Tuinbouw: investeringen nodig voor duurzame toekomst

De meest recente meting van de Rabo-tuinbouwbarometer komt uit op een score van 7,3. Dat is een kleine stijging: vorig kwartaal was dit nog een 7,1. Uit de gegevens van de Rabo-tuinbouwbarometer blijkt dat alle deelsectoren het redelijk tot goed doen.

Glastuinbouwbedrijven houden kosten onder controle

Glastuinbouwbedrijven met Warmte Kracht Koppeling (WKK) kunnen de energiekosten meestal genoeg onder controle houden door goed energiemanagement. Er zijn wel zorgen over aangekondigde overheidsmaatregelen, waardoor de energieprijzen voor de tuinbouw stijgen. Goed nieuws is dat de afbouw van het verlaagde tarief pas veranderde van vijf naar tien jaar. Zo’n aangekondigde stijging van energieprijzen kan wel investeringen in energiebesparing stimuleren, aangezien de meeste bedrijven daarvoor investeringsruimte hebben. Wel beperkt het volle elektriciteitsnet de bedrijven in hun energietransitie.

In de glasgroenten was de prijsvorming van tomaten en paprika dit jaar ruim voldoende. De prijzen ervan liggen duidelijk boven het gemiddelde van de afgelopen vijf jaar. De producties liggen daar vaak net wat onder. Dat komt onder andere door latere plantdata. De inkomsten maken de gestegen kosten mogelijk weer goed. De komkommerprijs heeft in het derde kwartaal gelukkig nog wat herstel laten zien. De productie en prijs daarvan zitten in 2023 ongeveer op het gemiddelde van vijf jaar.

Hardfruit en vollegrondsgroenten scoren gemiddeld

Bij hardfruit waren de prijzen en hoeveelheden gemiddeld. Het seizoen voor vollegrondsgroenten is goed verlopen. Voor champignontelers is 2023 nog wel een redelijk jaar, maar er zijn grote zorgen over de afzet van champignonconserven in 2024. Dat komt door afname van de export en lagere consumptie.

Sierteelt doet het minder, marktevenwicht phalaenopsis verbeterd

De sierteelt onder glas doet het duidelijk minder dan de glasgroenten. De prijzen in de (warme) zomermaanden waren lager dan in 2021 en 2022 door minder vraag uit belangrijke markten als Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Het is afwachten hoe de vraag met Kerstmis en Valentijnsdag zich ontwikkelt. Het aanbod uit Afrika lijkt door lagere vliegtarieven weer op peil te zijn. Daardoor is de concurrentie feller dan tijdens de Covid-19-periode. Door de oorlog in Israël is aanvoer uit dat land momenteel beperkt.

In de potplanten lijkt het aanbod van phalaenopsis na de sanering van het areaal beter aan te sluiten bij de vraag. Het marktevenwicht is flink verbeterd. Bij andere potplanten ligt er wel druk op de prijs doordat de consument deze zomer minder kocht.

Boomteelt is stabiel

De boomteelt heeft een stabiel, goed vooruitzicht. Vooral de deelsectoren die verkopen op de institutionele markt (bos- en haagplantsoen, laanbomen) doen het goed. Op bedrijven met afzet op de particuliere markt (sierheesters, rozen) is het net wat minder. Zij lijken meer geraakt te worden door een lager besteedbaar inkomen van consumenten.

Opbrengst bloembollenteelt is onzeker

Bij de bloembollenteelt viel de tulpenoogst tegen. Daarom zijn de prijzen voor bollen gestegen: 10% of meer is geen uitzondering. Tulpenbroeiers moeten nog afwachten of de hogere kosten van de bollen in het voorjaar van 2024 worden terugverdiend.

De opbrengst van de leliebollenteelt is nog onduidelijk. Daar is een deel van het tweejarig plantgoed niet opgekomen en zijn percelen geraakt door veel neerslag afgelopen zomer. Toch blijft het marktsentiment positief, ondanks de berichten in de pers. Hyacinten lijken de negatieve uitzondering in de bollenteelt. Er is duidelijk minder vraag vanuit de broeierij voor de hyacint op pot. Dat heeft een effect op de bollenprijs.

De Europese Commissie heeft een nieuw voorstel voor de verpakkingsindustrie gepresenteerd. Het doel van deze Packaging and Packaging Waste Regulation (PPWR) is om de circulariteit te vergroten, duurzaamheid te verbeteren en beter om te gaan met restafval. Dit voorstel leidt waarschijnlijk in 2024 tot nieuwe wet- en regelgeving. Natuurlijk is het voorstel belangrijk voor de verpakkingsindustrie. Indirect beïnvloeden de voorwaarden ook de productie - en handelsbedrijven in de tuinbouwketen. Al met al is verpakking daarom een thema om met verpakkingsleveranciers te bespreken.

1. Van verpakkingen wordt verwacht dat deze recyclebaar zijn. Dit wordt gemeten met een score van A (> 95% recyclebaar) tot E (< 70% recyclebaar).
2. Voor plastic verpakkingen wordt in 2040 verwacht dat afhankelijk van het type verpakking 50% of 65% van het materiaal bestaat uit gerecycled plastic. In 2030 liggen deze eisen nog lager, maar de richting is duidelijk.
3. Voor transportverpakkingen wordt verwacht dat deze herbruikbaar zijn. In 2040 moet dat voor 90% het geval zijn. Maar ook palletwikkels en banden moeten 30% herbruikbaar zijn.
4. Er zijn ook doelstellingen op het gebied van recycling. Plastic, hout, aluminium en papier/karton moeten in 2030 voor respectievelijk 55%, 30%, 60% en 85% recyclebaar zijn.

