Zuivelmarkt: nu in balans, maar uitdagingen blijven

Rabobank verwacht dat de melkproductie in de grootste zeven melkproducerende regio’s de komende twaalf maanden met 1,0% groeit. De vooruitzichten zijn dan ook relatief neutraal: de zuivelmarkt lijkt voorlopig aardig in balans. Toch zorgen de coronapandemie en economische ontwikkelingen voor onzekerheden en risico’s.

In de VS verwachten we een toename van de melkaanleveringen met 3,7% voor het tweede kwartaal van 2021 vergeleken met dezelfde periode vorig jaar. Deze groei is hoofdzakelijk toe te schrijven aan de relatief lage productie vorig jaar. In de VS werd de melkproductie in het tweede kwartaal van 2020 fors geraakt door de coronapandemie.

Het Nieuw-Zeelandse melkseizoen 2020/2021 loopt bijna af, met uitzonderlijke resultaten. In april zagen we voor het eerst sinds 2014 een stijging met dubbele cijfers in melkproductie. Deze hoge productie is te danken aan gunstig weer en een goede melkprijs. We hebben onze verwachting voor het nieuwe seizoen 2021/2022 naar boven bijgesteld met een groei van de melkproductie van 2,0% naar 3,0%.

De melkproductie in de 27 EU-landen en het VK (EU-27+VK) liet voor het eerste kwartaal van 2021 zoals verwacht een daling zien en eindigde 0,2% lager dan in het eerste kwartaal van 2020. Tegenover de daling in Frankrijk (-2,5%), Duitsland (-1,9%) en Nederland (-1,3%) stond een stijging in Ierland (+10,3%) en Italië (+2,3%) (zie figuur 2).

Als we vooruit kijken dan verwachten we dat de EU-27+VK melkproductie het tweede kwartaal 2021 groeit met 1,0%. Een gedeelte van deze groei komt door de relatief lage productiegegevens van vorig jaar. Ondernemers hielden weinig over aan de hogere melkprijs doordat voerkosten nog steeds hoog zijn. De omstandigheden voor een vlotte groei in melkproductie remden in april en mei door ongewoon natte en koude weersomstandigheden, waardoor veel regio’s het zaaien van maïs vertraagde . Ook de eerste grasoogst liet lang op zich wachten. Vooralsnog verwachten we dat de lage temperaturen een beperkte invloed hebben op de ontwikkelingen van de gewassen voor komend seizoen.

In de tweede helft van 2021 verwachten we een meer bescheiden toename van het melkvolume met een groei van 0,6% vergeleken met dezelfde periode vorig jaar. Voor het volledige jaar 2021 komt de verwachting uit op een toename van het Europese melkvolume met 0,5%. De melkvolumes in Duitsland, Frankrijk en Nederland nemen waarschijnlijk af of blijven stabiel, terwijl Italië, Polen en Ierland klaar lijken te zijn voor (wederom) een jaar van groei.

De prijzen voor Europese zuivelproducten zijn de afgelopen maanden gestegen, vooral voor boter (zie figuur 3). Deze stijging in prijzen werd ondersteund door de goede wereldwijde vraag, een relatief krap Europees melkaanbod en optimisme rondom de versoepelingen van de coronamaatregelen. Na de sterke groei in maart en april vlakte de markt in mei en begin juni weer wat af.

Sinds eind februari zijn de prijzen voor de meeste Europese zuivelproducten verder gestegen. Van eind februari tot eind mei stegen de prijzen voor EU-magere melkpoeder met € 220 (+9,3%) naar € 2.570 per ton. De EU-volle melkpoederprijs nam toe met € 265 (+9,0%) naar € 3.205 per ton. In dezelfde periode stegen de EU-boterprijs van € 470 (+12,9%) naar € 4.100 per ton en de EU-Goudse kaas met € 105 (+3,3%) naar € 3.280 per ton. De prijs op de spotmarkt voor mozzarella verbeterde in deze periode met € 150 (+5,2%) naar € 3.035 per ton. We verwachten dat de prijzen voor de meeste Europese basiszuivelproducten pieken tegen het einde van het derde kwartaal van 2021.

De melkprijs van de 27 EU-landen is sinds januari licht verbeterd met een groei van 0,5% tot een voorlopig gemiddelde van € 35,11 per 100 kilogram melk in april. Sinds Brexit is het VK niet meer verplicht de melkprijs tijdig te rapporteren aan Brussel waardoor het voorlopig gemiddelde voor 27 EU+VK nog niet bekend is. Door de aangekondigde stijgingen van de melkprijs door verschillende grote zuivelverwerkers, verwachten we voor de melkprijs van de EU-27+VK voor de maanden mei en juni een verbetering rond de € 1,50 per 100 kilogram melk. Voor de komende zomermaanden voorzien we een wat kleinere stijging in de melkprijs, dat is afhankelijk van de marktontwikkelingen.

