Meer personeel nodig? Benut mogelijkheden in je eigen zorgorganisatie!

Arbeidstekorten in de zorg worden een steeds grotere bedreiging. Het aantal openstaande vacatures in de zorg is enorm toegenomen. Ook zijn er vacatures die moeilijk te vullen zijn en personeelstekorten. Met name (gespecialiseerde) verpleegkundigen en verzorgenden zijn moeilijk te vinden, zowel op mbo- als op hbo-niveau. Zorgorganisaties lossen dat nu op door relatief dure uitzendkrachten en ZZP’ers, ook wel ‘personeel niet in loondienst’ (PNIL), in te zetten. De afgelopen vijf jaar zagen we het aandeel PNIL dan ook flink oplopen, zie figuur 1.

De oplopende PNIL-kosten in combinatie met een stijgend verzuim zetten het rendement onder druk, zie figuur 2. De personele uitdagingen in de zorg vragen daarom om structurele oplossingen. Eén van die oplossingen is dat zorgmedewerkers in staat moeten worden gesteld om meer uren per week te werken.

Sinds 2020 is de Rabobank partner van Stichting Het Potentieel Pakken. De ambitie van de stichting is om de positie van vrouwen op de Nederlandse arbeidsmarkt te verbeteren, onder andere door het gemiddeld aantal betaalde arbeidsuren van vrouwen te verhogen. Dit doet de stichting met het oog op de positieve gevolgen voor de economische zelfstandigheid van vrouwen én de arbeidstekorten in sectoren zoals de zorg en het onderwijs en de algehele Nederlandse economie.

Op basis van onderzoek van Stichting Het Potentieel Pakken constateren we ook dat zorgmedewerkers op dit moment niet optimaal worden ingezet. Zo werkt de gemiddelde zorgmedewerker 24 uur per week. De zogenaamde deeltijdfactor ligt met 0,67 al een aantal jaren redelijk stabiel. Wel zien we verschillen tussen branches. Bij academische ziekenhuizen ligt de deeltijdfactor vrij hoog (0,81), in de thuiszorg vrij laag (0,54). Ook in de eerste lijn zijn er kansen. De deeltijdfactor voor huisartsenpraktijken en gezondheidscentra is al jaren stabiel rond 0,59. Vooral vrouwen werken in deeltijd, ruim 80%.

Uit ditzelfde onderzoek blijkt dat één op de vier zorgmedewerkers open staat voor contractuitbreiding en dus meer uren wil werken. Maar dan moeten er wel een aantal zaken beter worden geregeld. Wat veel zorgmedewerkers nu tegenhoudt, zijn belemmeringen zoals:

Medewerkers die méér uren willen werken, zijn vaak tot 30 jaar (alleen of samenwonend zonder kinderen) én 45 tot 54 jaar (oudere kinderen of geen kinderen). Belangrijkste voorwaarden om meer te werken zijn roostering, flexibiliteit, beloning en een prettige organisatiecultuur.

In de praktijk blijkt het lastig om contracten te vergroten, maar het is niet onmogelijk. Bestuurders in de zorg hebben hier een belangrijk aandeel in. We geven vier tips.

Het begint met een prioriteit maken van contractvergroting bij bestuurders, en daarmee voor managers en HR. De aandacht en middelen zijn nu vooral gericht op verzuim en in- en uitstroom, maar er wordt nog niet gewerkt aan het uitbreiden van contracten van bestaande medewerkers. Vaak is ook niet bekend wat het vergroten van contracten kan opleveren. Daarom is de volgende stap het inzichtelijk maken van hoe contractvergroting bijdraagt aan het oplossen van arbeidstekorten. Door inzicht te krijgen in de deeltijdfactor kunnen managers hier actief op sturen.

Het is ook nodig dat er naar de lange termijn en op instellingsniveau gekeken wordt naar strategische personeelsplanning. Weet je wat de toekomstige zorgvraag is in je regio? Ben je op de hoogte van benodigde uren in de toekomst? En wat dit betekent voor je HR-beleid?

Werknemers krijgen weinig ondersteuning van het management of HR als zij de keuze krijgen voor een groter contract. Hier liggen dus kansen voor management en HR om het potentieel optimaal te benutten. Zo leiden basiszaken als een jaarlijkse beoordeling, loopbaangesprek of opleidingsplan tot grotere tevredenheid van werknemers. Daarnaast zal een deel van de mensen ook nog bereid zijn meer te gaan werken én zullen medewerkers misschien minder snel de zorgsector verlaten.

Uit onderzoek van de stichting Het Potentieel Pakken en PGGM (2019) onder 17.500 zorgmedewerkers blijkt dat 46% van de respondenten nooit een gesprek heeft met de werkgever over zijn contractgrootte. 43% denkt dat er geen mogelijkheden zijn om meer betaalde uren te werken of vindt het lastig te regelen. Hier is dus ruimte voor verbetering.

Door het gesprek aan te gaan, goed te luisteren naar de behoeften van de medewerker en de vraag te stellen wat er nodig is om meer uren te werken, kun je eventuele drempels wegnemen. Ook goede informatie (voor medewerkers én management of HR) kan vragen over roostering, inkomen en arbeidsvoorwaarden beantwoorden.

Een belangrijke voorwaarde om meer uren te werken, is een prettig rooster houden. Vaak zijn er (onterechte) overtuigingen over wat de gevolgen van een groter rooster zijn. Denk bijvoorbeeld aan de gevolgen voor de rest van het team, of hoe er binnen de organisatie wordt omgegaan met minuren. Je loopt kansen mis als medewerkers door een gebrek aan informatie het gesprek niet aangaan. Zorg daarom voor duidelijkheid over het rooster en bespreek eventuele bezwaren en overtuigingen met het team. Zo zet je mensen écht aan het denken.

Als partner van Stichting Het Potentieel Pakken heeft Suzanne van Hoeve, Sectorspecialist Gezondheidzorg bij Rabobank, de afgelopen periode binnen een aantal proeftuinen in de zorg gewerkt aan een innovatieve aanpak om het aantal contracturen te vergroten. De aanpak van Stichting Het Potentieel Pakken is ontwikkeld, getest én laat concrete resultaten zien. Daarom heeft het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport aangekondigd het initiatief de komende drie jaar financieel te ondersteunen om de aanpak te verbreden en te versnellen. Zorginstellingen kunnen voor een symbolisch bedrag deelnemen aan een traject van een half jaar met ondersteuning van de stichting.

Meer weten over de aanpak van Stichting Het Potentieel Pakken of wilt u als organisatie meedoen aan een intensief traject? Neem dan contact op met Wieteke Graven, oprichter van Stichting Het Potentieel Pakken, of stuur een e-mail naar info@hetpotentieelpakken.nl.