De bouw lijdt onder de nieuwe stikstof en PFAS-maatregelen

Sinds mei 2019 loopt de uitgifte van vergunningen terug. Het gevolg? Minder orders voor bouwbedrijven. Daarnaast heeft het rapport ‘Tijdelijk Handelingskader PFAS’ ervoor gezorgd dat grondverzet en bouwprojecten massaal moesten worden stilgelegd. In november kondigde minister van Veldhoven een kleine verhoging van de stikstofnorm aan (0,8 microgram per kilo). Dit zorgde voor een herstart van wat bouwprojecten, maar het blijft nog steeds minimaal. En omdat gemeenten hun eigen beleid rondom stikstof mogen bepalen, liggen veel bouwprojecten nog steeds stil.

Grote bedrijven storten zich niet meer op de ingewikkelde projecten, maar kijken eerder naar kleinere projecten. Zo concurreren ze met het MKB, dat daar vervolgens weer onder lijdt. Partijen die zich dit kunnen veroorloven, kunnen samengaan of zich op verschillende markten richten. Bedrijven passen zich door overnames aan de klimaatdoelen en de energietransitie aan, terwijl andere (vaak kleinere) bedrijven wellicht verdwijnen.

Met al deze kennis verwachten we dat het bouwjaar 2020 niet sterk van start zal gaan. Omzet gaat dalen, personeel zal worden ontslagen en een aantal bedrijven gaat het niet overleven.

De verlaging van de maximumsnelheid en de maatregelen voor de varkenshouderij zou de stikstofuitstoot genoeg moeten verlagen zodat de bouw weer meer ruimte krijgt. In theorie dan. Want dit hangt sterk samen met een goed registratiesysteem waarmee de stikstof per gebied wordt gemeten. Dan pas is duidelijk waar nog ‘ruimte’ (depositieruimte) is voor uitstoot.

Maar zelfs als er genoeg depositieruimte is, kunnen bouwprojecten niet meteen van start. Als een stuk grond bijvoorbeeld naast een Natura 2000-gebied ligt, blijft de ruimte voor uitstoot minimaal. Vooral in de Zuid-Hollandse Randstad is dit een dilemma. Er is daar veel vraag naar woningen, maar er zijn ook veel natuurgebieden.

‘Meer over het pakket maatregelen voor PFAS- en stikstof ’

De depositieruimte die vrijkomt zal eerst worden gebruikt voor woningbouw en een aantal specifieke infraprojecten uit het MIRT. De utiliteitsbouw en overige infraprojecten zijn daarna pas aan de beurt.

Infraprojecten waarbij veel grond wordt verplaatst krijgen daarnaast ook nog flink last van de PFAS-beperkingen. De tijdelijke normering die minister Veldhoven in november aankondigde, is bedoeld om grondverplaatsing weer mogelijk te maken maar het is geen wondermiddel. Grond moet altijd worden onderzocht en dit kan weken duren. En voor echt grote projecten, waarbij veel grond verplaatst moet worden, zijn gemeenten toch huiverig. De kans dat PFAS zich mengt met water en oplost blijft namelijk aanwezig. Verder moeten gemeenten extra opslagdepots aanleggen voor vervuilde grond die niet verplaatst kan worden.

Omdat de utiliteitsbouw aan de stikstofnorm moet gaan voldoen, in de wacht gaat en al een kleine markt is, wordt deze extra hard geraakt. Het EIB (Economisch Instituut voor de Bouw) schat het productieverlies voor deze sector op 0,8 miljard euro.

Door al deze ontwikkelingen verwachten we een krimp van een paar procent voor de hele sector. Als de maatregelen vaag blijven en de wetgeving niet eenduidig wordt, zet de krimp in 2021 verder door. Max. 100 woorden per alinea

* op basis van som 12 maanden

Bron: CBS, bewerking Rabobank 2019

Door de inzet van elektrisch bouwmaterieel, minder transportbewegingen en natuur-inclusief bouwen (duurzaam en energiezuinig) kan de bouw beter voldoen aan de stikstofnorm. Toch kopen veel bedrijven niet meteen elektrische machines. Zo’n investering is voor ondernemers te groot in deze onzekere markt. Het huren van materieel is daarom een tussenoplossing waar veel bedrijven gebruik van maken.

Om toch te kunnen blijven bouwen in 2020 onderzoekt het kabinet of er een drempelwaarde (een minimum aan voorwaarden om te kunnen bouwen) kan komen. Hiermee kunnen veel projecten, die weinig uitstoten, toch van start gaan. Zonder ingewikkelde vergunningsprocedures te moeten doorlopen. Hier is wel veel discussie over omdat niet iedere stukje Nederland even ‘gezond’. De drempelwaarde moet dus per gebied worden bepaald.

In de eerste tien maanden van 2019 werden 8,6 procent meer woningen opgeleverd dan in dezelfde periode van 2018. Op basis daarvan verwachten we dat het totaal aan woningen in 2019 de 70.000 overstijgt. Voor 2020 denken we juist dat er minder woningen gaan worden gebouwd. We zagen vanaf juni al een afname in vergunninguitgifte, voornamelijk door de nieuwe stikstofregels. En vòòr juni werden er ook al minder vergunningen uitgegeven dan in 2018 maar dit had andere oorzaken.

Dit is slecht nieuws voor de toch al krappe woningmarkt. In 2020 zal het effect nog meevallen omdat veel projecten al bezig zijn of al een vergunning hadden, maar in 2021 zal het echt opvallen.

Verwachting:

63.000 nieuwbouwwoningen in 2020

57.000 nieuwbouwwoningen in 2021

Dit veroorzaakt niet alleen problemen op de woningmarkt maar ook voor kleine bouwers die zelf geen vastgoed ontwikkelen. Bedrijven die kwetsbaar uit de vorige crisis zijn gekomen hebben vaker al weinig opdrachten. Het wegvallen van één project kan dan gelijk al voor problemen zorgen.

Lees in het kwartaalbericht Woningmarkt meer over de stijgende huizenprijzen.

Logistieke panden en bedrijfsruimtes krijgen het meeste last van de nieuwe stikstofregels. Omdat bij dit soort projecten niet alleen wordt gekeken naar de uitstoot tijdens de bouw, maar ook naar de uitstoot van (extra) vervoer rondom het bedrijf.

Daarnaast staat de nieuwbouw van logistiek vastgoed sowieso onder druk omdat er landschap voor wordt opgeofferd. De groei van distributiecentra wordt afgeremd en nieuwbouw mag alleen op bestaande bedrijventerreinen. Je leest hier meer over in het advies (X)XL-verdozing van het college van Rijksadviseurs.