Varkenshouderij: overaanbod zorgt voor aanhoudende druk op de markt

Ondanks een vertraagde productiegroei in de tweede helft van 2021 steeg de varkensvleesproductie in de 27 EU-landen en het Verenigd Koninkrijk (VK) met 2% in de periode januari tot en met oktober 2021 ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. De productie daalde in Duitsland met 2,7% of 115.000 ton maar werd gecompenseerd door een toename in productie in Denemarken met 8,6% of 113.000 ton, in Nederland met 4,7% of 64.000 ton, in Spanje met 3,2% of 133.000 ton, in Italië met 5,5% of 58.000 ton en in Polen met 1,2% of 20.000 ton.

In 2022 verwachten we dat de varkensvleesproductie in de 27 EU-landen en het VK met ten minste 0,5% krimpt ten opzichte van vorig jaar. Dit is nodig om de Europese markt weer meer in evenwicht te brengen. Uit recente gegevens blijkt dat de zeugenstapel in Denemarken in oktober 2021 met 2% op jaarbasis is afgenomen. Het aantal Duitse zeugen daalde in november 2021 met 7% op jaarbasis. De Duitse zeugenstapel kromp in 2021 meer dan in voorgaande jaren. In de periode van 2016 tot 2020 nam de zeugenstapel jaarlijks met gemiddeld 3% af. De versnelling in de afname van het aantal zeugen komt waarschijnlijk door de uitdagende marktsituatie als gevolg van uitbraken van Afrikaanse varkenspest (AVP) in het land.

De export van varkensvlees uit de 27 EU-landen en het VK steeg met 2% in de periode januari tot en met oktober 2021 ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Toch daalde sinds juni 2021 de maandelijkse export op jaarbasis flink. Sinds april 2021 zit de export van varkensvlees naar China in een dalende tendens. In de periode januari tot en met oktober 2021 is er 56% minder varkensvlees geëxporteerd naar China vanuit de 27 EU-landen en het VK ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Varkensvlees vanuit Brazilië zorgt voor meer concurrentie voor Europese landen, met name voor Spanje. Het aandeel van Braziliaans varkensvlees in China’s import nam sterk toe in de afgelopen maanden (zie figuur 1), terwijl het aandeel van Spanje daalde. In januari was dat nog 32% maar in oktober inmiddels 25%.

Na een tijdelijke opleving in het vierde kwartaal van 2021 zijn de varkensprijzen in China de afgelopen weken opnieuw gedaald onder het kostprijsniveau. Dit geeft aan dat de zwakke vraag naar varkensvlees in het eerste kwartaal van 2022 blijft aanhouden. Meerdere factoren dragen bij aan een lager dan gebruikelijke vraag rond de Chinese feestdagen, zoals regionale afsluitingen in verband met de coronapandemie, landelijke quarantainemaatregelen en het verzoek van lokale overheden om niet te reizen tijdens het Chinese Nieuwjaar.

Over 2022 verwachten we een verdere groei in varkensvleesproductie in China maar wel minder dan in 2021. Deze groei komt vooral door een verbeterde productiviteit in de varkensstapel. Tegen de tweede helft van 2022 verwachten we dat de vraag naar varkensvlees geleidelijk herstelt, wat zal leiden tot een toenemende import. Toch zal China’s varkensvleesimport in 2022 naar verwachting met 10 tot 25% of 0,4 tot 1,2 miljoen ton dalen ten opzichte van 2021.

De export van varkensvlees vanuit de 27 EU-landen en het VK naar de Filippijnen is de afgelopen maanden afgenomen. In oktober 2021 lag de export op 22.000 ton. Dit is een daling van 58% ten opzichte van het hoogtepunt van 38.000 ton in maart datzelfde jaar. De export naar Zuid-Korea daarentegen is in oktober 2021 gestegen met 96% op jaarbasis. Ondanks een stevige varkensvleesexport naar andere exportmarkten zijn maandelijkse exports vanuit de 27 EU-landen en het VK in de tweede helft van 2021 onder het niveau van 2020 gebleven. We verwachten dat deze licht dalende tendens in varkensvleesexport doorzet in het eerste kwartaal van 2022.

