Druk op internationale zuivelmarkt blijft

Rabobank tempert de prognose van melkproductie in 2023. Productie in de belangrijkste exportregio’s groeit naar verwachting met 0,5% jaar-op-jaar, na een daling van 0,9% jaar-op-jaar in 2022 (zie figuur 1). De wereldwijde melkproductie groeit nog steeds en is met name toe te schrijven aan de Verenigde Staten (VS), de EU en het Verenigd Koninkrijk. Droge weersomstandigheden in Zuid-Amerika en delen van Europa kan een sleutelfactor zijn voor de productie in het derde kwartaal van dit jaar.

Een kleinere veestapel en lagere productieniveaus per koe remmen productiegroei in de VS. Prognoses voor groei van de melkproductie vallen lager uit, omdat melkveehouders reageren op lagere marges door rantsoenen aan te passen en niet-renderende dieren af te voeren.

Voor sommige Nieuw-Zeelandse melkveehouders is het een matige herfstperiode geweest. Druk op de marge komt door een lager dan verwachte melkprijs in de afgelopen maanden, naast nat weer. Het officiële rentetarief van de Reserve Bank of New Zealand is onlangs verhoogd tot 5,5% - het hoogste niveau sinds 2008. Gevolg hiervan is een seizoen met hoge rentetarieven. De melkproductie zal komend seizoen – dat start in juni – waarschijnlijk verbeteren vergeleken met vorig seizoen, al is daar wel gunstig lenteweer voor nodig. Rabobank verwacht dat de melkproductie voor seizoen 2023/24 met maximaal 1% jaar-op-jaar zal stijgen.

Melkproductie in de 27 EU-landen en het Verenigd Koninkrijk (VK) in het eerste kwartaal liet een lagere groei op jaarbasis zien (0,6%) dan verwacht (1,2%) (zie figuur 2). In het bijzonder in Frankrijk, Italië en Spanje vielen melkvolumes lager uit vanwege onder andere droge weersomstandigheden. Hoewel het weer in Frankrijk niet ideaal was, is het ook een structurele trend van een kleinere veestapel die bijdraagt aan lagere melkvolumes. Tegelijkertijd vielen marges afgelopen jaar in deze landen lager uit. Weersomstandigheden variëren in Europa van droogte in Zuid-Europa tot delen van Noord-Europa met veel neerslag. Voornamelijk in Noordwest- en Midden-Europa vertraagde de natte en koude omstandigheden de eerste oogst en het zaaien van maïs. Voor het tweede kwartaal verwacht Rabobank een bescheiden groei van 0,5% in de melkproductie, vergeleken met het tweede kwartaal van 2022.

Europese zuivelprijzen hebben de afgelopen maanden een stap naar beneden gezet (zie figuur 3). Spotprijzen bleven relatief stabiel sinds maart en zijn in de tweede helft van mei aangetrokken als gevolg van kopers die posities hebben ingenomen voor de tweede helft van 2023. Europese spotprijzen voor melk verbeterden ook halverwege mei, maar blijven onder de € 30 per 100 kilogram melk, waaruit blijkt dat er nog steeds een ruimschoots aanbod is van melk.

Dalende retail volumes op jaarbasis bevestigen dat de vraag naar zuivel nog steeds een punt van zorg is. De vraag naar zuivel in foodservice liet in het eerste kwartaal van 2023 nog groeicijfers zien, maar consumenten zijn mogelijk selectiever in hun uitgaven nu de vakantieperiode dichterbij komt. Door inflatie zijn kosten aanzienlijk gestegen, waardoor consumenten gedwongen worden op andere uitgaven te bezuinigen. Ook andere uitdagingen, zoals een tekort aan personeel in sommige restaurants, stakingen en weersomstandigheden zijn een beperkende factor voor de vraag naar zuivelproducten.

De markt geeft momenteel gemengde signalen af. Spotprijzen beginnen te stijgen terwijl de consumentenvraag zwak blijft en volumes in de markt bescheiden lijken. Daarom verwachten we een voortzetting van het fragiele prijsevenwicht in de zomermaanden, waarbij prijzen van basiszuivelproducten een bodem voor 2023 hebben bereikt.

Fonterra heeft voor het nieuwe productieseizoen 2023/24 een melkprijs prognose afgegeven van NZD 8,00 per kilogram vet- en eiwit (ongeveer € 40,50 per 100 kilogram melk). De prognose van Rabobank ligt iets hoger op NZD 8,20 per kilogram vet- en eiwit (ongeveer € 41,50 per 100 kilogram melk).

In de VS zijn melkprijzen fors gedaald. Voor ‘Klasse IV’ melk (melk die wordt verwerkt tot boter) zal de melkprijs de komende zomermaanden uitkomen rond de 18,50 Amerikaanse dollar (USD) per hundredweight (ongeveer € 34,00 per 100 kilogram melk bij standaardgehalten van 3,50% vet en 2,99% eiwit). Voor ‘Klasse III’ melk (melk die wordt verwerkt tot kaas) laat de derivatenbeurs CME futures (termijncontracten) zien die komende maanden liggen rond USD 16,50 per hundredweight (ongeveer € 30,25 per 100 kilogram melk) als gevolg van voldoende aanbod van melk in de piek van het seizoen en veel melk die wordt verwerkt tot kaas. Deze prijzen leiden tot negatieve marges, wat resulteert in aanpassingen in het rantsoen en extra slachtingen.

De forse correctie in Europese melkprijzen is inmiddels achter de rug. Veel zuivelverwerkers in de belangrijkste melkproducerende landen hebben de melkprijs in april verlaagd tot rond of onder de € 45 per 100 kilogram melk. Voor de komende maanden verwachten we een bescheiden correctie in uitbetalingsprijzen. De voorlopige gemiddelde melkprijs in de 27 EU-landen voor april wordt geschat op € 48,83 per 100 kilogram melk, wat nog steeds 5,6% hoger is dan in april 2022.

De Europese zuivelexport liet in het eerste kwartaal van 2023 wisselende resultaten op jaarbasis zien. De export van magere melkpoeder en boter steeg met dubbele cijfers, terwijl exportcijfers van kaas, vloeibare melk en volle melkpoeder tegenvielen. Kopers vergroten hun dekking voor de tweede helft van 2023, wat resulteert in een (financiële) verlichting voor fabrikanten en handelaren van zuivelproducten.

Ondertussen worstelt China nog met hoge voorraden en een groeiende binnenlandse melkproductie, terwijl de import daalt en de consumptie in China trager groeit dan verwacht. Voor het tweede kwartaal van 2023 verwacht Rabobank een groei van de zuivelexport, onder andere doordat Europese prijzen voor zuivelproducten weer concurreren met die van de andere exportregio’s.

In de eerste 4 maanden van 2023 leverden Nederlandse melkveehouders 3,8% meer melk af vergeleken met een jaar eerder. De piek in uitbetalingsprijzen afgelopen winter was een stimulans voor de melkproductie, maar het is vooral de lage referentie van vorig jaar waardoor de melkproductie dit jaar fors lijkt toegenomen. Vergelijken we de melkvolumes van januari tot en met april 2023 met de melkaanvoer in dezelfde maanden van 2020, is er sprake van een daling van 0,6%.

Zoals verwacht ligt de grootste prijscorrectie inmiddels achter ons. Met de aangekondigde uitbetalingsprijs van FrieslandCampina voor de maand juni (€ 43,25 per 100 kilogram melk) is een voorlopige stabilisering van de melkprijs ingezet.