Kalme groei van zuivelaanbod wacht op stijging van de vraag

De melkproductie van de grootste zeven zuivelexporteurs steeg in 2020 en verraste met een totale groei van 4,5 miljard liter. Dit is het hoogste niveau sinds 2017. We verwachten een gematigdere, maar nog steeds positieve groei voor 2021, tot in totaal 2,7 miljard liter.

Melkproductie in zuivelexporterende regio’s: derde kwartaal 2020 vergeleken met derde kwartaal 2019

De jaar-op-jaar melkproductie in de VS groeit. Niet alleen in omvang van de veestapel maar ook in productie. Zo telde de veestapel in oktober 40.000 koeien meer dan in juni dit jaar. De melkproductie in oktober steeg 1,6% vergeleken met dezelfde maand in 2019. We verwachten dat de melkproductie in het vierde kwartaal met 2,2% toeneemt. De verwachte sterke groei in melkvolumes tijdens de wintermaanden kunnen leiden tot het instellen van fabrieksquotums door melkverwerkers. In het eerste kwartaal van 2021 remt de groei weer af om vraag en aanbod in balans te brengen.

Nieuw-Zeeland had een erg droge oktobermaand, waardoor de melkproductie halverwege het seizoen vertraagde. We verwachten een stabiele groei van 1,5% in melkproductie vergeleken met vorig seizoen. Dankzij regen in november zijn de vooruitzichten voor december wat hoger dan verwacht.

In Europa waren de melkleveranties in het derde kwartaal 1,3% hoger dan in dezelfde periode in 2019. De leveranties verschilden per EU-land. Melkvolumes in Italië komen voor het derde kwartaal waarschijnlijk 4,9% boven dezelfde periode in 2019 uit. Ook Ierland (2,7%), Polen (2,1%) en Frankrijk (1,0%) groeien in dezelfde periode, terwijl leveranties in Duitsland (-0,1%) en het Verenigd Koninkrijk (-0,1%) stabiel bleven.

De eerste cijfers van oktober en november laten een vertraging van de EU-melkproductie zien. We verwachten een groei van de EU-melkproductie met 0,7% in het vierde kwartaal en 0,5% in het eerste halfjaar van 2021. Ook voor de tweede helft van 2021 wordt een groei van 0,5% ten opzichte van 2020 verwacht.

Tijdens de tweede lockdownperiode blijven de meeste prijzen voor basiszuivelproducten opvallend stabiel (figuur 1). Van begin september tot eind november steeg de prijs voor EU-magere melkpoeder met € 28 (+1,3%) naar € 2.165 per ton. De EU-boterprijs steeg met € 42 (+1,2%) naar € 3.482 per ton. In dezelfde periode steeg de EU-Goudse kaas met € 2 (+0,1%) naar € 3.186 per ton, terwijl de prijs voor EU-volle melkpoeder steeg met € 12 (+0,4%) naar € 2.716 per ton. De gesloten foodservicekanalen hebben een sterkere reactie gegeven op de prijsvorming van mozzarella. Deze daalde met € 275 (-9,9%) naar € 2.500 per ton in dezelfde periode.

Voorraden uit het Private Storage Aid (PSA)-programma van de Europese Commissie zijn op de markt gekomen. Eind oktober liep de voorraad kaas terug met bijna 19.000 ton (43,3%) en de voorraden boter en magere melkpoeder namen af met respectievelijk 24.000 ton (55,5%) en 4.600 ton (31,3%). De overgebleven voorraad zal geleidelijk verdwijnen voor het einde van het jaar. Door de huidige marktomstandigheden houden leveranciers geen grote voorraden aan en aarzelen handelaren en kopers om toekomstige posities in te nemen. Hierdoor ontstaat er verrassend genoeg een voorzichtig marktevenwicht. We verwachten voor de eerste helft van 2021 een stabiele tot marginale daling van de Europese zuivelconsumptie vergeleken met dit jaar.

De EU-melkprijs verbeterde met € 2,15 per 100 kilogram (+6,6%) sinds juli tot een gemiddelde van € 34,71 per 100 kilogram in oktober. Op basis van de huidige prijzen voor basiszuivelproducten wordt er een gemiddelde EU-melkprijs tussen de € 33,50 en € 35,50 per 100 kilogram verwacht voor de eerste maanden van 2021.

