Werkelijk rendement in box 3: wat is het als het gaat om de vermindering van je opgelegde aanslag?

In de arresten van 6 juni 2024 en 14 juni 2024 heeft de Hoge Raad geoordeeld dat de verdragsschending die in het Kerstarrest was geconstateerd niet voldoende is weggenomen door de huidige wetgeving en het geboden rechtsherstel. De toepasselijke wetgeving voor box 3 schendt namelijk nog steeds het discriminatieverbod en het eigendomsgrondrecht in de gevallen waarin het forfaitaire rendement hoger is dan het werkelijke rendement. Op basis van de uitspraken van de Hoge Raad moeten belastingplichtigen met een lager werkelijk rendement dan het forfaitaire rendement de gelegenheid krijgen om dit aan te tonen. Als het werkelijke rendement lager is dan het forfaitaire rendement, dan moet de belasting worden verminderd zodat alleen belasting wordt geheven over het werkelijke rendement.

Inmiddels is het wetsvoorstel Wet tegenbewijsregeling box 3 aangeboden aan de Tweede Kamer. Hierin wordt het rechtsherstel geregeld voor de belastingjaren vanaf 2017 tot en met 2025. De tegenbewijsregeling bepaalt dat je onder voorwaarden door opgave van het werkelijke rendement van jouw totale vermogen in box 3 om vermindering van de belastingaanslag in box 3 kunt verzoeken. Die voorwaarden bestaan er onder andere uit dat je tijdig een verzoek om ambtshalve vermindering in dient.

De Hoge Raad heeft in juni 2024 verschillende handvatten gegeven voor het bepalen van het werkelijke rendement. Van belang is dat het werkelijke rendement per jaar wordt bepaald. Er is geen mogelijkheid om verliezen van andere jaren te verrekenen of om rekening te houden met werkelijke rendementen in andere jaren die hoger waren dan het forfaitaire rendement. Er moet verder rekening worden gehouden met het werkelijke rendement op het gehele box 3 vermogen, ook op het vermogen dat je als in de loop van het jaar hebt gehad. Rendement op vermogen dat je op de peildatum 1 januari van het belastingjaar nog niet had, maar later gedurende het jaar wel, behoort dus ook tot het werkelijke rendement. Als het werkelijke rendement negatief is, dan zal het box 3-inkomen in overeenstemming met deze bepaling eveneens op nihil worden gesteld.

Het online formulier Opgaaf werkelijk rendement dat in juli 2025 beschikbaar komt, zal een hulpmiddel zijn om het werkelijke rendement te berekenen. Er wordt hierbij onderscheid gemaakt tussen direct rendement (de reguliere voordelen) en indirect rendement, dat als volgt is opgebouwd:

Het rendement op vrijgesteld vermogen, zoals bos- en natuurterreinen en landgoederen wordt niet tot het werkelijke rendement gerekend. Bij de vaststelling van het werkelijke rendement wordt naar het volledige box 3-vermogen gekeken en geen uitzondering gemaakt voor het vermogen dat (gedeeltelijk) onder het heffingsvrije vermogen valt.

Voor groene beleggingen wordt op basis van de huidige wet voor de vrijstelling gekeken naar het bezit op de peildatum van 1 januari. Voor het bepalen van het belastbare werkelijke rendement van groene beleggingen wordt de daarvoor geldende vrijstelling toegepast op een manier die rekening houdt met de peildatum van 1 januari. Het werkelijke rendement wordt pro rata vrijgesteld aan de hand van de situatie op de peildatum van 1 januari. Bij een vrijstelling van € 30.000 wordt dan bij een belastingplichtige met op 1 januari € 60.000 aan groene beleggingen 50% van het werkelijke rendement vrijgesteld.

Heb je kosten gemaakt die samen hangen met bezittingen in box 3 of zijn er belastingen verschuldigd in verband met bezittingen? Deze komen niet in mindering op het werkelijke rendement voor de tegenbewijsregeling in box 3.

Voor toerekening van box 3- vermogen tussen partners wordt tot slot de wettelijke systematiek aangehouden. Hierbij wordt het werkelijke rendement dat aan een partner is toe te rekenen berekend op basis van zijn aandeel in de gezamenlijke grondslag sparen en beleggen. Deze verdeling kan nog aangepast worden bij toepassing van de tegenbewijsregeling. Indien belastingplichtigen op een andere wijze een eventueel extra bedrag aan uitgaven voor specifieke zorgkosten of het extra bedrag aan aftrekbare giften voor de jaren 2023 en 2024 willen verdelen, dan kan dat ook.

Als voor het bepalen van het box 3-inkomen op basis van de tegenbewijsregeling het werkelijke rendement wordt gehanteerd, dan heeft dit gevolgen voor de berekening van de vermindering ter voorkoming van dubbele belasting. Bijvoorbeeld als je een tweede woning hebt in het buitenland.

De Hoge Raad heeft regels gesteld voor de berekening van de vermindering ter voorkoming van dubbele belasting wanneer wordt uitgegaan van het werkelijke rendement. Deze wordt berekend op basis van de verhouding tussen het werkelijke buitenlandse rendement in box 3 en het totale werkelijke rendement in box 3.

In het wetsvoorstel wordt per 2026 een wettelijke regeling geïntroduceerd voor het bepalen van het voordeel uit het ter beschikking staan van een onroerende zaak. Het voordeel bestaat uit de economische huurwaarde van de onroerende zaak. De economische huurwaarde is de huurprijs die bij verhuur onder normale omstandigheden bedongen kan worden. Dit kan worden bepaald door de woning te vergelijken met onder normale omstandigheden verhuurde vergelijkbare woningen, zoals op basis van het woningwaarderingsstelsel dat de Huurcommissie hanteert.

Een lager box 3-inkomen kan doorwerken naar verschillende inkomensafhankelijke regelingen. Zo kan het zijn dat een eigen bijdrage alsnog lager wordt vastgesteld en een toeslag hoger wordt vastgesteld. Voor de vermogenstoets voor verschillende inkomensafhankelijke regelingen heeft de voorgestelde tegenbewijsregeling geen effect. De omvang van het relevante vermogen wijzigt namelijk niet.

Op de website van de Belastingdienst vind je meer informatie over de opgave van het werkelijke rendement.