Glastuinbouw: impact van hogere gasprijzen verschilt sterk

De afgelopen weken is de prijs voor aardgas wereldwijd sterk gestegen. De glastuinbouw is vaak afhankelijk van aardgas: in 2020 liep het verbruik in Nederland voor de teelt van groente, bloemen en planten op tot ruim 2,4 miljard m³ aardgas. Maar de sector levert ook elektriciteit terug aan het openbare net: jaarlijks het equivalent van zo’n 0,9 miljard m³ aan aardgas. Daarnaast gebruikt de sector energie uit duurzame bronnen zoals geothermie (warmte uit de aarde) en biomassa. Maar ook daar lopen de kosten op: de prijs hiervan is namelijk tot op zekere hoogte gekoppeld aan de aardgasprijs. Bedrijven die subsidie voor geothermie ontvangen, krijgen dat bij een verhoogde gasprijs niet meer en zien daarom ook de kosten stijgen. Voor tuinders die restwarmte uit de industrie gebruiken, geldt vaak hetzelfde.

Het effect van de verhoogde gasprijzen is ook afhankelijk van de uitrusting van glastuinbouwbedrijven. De meeste ondernemers verwarmen hun kas met een Warmte-krachtkoppeling (WKK), een klein aantal nog met een conventionele ketel. Een WKK zet aardgas om in warmte, elektriciteit en CO₂. De warmte en CO₂ gaan naar de kas voor de teelt. De opgewekte elektriciteit wordt zelf gebruikt of bij een overschot geleverd aan het openbare net. Bedrijven met een conventionele ketel kopen aardgas en elektriciteit apart in. In de tuinbouw wordt de meeste elektriciteit gebruikt voor de belichting van gewassen. Over het algemeen worden er twee soorten manieren van belichting gebruikt: SON-T belichting dat een breed lichtspectrum biedt maar veel warmte afgeeft en LED-verlichting; een duurder maar zuiniger alternatief waar minder energie voor hoeft worden opgewekt.

Naast uitrusting is ook de strategie op het gebied van inkoop van aardgas en de in- of verkoop van elektriciteit belangrijk. Glastuinders kunnen kiezen voor inkopen voor middellange termijn (1 tot 3 jaar), korte termijn of variabele prijzen. De strategie hangt af van verschillende factoren zoals het gewas en de teeltduur, de markt voor groenten, bloemen of planten, de huidige technische uitrusting en toekomstige investeringen zoals LED-verlichten en meer. Glastuinbouwbedrijven die een strategie hebben voor de middellange termijn zijn minder gevoelig voor de onzekere energiemarkt. Bedrijven die inkopen voor korte termijn of variabele inkopen, krijgen nu te maken met hoge aardgasprijzen en kunnen dit maar deels opvangen met de verkoop van elektriciteit.

Voor ondernemers die met deze fluctuerende markt om moeten gaan, bestaan er verschillende oplossingen:

Deze oplossingen kunnen ook worden gecombineerd. Als ondernemers samenwerken en hun strategieën op elkaar afstemmen, worden de effecten van de prijsstijgingen zo klein mogelijk gehouden.

De huidige situatie is een wake-up call voor de individuele ondernemer, de sector en de overheid. De noodzaak voor een energietransitie in de glastuinbouw is duidelijk. De huidige hoge prijzen maken duidelijk dat de Nederlandse glastuinbouw moet blijven werken aan het terugdringen van het gebruik van fossiele brandstoffen. Dit om concurrerend te blijven én om de doelstellingen van het Klimaatakkoord te helpen behalen.

Daarvoor moeten ondernemers zich zowel individueel inspannen als samenwerken met de sector en overheden. Denk daarbij aan oplossingen als vergroting van de capaciteit van het elektriciteitsnet, aanleg van warmtenetten, verlening van vergunningen en garantstellingen voor geothermieputten en projecten in het kader van ‘Kas als Energiebron.’ Dit laatste is een innovatieprogramma dat energiebesparing en het gebruik van duurzame energie in de glastuinbouw stimuleert.

Betrokken partijen kunnen niet langer afwachten, maar moeten nu in actie komen om de energietransitie een kans van slagen te geven.