Voor de Verenigde Staten verwachten we dat de volatiliteit in melkprijs de komende tijd zal blijven. De melkprijzen zijn na een recordhoogte in juli flink gedaald. Sinds juli daalde de melkprijs (US-all) tot USD 17,90 per cwt in september (-12,7%), ongeveer USD 39,46 per 100 kilogram melk. Deze prijsdaling was het gevolg van extra onzekerheid rondom de Amerikaanse verkiezingen, een stijgend aantal corona-gevallen en de vraag of de overheidssteun (USDA Food Box Program) na december zou worden voortgezet. In oktober steeg de melkprijs naar USD 20,20 per cwt, ongeveer USD 44,53 per 100 kilogram melk.

Het Nieuw-Zeelandse Fonterra heeft de afgelopen maanden meerdere malen haar melkprijsverwachting naar boven bijgesteld. Van NZD 5,90 tot 6,90 per kilogram vet- en eiwit begin september naar recentelijk NZD 6,70 tot 7,30 per per kilogram vet- en eiwit. Deze melkprijs is winstgevend voor de meeste melkveehouders. We verwachten een melkprijs van NZD 7,00 per kilogram vet- en eiwit voor de rest van het seizoen 2020/2021.

Ondanks de versterking van de euro, de lage olieprijzen en een stijging van de EU-prijzen voor basiszuivelproducten bleef de EU-zuivelexport relatief sterk in het derde kwartaal. Toch blijft export met deze dure euro wel een uitdaging.

EU-zuivelexport derde kwartaal 2020 vergeleken met derde kwartaal 2019

Het derde kwartaal laat wisselende resultaten zien bij Chinese zuivelverwerkers. Hoewel de omzetgroei met 11% op jaarbasis positief bleef, is de groei minder dan het eerste halfjaar van 2020 (19%). We verwachten dat de zuivelimporten door China voor het hele jaar eindigen op een groei van 3%. Voor 2021 verwachten we een daling van de importbehoefte van 12%. Dit komt grotendeels door de hogere voorraad en de noodzaak om deze voorraden te leveren. Een andere belangrijke factor is de sterke groei van de binnenlandse melkproductie, die naar verwachting aanhoudt. China wil de veiligheidsvoorraden blijven vergroten. Dit kan leiden tot een lichte daling van de importbehoefte vergeleken met 2020. Voor wei-producten wordt wel een groei verwacht in 2021, gebaseerd op een geleidelijke groei van de varkensstapel.

De ambitieuze groeiplannen voor binnenlandse melkproductie in China vinden mogelijk pas over een paar jaar plaats. Tekorten aan geïmporteerde vaarzen uit Oceanië zorgen voor uitdagingen. Om de binnenlandse productie op te schalen, is een hogere melkprijs nodig om de flink gestegen voerkosten (maïs en sojameel) te kunnen compenseren

De Nederlandse melkproductie komt voor de eerste elf maanden van 2020 1,4% hoger uit dan in dezelfde periode in 2019. In september, oktober en november was er sprake van een kleine stijging in melkvolumes (zie tabel). We verwachten dat de melkproductie voor heel 2020 ongeveer 1,3% hoger eindigt dan vorig jaar. Voor 2021 verwachten we een gelijkwaardig volume tot minimale groei, afhankelijk van de weersomstandigheden voor aankomend groeiseizoen.

Melkproductie in Nederland (verschil vergeleken met dezelfde periode vorig jaar)

De melkprijs is de afgelopen maanden licht gestegen. We verwachten voor de eerste maanden van 2021 een vrij stabiel beeld ten opzichte van afgelopen maanden. Voervoorraden worden krapper, al zijn er grote verschillen tussen bedrijven. Dit blijft een uitdaging, zeker in combinatie met de verwachte stijging in grondstofprijzen (met name soja en maïs). De druk op de liquiditeitspositie lijkt over het algemeen toegenomen. De eerder genoemde gestegen grondstofprijzen hebben hier een groot aandeel in.

Meer weten? Kijk het webinar over melkveehouderij terug. Onze directeur Food & Agri Nederland, Carin van Huët vertelt samen met de schrijvers van dit artikel hoe de zuivelmarkt ervoor staat. Meer dan duizend kijkers gingen je al voor!