Het Nieuw-Zeelandse Fonterra heeft opnieuw een forse stijging in de melkprijs aangekondigd. Per 1 juni werd met een melkprijs van NZD 8,00 per kilogram vet- en eiwit het nieuwe seizoen 2021/2022 geopend.

De export van vrijwel alle Europese zuivelproducten verbeterde in het eerste kwartaal van 2021. Boter is hierop een uitzondering. De sterke resultaten van vorig jaar en de lagere exportvolumes naar de VS zorgden in de EU-boterexport samen voor een opvallende daling van 18,7% (zie figuur 4).

Het VK heeft de fysieke grenscontroles op producten die door de EU ingevoerd worden tot ten minste oktober 2021 uitgesteld. Grenscontroles aan de kant van de EU hebben voor enige wrijving en vertragingen gezorgd in de handel van het VK naar de EU. Dit treft vooral de handel in verse producten zoals room en magere melkconcentraten. We verwachten dat uitdagingen rondom de regelgeving van herkomst waarschijnlijk veel langer aanhouden. Het gaat hierbij om Europese zuivelproducten die deels gemaakt zijn met grondstoffen afkomstig uit het VK. Bij de export naar landen buiten de EU kan dit tot beperkingen of problemen leiden.

Rabobank verwacht dat de importbehoefte van China in de tweede helft van 2021 met 18,0% daalt. Dit komt vooral door een verwachte sterke daling richting het einde van het jaar. Door de aanhoudende logistieke uitdagingen, zoals vertragingen in de scheepvaart en beperkte beschikbaarheid van containers, willen Chinese importeurs een grotere veiligheidsvoorraad aanhouden. De afgelopen maanden zagen we de effecten van deze extra vraag naar buffervoorraad in de zuivelmarkt.

De melkproductie in Nederland valt de eerste drie maanden van 2021 ruim 1,3% lager uit dan dezelfde periode vorig jaar (zie figuur 5). Dit komt deels doordat de melkproductie in januari en februari 2020 hoog was, maar ook door de weersomstandigheden. Ook in april daalde de productie weer, dit keer met 0,8%. Het volume melkvet ligt tot nu toe hoger dan vorig jaar. De melkprijs is de afgelopen maanden steeds een stukje gestegen. Voor de komende zomermaanden verwachten we ook een lichte stijging in de melkprijs, met de prijspiek in het derde kwartaal van 2021.

De grondstoffenmarkt ligt sinds maart 2021 op een hoog niveau. Dit is onder andere het gevolg van de forse vraag vanuit China voor het opbouwen van de varkensstapel. Ook lage voorraden in de VS en weersomstandigheden spelen hierbij een rol. Rabobank verwacht dat de prijzen van grondstoffen tot begin 2022 op hoog niveau blijven. In Europa was er in bepaalde regio’s relatief weinig voer beschikbaar. Door de koude en natte maanden eerder dit jaar en drie droge zomers op rij is ook de voervoorraad niet overal op tijd aangevuld.

De stijging van de zuivelprijzen heeft geleid tot betere melkprijzen. Hoewel de hoge voerkosten een deel van de hogere melkprijs in het rendement teniet doen, zijn er ook andere uitdagingen op het boerenerf. In sommige delen van Nederland blijft het aanvullen van voervoorraden een punt van aandacht. De droogte van de afgelopen jaren heeft hier flink invloed op gehad. Een kwalitatief voldoende grote voervoorraad werkt als een goede verzekering voor mindere economische of klimatologische tijden.

Daarnaast kent de melkveehouderij onzekere tijden vanwege de stikstofproblematiek. Het is bekend dat er een forse opgave ligt, maar ook dat er veel mogelijk is. Zowel bestaande technieken als nieuwe innovaties bieden kansen. De onzekerheid onder melkveehouders gaat niet over de technische mogelijkheden, maar wel over de beschikbare (financiële) middelen en de mogelijkheid om technieken toe te mogen passen. Als de sector deze ruimte krijgt, verwacht Rabobank dat de sector invulling kan geven aan de geschetste uitdaging. Er is bereidheid onder agrarisch ondernemers én er zijn concrete plannen, bijvoorbeeld van de Coalitie Toekomstgerichte Melkveehouderij. Zodra er meer duidelijkheid komt vanuit de politiek denken wij graag mee over jouw volgende stap. Onderwerpen zoals welke locaties geschikt zijn, welke technieken je gebruikt en of je bedrijf klaar is voor de toekomst kan je altijd met ons bespreken.