Medische technologie: grote kans voor groei in Nederland

Rabobank is financier van de hele zorgsector (care, cure en medische vrije beroepen) en heeft als missie de transformatie van de zorg te versnellen door onder meer innovatie van medtech te ondersteunen. Doel van deze update is het belang van medtech voor de transformatie van de zorg te onderstrepen, de regio’s te informeren over de ‘best practices’ zodat zij kunnen versnellen, en de zorg-stakeholders aan te moedigen deel te nemen aan het ecosysteem.

De kwaliteit en toegankelijkheid van de Nederlandse gezondheidszorg is internationaal van hoog niveau. Vóór de coronapandemie vormden betaalbaarheid van de zorg en voldoende zorgprofessionals uitdagingen. Door de coronapandemie bereikte de zorg haar grenzen aan inzet van personeel, financiële middelen en voldoende technologie op de juiste plek.

Technologie is onmisbaar voor de gezondheidszorg van de toekomst. Ontwikkelingen als digitalisering, robotisering en artificial intelligence (AI) dragen bij aan een minder grote stijging van de zorgkosten. Steeds meer ziekenhuizen en zorgverzekeraars willen de komende vijf jaar 10 tot 15% van de gezondheidszorg verplaatsen van wachtkamer naar woonkamer. Deze persoonlijke behandeling van de patiënt draagt bij aan een positief resultaat.

Om dit te realiseren, is een aantal dingen nodig. Voldoende zorg- en technisch geschoold personeel, genoeg financiering en de juiste technologie. En dat alles afgestemd op de patiënt. Technologie kun je naast de behandeling ook inzetten voor andere fases in het zorgproces, zoals preventie, consultatie, diagnose, controle en monitoring.

Inzetten op medische technologie
De vraag is welke technologie de zorg van morgen gaat veranderen. Er zijn mogelijkheden genoeg. Langzamerhand zien we medische technologie (medtech) steeds meer gebruikt worden in de zorg. Medtech is een verzamelnaam van producten en systemen (zowel hardware als software) die worden gebruikt voor diagnose, preventie, bewaking, behandeling of verlichting van ziektes. Dankzij medtech hoeven patiënten niet noodzakelijk naar een ziekenhuis of instelling, maar kunnen ze thuis behandeld worden. Dit is positiever voor patiënten omdat ze zelf aan hun gezondheid kunnen werken. Ook werken zorgprofessionals met medtech efficiënter, waardoor ze meer tijd overhouden voor hun patiënten. De medtech-markt is divers, en varieert van pleisters tot MRI-scanners, van rolstoelen tot operatierobots, en van zwangerschaps- tot DNA-testen.

Wereldwijd telt deze markt inmiddels een waarde van ongeveer €500 miljard. Statistiek-portal Statista verwacht dat deze tot 2024 nog jaarlijks met meer dan 5% groeit. Volgens een recente schatting van Karsten Neumann en Roland Berger gaat in 2025 van elke zorgeuro zelfs €0,12 naar digitale zorg. Volgens MedTech Europe is de Nederlandse medtech-markt inmiddels zo’n €5 miljard waard, dat is ongeveer 4% van de Europese markt. Naar schatting zijn er in Nederland ongeveer 2.000 tot 4.000 medtech-bedrijven actief. Omdat de precieze gegevens van de markt niet in het handelsregister staan, moeten we uitgaan van een schatting.

Strategie- en innovatiebureau BeBright zet met haar jaarlijkse publicatie Zorg Enablers de belangrijkste technologische ontwikkelingen in de zorg op een rij:

Andere observaties in de medtech-markt
Naast bovenstaande ontwikkelingen, richt de medtech-markt zich op de robotisering van de zorg: van operatie- en schoonmaakrobots tot exoskeletten en breingestuurde protheses. Nieuwe doorbraken zijn er in 3D-(bio)printing, zoals het printen van organen en andere geavanceerde weefsels en materialen. Dit komt ook door de ontwikkelingen op het gebied van nano- en sensortechnologie. Ook wordt de zorg ‘gevirtualiseerd’. BeBright ziet een toename in gebruik van virtual en augmentend reality. Bijvoorbeeld om angststoornissen te behandelen of toekomstige chirurgen te trainen.

