Hoe draag je via je testament vermogen over aan de kleinkinderen en wat zijn de gevolgen?

In een testament kan je bepalen wie jouw vermogen erft. Dit zijn de erfgenamen. Vaak zijn dit een partner en kinderen. Je kunt in je testament opnemen dat ook je kleinkinderen vermogen erven. Om ze niet de zeggenschap en de andere rechten van erfgenamen te geven, neem je hiervoor een legaat op in je testament. Dit wordt wel een ik-opa of ik-oma legaat genoemd. Het legaat kan bijvoorbeeld een geldbedrag zijn ter grootte van de vrijstelling voor de erfbelasting van € 25.187 (2024).

Een legaat vormt een schuld van de nalatenschap. Als je niets regelt, betekent dit dat er door het opnemen van een legaat door de erfgenamen minder wordt verkregen uit de nalatenschap. Je kunt ook bepalen dat een legaat aan de kleinkinderen ten laste komt van het erfdeel van je kind dat ook de ouder is van het kleinkind. Hiermee regel je dat er per staak evenveel wordt verkregen en er dus geen ongelijkheid optreedt tussen kinderen met een verschillend aantal (klein)kinderen.

Een legaat is volgens de wet 6 maanden na het overlijden opeisbaar, tenzij in het testament anders is bepaald. Neem je een legaat voor je kleinkind op van een geldbedrag ter grootte van de vrijstelling voor de erfbelasting, dan betekent dit dus dat in principe kort na je overlijden de uitbetaling plaatsvindt. Heb je een partner en een langstlevende testament waarbij de kinderen pas bij overlijden van de langstlevende ouder hun erfdeel uitbetaald krijgen, dan krijgen de kleinkinderen in zo’n situatie dus eerder een uitkering dan de kinderen.

Je kunt ook bepalen dat het geldbedrag op een later moment opeisbaar is, bijvoorbeeld na het overlijden van de langstlevende grootouder of de ouders van het kleinkind. Dan wordt het bedrag dus niet direct uitgekeerd, maar op een later moment. Er kan dan worden bepaald dat tot het moment van uitbetaling een rente wordt bijgeschreven.

Voor kleinkinderen geldt een vrijstelling voor de erfbelasting van € 25.187 (2024). Over het meerdere tot en met € 152.368 (2024) is 18% erfbelasting verschuldigd en vanaf € 152.368 is het tarief 36%. Deze belastingtarieven liggen 80% boven het tarief over vererfd vermogen van ouders naar kinderen, dat boven de vrijstelling tegen respectievelijk 10% en 20% wordt belast, maar wel is er dan een generatie overgeslagen. Met een legaat aan kleinkinderen ter grootte van de vrijstelling voor de erfbelasting, eventueel verhoogd met de eerste schijf van € 152.368 (2024), kan dus erfbelasting worden bespaard. Dit is het geval als het legaat ten laste komt van hetgeen jouw kinderen erven en waarover zij 20% erfbelasting verschuldigd zijn.

Als het geldbedrag pas opeisbaar is na het overlijden van bijvoorbeeld de langstlevende grootouder en over de geldvordering geen rente verschuldigd is, kan een grotere besparing van erfbelasting worden gerealiseerd. Een tijdsfactor speelt dan namelijk een rol. Dit is de periode tussen het moment van overlijden van de grootouder die het legaat aan het kleinkind bepaald heeft en het moment van overlijden van degene van wie de opeisbaarheid afhankelijk is, bijvoorbeeld de langstlevende grootouder. In de Successiewet zijn hiervoor regels opgenomen. Hierdoor wordt er bij het overlijden van de langstlevende grootouder een hoger bedrag uitgekeerd aan de kleinkinderen, dan de waarde waarmee voor de erfbelasting rekening wordt gehouden bij het overlijden van de grootouder die in zijn testament een legaat heeft opgenomen. Dit kan gunstig zijn op familieniveau, maar kan ook betekenen dat er een onbalans ontstaat tussen hetgeen je kinderen en je kleinkinderen uit jouw erfenis zouden krijgen. Een keuze voor een dergelijk legaat aan de kleinkinderen is maatwerk.

In de inkomstenbelasting verhoogt een legaat aan meerderjarige kleinkinderen hun vermogen in box 3. Dit in tegenstelling tot een niet-opeisbaar erfdeel van een ouder, die bij de kinderen in box 3 niet meetelt.

De verhoging kan bestaan uit het uitgekeerde netto legaat of, als het geldbedrag niet direct opeisbaar is, de waarde van de geldvordering. Voor de waardering van een renteloze geldvordering gelden speciale regels. Als de kleinkinderen nog minderjarig zijn, dan wordt het vermogen in box 3 toegerekend aan de ouder(s) van het kleinkind.

Met een legaat aan kleinkinderen kun je een gedeelte van jouw nalatenschap laten erven door je kleinkinderen. Dat heeft fiscale en financiële gevolgen voor je kinderen als erfgenamen en je kleinkinderen. Ook kunnen andere factoren een rol spelen, zoals de zeggenschap over het aan de kleinkinderen nagelaten vermogen.

Een vermogensplanner gaat graag in gesprek over de vererving van jouw vermogen. In een Vermogensplan Overlijden kan inzicht worden gegeven in de financiële gevolgen van je overlijden en de mogelijkheden van een testament.

Wil je ook inzicht in de haalbaarheid en mogelijkheden van jouw persoonlijke doelen en wensen? We gaan graag met je in gesprek.

Publicatiedatum: 3 januari 2024