Lees meer over gebruikte verpakkingen in de column van sectormanager Arne Bac.

Vanaf 2023 geldt voor locaties van bedrijven en instellingen met een gebruik vanaf 50.000 kWh elektriciteit of 25.000 m3 aardgas per jaar (of een equivalent daarvan) de energiebesparingsplicht. De energiebesparende maatregelen die deze bedrijven moeten nemen, hebben een terugverdientijd van vijf jaar of minder. In 2027 wordt die tijd veranderd naar zeven jaar of minder.

Eens in de vier jaar moeten ondernemers een rapport maken waarin ze aangeven welke maatregelen met een terugverdientijd van vijf jaar of minder ze hebben uitgevoerd. De Erkende Maatregelenlijst energiebesparing (EML) van het RVO is daarvoor het uitgangspunt.

Voor ondernemingen op locaties met een gebruik vanaf 10 miljoen kWh elektriciteit of 170.000 m3 aardgas (of een equivalent daarvan) per jaar geldt een onderzoeksplicht met een uitgebreider rapport. Hieronder vallen dus veel bedrijven in de glastuinbouw.

Warmte Koude Opslag (WKO) en andere maatregelen

Eén van de energiebesparende maatregelen is om een Warmte Koude Opslag (WKO) te installeren. Hierbij maak je gebruik van warmte en kou uit de bodem. Vaak wordt een warmtepomp gekoppeld aan zo’n WKO.

Er zijn ook verschillende andere mogelijkheden voor energiebesparing. Belangrijk is dat ondernemers nagaan welke mogelijkheden er zijn voor hun bedrijf. Zo hoeven ze niet achteraf vast te stellen dat ze niet voldaan hebben aan de energiebesparingsplicht.

Zoals ook blijkt uit het debat over het verlaagd aardgastarief en de WKK-vrijstellingen, is er bij de overheid nu volop aandacht voor de energietransitie in de tuinbouw. Bij ondernemers en sectororganisaties was dit al langere tijd het geval.

Een goed inzicht in de milieubelasting van een tuinbouwbedrijf wordt steeds belangrijker. Een footprintberekening is daarvoor het gangbare instrument. Rabobank is daarom in samenwerking met Blonk Consultancy van start gegaan om de CO2-footprint van klanten in de (glas-)tuinbouw in kaart te brengen.

De footprintberekening brengt de uitstoot van broeikasgassen op bedrijfs- en productniveau in beeld. Dat inzicht biedt tuinbouwbedrijven de mogelijkheid verder te verduurzamen. De uitkomsten kunnen door Rabobank ook gebruikt worden om financed emissions in kaart te brengen. Dit zijn emissies die verbonden zijn aan de balans van Rabobank.

Na de dataverzameling is de eerste stap in zo’n berekening dat tuinbouwbedrijven in kaart brengen welke emissies er verbonden zijn aan de verschillende activiteiten en gebruikte grondstoffen in het bedrijf. Op basis van internationale rekenregels kunnen zij hun footprint berekenen. Daarna kunnen bedrijven gerichte maatregelen nemen om de footprint te verlagen.

In eerste instantie starten Rabobank en Blonk Consultancy met een groep klanten in de glasgroente, daarna volgt uitbreiding naar de sierteelt onder glas. Van de deelnemende bedrijven worden per locatie gegevens over oppervlakte, productie, energieverbruik, substraat en bemesting opgevraagd. Na validatie wordt de footprint berekend en teruggekoppeld naar klanten. Langzaam maar zeker wordt de groep bedrijven uitgebreid.

De Rabobank is dus volop aan de slag gegaan om ondernemers te helpen broeikasgassen in de tuinbouw te verminderen. Ook worden specifieke financieringen voor investeringen in duurzaamheid ontwikkeld. Het inzicht in de footprint is daarbij belangrijk om de impact van de investering of aanpassing in beeld te brengen.

Onlangs organiseerde het Nederlands Instituut voor Marketing (NIMA) een bijeenkomst over het gebruik van Artificial Intelligence (AI) (kunstmatige intelligentie) in de marketing van tuinbouwproducten.

AI wordt omschreven als een verzamelnaam voor rekenregels en methoden die taken uitvoeren waarvan werd gedacht dat daar menselijke intelligentie voor nodig is. Binnen AI zijn er technieken als machine learning en deep learning, waarbij computers leren van data of op basis van neurale netwerken complexe patronen ontdekken.

Tijdens de bijeenkomst bleek dat het gebruik van AI bij marketing van tuinbouwproducten nog in de kinderschoenen staat. Toch werden er ook eerste voorbeelden besproken met positieve uitkomsten. Zo geven online aankopen van groente en fruit veel inzicht in kopersprofielen. En met AI-rekenregels kon snel worden nagegaan hoe kopers reageren op de inflatie. Dit voorbeeld gaf direct ook aan dat AI continu gebruikmaakt van nieuwe data.

Voorbeelden van het gebruik van AI in tuinbouw

Een paar voorbeelden waar volgens de sprekers AI de marketing bij kan ondersteunen zijn:

Alle experts waren het eens over één zaak. Om AI te kunnen toepassen, zijn veel data nodig. Dataverzameling is essentieel om straks snel met nieuwe AI-toepassingen aan de slag te kunnen. Vandaar het brede advies om voor de dataverzameling nu al een plan op te stellen.