BeBright ziet ook (internationale) samenwerkingen ontstaan. Om dit te bevorderen, moet de sector de digitale vaardigheden stimuleren en kijken naar wet- en regelgeving waaronder de MDR en IVDR en cyber security.

Zorg Enablers is een samenwerking tussen BeBright en verschillende partijen, waaronder Rabobank. Deze jaarlijkse publicatie is online te lezen in een e-book.

De crisisperiode in de jaren negentig heeft gezorgd dat de toenmalige burgemeester van Eindhoven hulp ging zoeken vanuit het bedrijfsleven en kennisinstellingen in het gebied. Zijn oproep leidde tot Brainport Eindhoven. Dit is een samenwerking tussen bedrijven waaronder ASML, Philips Healthcare DAF en VDL, verschillende onderzoeksinstituten en 21 gemeenten. Brainport Eindhoven is in Nederland een voorloper op het gebied van medtech. Uit een onderzoek van de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij (BOM), Brainport Development en Rabobank uit 2020 blijkt dat 20,1% van alle Nederlandse medtech-bedrijven in Noord-Brabant zijn gevestigd. 55% of 182 van die bedrijven daarvan is verbonden aan Brainport.

De medische technologie in de regio Brainport Eindhoven onderscheidt zich door drie karakteristieken:

1. Sterke vertegenwoordiging in imaging, onder andere door de jarenlange aanwezigheid van Philips Healthcare. De regio is na Siemens en G.E. wereldwijd koploper op het gebied van imaging;
2. Omvangrijke en hoogstaande medisch-technische maakindustrie die zich naast hightech steeds meer richt op medtech;
3. Sterk start-up ecosysteem, mede door de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) en High Tech Campus waar veel medisch technische start-ups ontstaan. Jaarlijks starten 565 studenten in de studierichting medtech.

Brainport: samen werken aan verbetering

De TU/e heeft een goede kennispositie in doorbraak-technologieën AI, fotonica en robotica. Deze worden in medtech nog niet vaak genoeg gebruikt. De kansen voor deze regio liggen dan ook in het gebruik van medische robotica verbeteren. De regio heeft veel kennis op dit gebied, maar concrete toepassingen in het gezondheidsdomein komen niet vaak voor.

Ondanks onderzoekssamenwerking tussen ziekenhuizen en de TU/e ervaren ondernemers niet de mogelijkheid voor laagdrempelig contact met de ziekenhuizen voor het uitvoeren van validatie- of klinische studies. Een betere regionale en nationale samenwerking kan dit veranderen.

Noord-Brabant heeft een sterke life sciences en farmaceutische sector, met name op het Pivot Park in Oss. Door de vraag van deze bedrijven met de competenties van de medische maakindustrie in de regio Eindhoven te verbinden, ontstaan kansen voor nieuwe commerciële activiteiten.

De mobiliteit van personeel en talent (afkomstig van onder andere Philips Healthcare) heeft een positief effect op de doorontwikkeling van medtech-bedrijven. Deze medewerkers zijn gewend te werken in een globale medtech-omgeving. We zien ook een toenemende interesse van jong talent. Zij zijn gemotiveerd door de impact die medtech kan maken, door de ontwikkelingen en het gebruik in de praktijk.

De Life Sciences & Health sector in Zuid-Holland behoort tot de top van de wereld op wetenschappelijk gebied en ondernemerschap. Door samenwerkingen tussen UMC’s en universiteiten ontstaan veel start-ups. Niet gek, want in deze regio volgen honderden studenten een studie die te maken heeft met medische technologie. Bij diverse incubators als Yes!Delft in Delft, PLNT in Leiden en Erasmus MC incubator in Rotterdam ontwikkelen deze start-ups zich. Medical Delta is het ecosysteem in deze regio waarin life sciences-, health- en technologiepartners actief zijn.

