Update
De 7 belangrijkste vragen over corona in het vastgoed
De vastgoedsector heeft veel last van de coronacrisis. Er worden minder overeenkomsten gesloten, de meeste onderhandelingen zijn stopgezet en beleggers zijn afwachtend. We snappen dat jij als ondernemer in de vastgoedsector veel onzekerheden ziet door deze ontwikkelingen. Daarom beantwoorden we in dit artikel de zeven belangrijkste vragen. Zo ben je weer op de hoogte van de ontwikkelingen, risico’s en vooruitzichten in het commercieel vastgoed.
““De crisis is voelbaar in verschillende branches en we verwachten een forse economische krimp in 2020.”
1. Hoe kwetsbaar is commercieel vastgoed voor deze crisis?
De sector is redelijk kwetsbaar. Het is nu al voelbaar maar het zal zeker in het komende kwartaal te merken zijn. Gevoelsmatig was de top van de markt al bereikt. Corona kan zorgen dat de daling harder doorzet. Omdat de crisis in verschillende branches te voelen is, verwachten we een forse krimp van de economie in 2020. We gaan ervan uit dat de gevolgen van de crisis in de loop van 2021 afnemen.
2. Vallen de transacties in vastgoed stil?
De transacties en investeringen zullen niet direct stilvallen, maar ze worden wel minder. Veel ondernemers hebben immers andere zorgen dan nieuwe huisvesting. En investeerders beginnen nu ook niet aan nieuwe investeringen. De focus ligt op contant geld, werkkapitaal en winst. Transacties die wel tot stand komen, zaten er al aan te komen of worden doorgezet voor het krijgen van zekerheid (core vastgoed en specifieke assets classes bijvoorbeeld).
3. Heeft de coronacrisis invloed op de waarde van vastgoed?
Als deze situatie lang genoeg doorzet, kan dit zeker leiden tot waardedaling. De waarde van vastgoed is namelijk direct verbonden aan huurinkomsten. Taxateurs bepalen deze waarde. Dat ze niet, of minder makkelijk, het vastgoed in het echt kunnen bekijken, zorgt ervoor dat ze geen goed waardeoordeel kunnen maken. De waarde van winkelpanden (retail) nam vorig jaar al af. En voor kantoren en bedrijfsruimtes zal dit effect later voelbaar zijn, maar dit hangt af van het uiteindelijke effect op de economie. Wat we wel weten, is dat als het vertrouwen van de consument daalt, de verkoop van woningen afneemt en de prijzen (voor huur- en koopwoningen) niet veel zullen stijgen. Zelfs als er een tekort aan woningen is.
4. Zijn er grote verschillen tussen deelsectoren?
De gevolgen van corona zijn per sector afhankelijk van de manier waarop de sector gefinancierd is. Ook per klant zal het verschillen. Maar we verwachten dat bijna iedereen, in meerdere of mindere mate, geraakt zal worden door de coronacrisis. In het begin van de crisis zocht vooral de horeca- en recreatiesector contact met ons. Later kwamen daar productiebedrijven bij en nu volgen bijna alle sectoren die hun deuren moesten sluiten. We verwachten daarom dat de vraag naar korte tijdelijke leningen, om de crisis te overbruggen, zal toenemen. De woningsector wordt niet direct geraakt door alle coronamaatregelen. We verwachten daarom ook geen grote gevolgen voor de huurmarkt op korte termijn.
5. Zijn er grote regionale verschillen te verwachten?
Ja, maar die waren er voor corona ook al. De vastgoedmarkt verschilt lokaal flink en daarom zal de crisis op verschillende plekken anders uitpakken. In de afgelopen jaren is er bijvoorbeeld veel geïnvesteerd in grote steden, zodat er meer mensen zouden gaan werken. Deze mensen blijven nu weg, wat een hoop ondernemers raakt. Ook ‘sterke’ steden blijken nu kwetsbaar. We verwachten dat stadsvernieuwing, waarbij industrie vaak vervangen wordt door woningen, nu nog harder zal gaan in de regio. Dit is slecht nieuws voor de vastgoedsector.
6. Is het mogelijk dat de markt snel weer herstelt?
Ja, maar hoe snel dit gaat, hangt van een aantal zaken af: hoe lang de crisis duurt en het effect van de maatregelen van de overheid. We zitten in een gezondheidscrisis met veel impact op de economie. In deze zeer uitdagende tijden is het onze hoogste prioriteit om klanten door deze crisis te loodsen. Ondernemers krijgen via banken de steunpakketten van de overheid, zo zijn wij een soort ‘loket’ van de regering.
7. Helpen de maatregelen van de overheid en de banken?
De maatregelen die door de overheid zijn genomen helpen zeker. Banken waren in de kredietcrisis onderdeel van het probleem, maar nu zijn wij deel van de oplossing. Vanuit de Rabobank helpen wij bedrijven met allerlei regelingen (BMKB, uitstel aflossing, etc.). Deze oplossingen zijn erop gericht om partijen te ontzien en om mensen hun baan en salaris te laten behouden. Dat moet ervoor zorgen dat gezonde bedrijven niet onnodig failliet gaan. Maar ook dat mensen geld blijven uitgeven zodat de economie draaiende blijft. Alles hangt met elkaar samen.