De recente uitbraak van AVP bij wilde zwijnen in Noord-Italië kan leiden tot veranderingen in de handelsstromen binnen en buiten Europa. Zo kunnen er importverboden worden opgelegd op Italiaanse varkensvlees door andere landen. China, Japan en Taiwan hebben al een importverbod aangekondigd op Italiaans varkensvlees. De vleesverwerkingsindustrie van Italië is een belangrijke afzetmarkt van varkensvlees uit Nederland en Noordwest-Europa (zie figuur 2). Maatregelen door andere landen die de export van Italiaanse varkensvleesproducten beperken, kunnen dus gevolgen hebben op exportstromen vanuit Noordwest-Europa. Sinds 1 januari 2022 heeft het VK de grenscontrole op vlees uit de EU ingevoerd. Hierdoor verwachten we in het eerste kwartaal van dit jaar verstoringen in de export van varkensvlees vanuit de EU. Al verwachten we dat dit alleen een kortetermijneffect heeft op de Nederlandse varkensvleesexport.

Na een lichte stijging eind 2021 stabiliseerde de gemiddelde karkasprijs van varkens in de EU weer. In de laatste week van 2021 lag de gemiddelde karkasprijs 4% onder het vijfjarig gemiddelde. De prijzen blijven in het eerste kwartaal van 2022 onder druk staan omdat het aanbod moet verminderen om de prijzen te verbeteren. We verwachten dat lage opbrengstprijzen samen met hoge voerkosten de komende maanden zorgen voor een aanhoudende druk op marges. Gezien het schaarse aanbod van tarwe verwachten we dat de wereldprijs hiervan in de eerste helft van 2022 enigszins stijgt. Terwijl een daling van de vraag naar voertarwe mogelijk voor lagere prijzen zorgt in de tweede helft van het jaar. Door toenemende inputkosten en stevige vraag houdt de opwaartse druk op maïs over 2022 aan. Een overschot van sojameel in exporterende landen zorgt waarschijnlijk voor een stabiele prijsniveau in 2022.

Een hogere varkensvleesproductie in de 27 EU-landen en het VK (geschat op een stijging van 1% ten opzichte van 2020) en een lagere export in 2021 (geschat op een daling van 3% ten opzichte van 2020) zorgden voor een extra 400.000 ton varkensvlees voor binnenlandse consumptie. De 8 grootste productielanden leverden ongeveer 21 miljoen ton varkensvlees in 2021, 87% van de totale varkensvleesproductie in de 27 EU-landen en het VK. Nederland was goed voor 1,7 miljoen ton. Als de Nederlandse varkensvleesproductie met 5% zou dalen, zou dat maar 85.000 ton minder varkensvlees in de Europese markt betekenen. Het is dus duidelijk dat om het overaanbod te verlagen, een EU-brede verlaging van aanbod moet komen. Er zijn signalen dat de zeugenstapel in grote productielanden zoals in Duitsland, Denemarken en Verenigd Koninkrijk al afnemen. Echter, de export van varkensvlees vanuit de 27 EU-landen en het VK daalt mogelijk verder. Daarom blijft het aanbod in 2022 ruimer maar verlicht een toenemende importvraag vanuit China mogelijk de druk op prijzen in de tweede helft van het jaar.

Het managen van kansen en risico’s om de continuïteit van de onderneming te borgen is niet nieuw en doen ondernemers dagelijks. Op dit moment zijn er veel onderwerpen die bovengemiddelde aandacht vragen waaronder:

Liquiditeit
Breng de verwachte ontwikkeling van je liquiditeitspositie goed in beeld. Neem daarbij ook het scenario mee waarbij prijsherstel langer duurt dan nu wordt verwacht. Als je aanvullend werkkapitaal nodig hebt, neem dan op tijd contact op met je bank.

Stikstof
Uit het nieuwe regeerakkoord blijken hoge ambities om gebiedsgericht stikstofdeposities te verlagen. Hoewel de uitwerking nog niet concreet is, kun je al wel nadenken over de mogelijke impact voor jou en jouw bedrijf en eventueel te nemen strategische beslissingen.

Afrikaanse varkenspest
Hoewel we weten dat AVP een serieuze bedreiging vormt, is het toch elke keer weer een verrassing als het wordt vastgesteld in een nieuw gebied. Aandacht voor preventie is essentieel. Het vullen van de AVP preventiescan op de site van Vitale Varkenshouderij kan je daarbij helpen.