Uit onderzoek onder 503 bedrijven met een directe of indirecte bijdrage aan de ontwikkeling van zorgtechnologie-innovaties (dit is een ruimere definitie dan medtech) kwamen de volgende observaties naar voren:

1. De zorgtechnologiesector van Zuid-Holland heeft veel kleine ondernemingen waaronder start-ups en spin-outs. Ruim 80% van de zorgtechnologie-bedrijven heeft minder dan honderd werknemers in dienst en ongeveer 50% zelfs minder dan vijf werknemers;
2. De zorgtechnologiebedrijven zijn voornamelijk actief in publiek gefinancierde innovatieprojecten in de vroegere innovatiefases en relatief weinig in de latere fases;
3. De regio heeft veel innovatieprojecten op regionaal en nationaal niveau, maar is minder actief aanwezig op Europees niveau. Dit verschil komt door zowel de sterke concurrentie als toenemende complexiteit van de subsidieaanvragen op internationaal niveau;
4. Op thematisch niveau zijn de zorgtechnologiebedrijven in de regio verdeeld, maar in smart analytics en digital & communication technologie vinden ze elkaar.

Medical Delta: versnelling als uitdaging

De Medical Delta Zuid-Holland staat voor verschillende uitdagingen. Om voor versnelling te zorgen zijn er verschillende zaken nodig. Er is sneller toegang nodig tot toepassingsgericht onderzoek. Denk aan Fieldlabs-onderzoek in beschermde omgevingen, materiaal, monsters en patiëntengroepen. Ook met de zorgsector kan beter worden samengewerkt. De overheid moet meer investeren in latere fases van innovatie. Daarnaast moet het mkb een grotere rol spelen in de aanpak van een open innovatie-ecosysteem. Tot slot kunnen maakindustrie- en ketenpartners in een vroeger stadium betrokken worden. Dit zorgt voor een lagere kostprijs en versnelling in trajecten.

Brightlands bestaat uit vier campussen: Campus Greenport Venlo, Chemelot Campus, Maastricht Health Campus en Smart Services Campus. Zij houden zich bezig met innovaties op het gebied van circulaire chemie en materialen, gezondheid, agrifood, data science en slimme digitale diensten.

De komst van Universiteit Maastricht in 1976 en het Maastricht Universitair Medisch Centrum heeft een enorme boost gegeven aan onderzoek en ontwikkeling van medische technologie, in het bijzonder op het gebied van hart- en vaatziekten.

Sinds 2019 is de impact van Brightlands op de innovatie van Limburg groot. De campussen bieden plaats aan 300 bedrijven en instellingen, die zijn goed voor bijna 12.000 banen en ruim 9.000 nationale en internationale studenten. Ook zijn diverse multinationals actief in de regio, zoals Medtronic (Bakken Research Center), Boston Scientific en DSM Biomedical.

Brightlands: ruimte voor ontwikkeling
In de regio zien we veel initiatieven om ontwikkeling te stimuleren. Door het MedLim-programma van LIOF (een regionale ontwikkelingsmaatschappij), Medtronic en Maastricht Health campus krijgen innovatieve medtech-start-ups hulp bij hun ontwikkeling. Brightlands Venture Partners heeft in april 2021 samen met RVO, DSM Nederland, provincie Limburg, LIOF en Rabo Corporate Investments een fonds opgericht. Start-ups en scale-ups in Nederland, België en Noordrijn Westfalen kunnen dit gebruiken voor ontwikkeling, om uiteindelijk bij te dragen aan het Brightlands-ecosysteem.

Brightlands Maastricht Health Campus heeft met Europese subsidie en zeven andere Europese regio’s in 2018 het project MedTech4Europe gestart. Het project loopt tot 30 november 2022. Doel is samen een analyse te maken van de huidige stand van zaken van de medtech-sector. Er wordt onderzoek gedaan naar samenwerkingen, investeringen, betrokkenheid van het mkb en het niveau van specialisatie voor elke campus. MedTech4Europe vindt het Brightlands-ecosysteem onder andere succesvol vanwege een goed open ecosysteem.

Brightlands onderscheidt zich positief wat betreft Europese oriëntatie en het recente financieringsprogramma. De arbeidsmarkt in Zuid-Limburg kent een vergelijkbare uitdaging als de rest van Nederland: 35% van de vacatures zijn voor technische beroepen. In tegenstelling tot de drie andere regio ontbreekt recent onderzoek naar medtech-bedrijven.

Binnen de hightech regio Twente is een krachtige Life Sciences & Health-sector ontstaan. In het ecoysteem zijn veel start-ups, die ondersteuning krijgen van organisaties als Novel-T, OostNL, VitaalTwente, Health Innovation Park, WTC en HealthValley.

Ook tientallen succesvolle bedrijven zoals Demcon, Medspray, Micronit, Lipocoat en IAMFluidics zijn in de regio gevestigd. Twee topklinische ziekenhuizen in Twente, onderzoekscentrum Roessingh Research & Development en een aantal zorginstellingen werken projectmatig samen aan zorginnovatie onder de noemer Vitaal Twente. Binnen de Technologie Zorg Academie (TZA) ligt de focus van samenwerkende zorginstellingen op bewustwording, adoptie en acceptatie van zorginnovaties.

Medische technologie is voor de Universiteit Twente (UT) een van de belangrijkste punten. De bachelor- en masteropleidingen TechMed worden door 1.600 studenten gevolgd. Elk jaar traint de universiteit vijfhonderd professionals uit de gezondheidszorg. 40% van de gefinancierde projecten bij UT richt zich op medtech en 50% van de spin-offs van de universiteit is medtech-gerelateerd. Twente richt zich binnen de medische technologie op Nano Biotech, E-Health, AI en medische robotica.

MedTech Twente: uitdagingen voor de regio
Uit het onderzoek Twente naar de Top van Rabobank blijkt dat de regio moeite heeft met het aantrekken, maar vooral met het behouden van talent. Demografische ontwikkelingen spelen hier een rol, steeds meer jongeren verlaten namelijk de regio. Het plan is om Oost-Nederland internationaal als medtech-centrum op de kaart te zetten. De export van medtech wordt hiermee bevorderd.

De uitdaging voor Twente ligt vooral in het bij elkaar brengen van vraag en aanbod van kapitaal. Er is behoefte aan nieuwe manieren van financiering, voor zowel publieke als private partijen. Vragers en aanbieders willen meer schaalgrootte, grotere beschikbare bedragen en betere risicospreiding. Start-ups opschalen is overigens niet alleen een kwestie van geld. Het gaat ook om het aanbieden van faciliteiten en het ontwikkelen van ondernemersvaardigheden.

Medtech wordt in Nederland steeds belangrijker. Het is nodig om de komende jaren de grote vraag naar zorg op te vangen. De grootste uitdaging is om de regio’s meer van elkaar te laten leren. De vijf opvallendste conclusies zijn:

1. Een sterker open ecosysteem zorgt voor meer innovatie in het zorgsysteem
In dit zorgsysteem zijn bedrijven, gebruikers, kennisinstellingen en (zorg)organisaties met elkaar verbonden om elkaar positief te ondersteunen. Vitaal Twente is hiervan een goed voorbeeld dankzij aangesloten zorgpartijen en zorgverzekeraar Menzis. Yes! Delft werkt naast zorgverzekeraar en zorgaanbieders ook met een accountant, onder ander Rabobank en multinationals. De Samenwerkende Topklinische Opleidings Ziekenhuizen (STZ) geven aan dat ziekenhuizen steeds vaker deelnemen in deze ecosystemen.

Ook de Nederlandse ecosystemen kunnen nationaal en internationaal worden verbonden. Bijvoorbeeld door scale-ups in nieuwe markten te introduceren of door regionale organisaties expertise te laten delen.

2. Een ruimere arbeidsmarkt is positief voor medtech
Alle medtech-regio’s hebben moeite met het vinden van technisch medewerkers. Volgens het UWV waren er in april 2021 in deze sector 69.071 vacatures, zo’n 36% van de vacatures in Nederland. In Twente was het aandeel technisch vacatures bijna de helft (48%) van alle vacatures. In de drie andere regio’s waren 35 tot 37% technische vacatures. Ervaring in Brainport leert dat grote bedrijven niet alleen zorgen voor een ruimere arbeidsmarkt, maar ook voor ruimte voor het mkb.

3. Het opschalen van start-ups helpt de vier medtech-regio’s vooruit
Alle regio’s geven aan dat het opschalen voor start-ups lastig is. Acceleratorprogramma’s moeten deze opschaling stimuleren. Voorbeeld van een programma is de STZ-innovatie Challenge van de Samenwerkende Topklinisch Opleidingsziekenhuizen. De winnaars worden geholpen met het opschalen van hun innovaties en krijgen hulp uit de regio.

4. Door vraag en aanbod van kapitaal samen te brengen wordt financiering gestimuleerd
Er is behoefte aan nieuwe manieren van financiering, voor zowel publieke als private partijen. Vragers en aanbieders willen meer schaalgrootte, grotere beschikbare bedragen en beter risicospreiding. Voor de financiering van medtech-bedrijven zijn zowel publieke als private fondsen beschikbaar. Uitbreiding van publieke financieringsinstrumenten en combinaties van publieke-private financiering kan investeerders helpen.

Durfkapitaalinvesteerder Brightlands Venture Partners (BVP) heeft in 2021 een fonds gelanceerd gericht op startups en scale-ups in duurzaamheid en gezondheid. Rabobank biedt verschillende opties aan zoals de Rabobank Innovatie Lening en Innovatie Borgstellingskrediet. Het kabinet en de provincies bundelen hun krachten door dit jaar samen €300 miljoen extra te investeren in het fondsvermogen van de regionale ontwikkelmaatschappijen.

5. Exporteren is nodig voor voldoende schaalgrootte
De Nederlandse markt is voor veel medtech-bedrijven te klein. De sprong naar het buitenland is vaak noodzakelijk. Grote verschillen tussen landen op het gebied van de bekostiging van de gezondheidszorg en financiering van de investeringen in export maken dit lastig. Door gebruik te maken van de Starters International Business-regeling van de Rijksoverheid ben je als ondernemer beter voorbereid. Twente is van plan om Oost-Nederland als internationaal medtech-centrum te maken.

Project Medtech4Europe in Limburg wisselt samenwerking en ‘best practices’ op het gebied van medtech-ecosystemen uit binnen Europa. De Lage Landen, dochter van Rabobank, wil haar netwerk in 36 landen ter beschikking stellen aan Rabobank-klanten. DLL kan door samenwerking met medtech-bedrijven de marktintroductie van nieuwe producten verzorgen, door de verschillende landen en markten een optie tot lease te geven.

Voor ondernemers is het vaak een uitdaging om internationaal actief te zijn. Juist als de regio’s samenwerken en optrekken naar andere landen, hun ervaringen delen, leidt tot een betere slagingskans.

Conclusie: het gaat beter met medtech-regio's, maar er zijn uitdagingen
De regionale ecosystemen zijn versterkt vanwege de toegenomen betrokkenheid van zorgondernemers en zorgverzekeraars. Het aanbod voor financiering is uitgebreid. Nationaal en internationaal zijn er echter nog uitdagingen in de opschaling, de arbeidsmarkt en de export van medtech-producten. Rabobank wil voor elke regio een investeringsagenda ontwikkelen, die bijdraagt aan brede welvaart. In de genoemde regio’s is een open ecosysteem, waarin medtech bedrijven met zorgaanbieders samenwerken belangrijk. Rabobank deelt haar netwerk en (regionale) ‘best practices’ graag om deze open ecosystemen te realiseren.

In samenwerking met Rabobank
Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met: