Deltavariant en regionale verstoringen lijken weinig impact te hebben op vraag naar zuivel

De wereldwijde melkaanvoer liet een lange aaneengesloten periode van groei zien. Rabobank verwacht dat deze groei in melkproductie zich in een lager tempo voortzet (zie tabel 1). Door een afnemende vraag naar zuivel ontstaat er al snel voorraadopbouw.

De melkproductie in de Verenigde Staten (VS) blijft groeien, hoewel melkveehouders steeds meer druk ervaren op de marge. Na een periode van twaalf maanden groei in de melkveestapel, daalde het aantal melkkoeien in de maanden juni en juli. Een verwachte dalende melkprijs in combinatie met hoge voerkosten kunnen er voor zorgen dat een afname van het aantal melkkoeien verder doorzet.

In Nieuw-Zeeland draagt de hoge melkprijsverwachting van Fonterra bij aan de groei in melkproductie. Ook hebben melkveehouders extra koeien uit het vorige seizoen aangehouden en is het afkalfmoment vaak naar voren gehaald. Op deze manier is de melkproductie op het hoogste niveau in de periode met de meest gunstige weersomstandigheden van het seizoen.

In de 27 EU-landen (EU-27) en het Verenigd Koninkrijk (VK) wordt een bescheiden groei in de melkproductie verwacht. De recente overstromingen, hittegolven en bosbranden hebben nauwelijks impact op de belangrijkste melkproducerende regio’s (zie figuur 1), omdat ze elders plaatsvonden. Rabobank verwacht voor het gehele jaar 2021 lagere melkvolumes in Duitsland, Frankrijk en Nederland. Tegelijkertijd verwachten we een toename van de melkproductie in Ierland, Italië, Polen en het VK.

Het prijsniveau voor basiszuivelproducten is tijdens de zomermaanden iets gezakt (zie tabel 2). Dit komt door de relatief lage handelsvolumes en terughoudende kopers op de markt. Toch liggen de prijzen voor veel basiszuivelproducten nog steeds op bovengemiddeld niveau (zie figuur 2). Ook verkoopcijfers in het retailkanaal gaan langzaam terug naar het niveau van voor de pandemie. Rabobank verwacht stabiele tot licht stijgende prijzen voor de basiszuivelproducten richting het einde van 2021. Voorraden zijn relatief laag (met uitzondering van bevroren boter), de groei in melkproductie is beperkt, de Europese vraag naar zuivel is momenteel sterk en sommige handelaren moeten hun producten nog inkopen voor de komende winterperiode.

De vooruitzichten voor de Europese vraag naar zuivel zijn zoals gezegd positief. Verkopen in restaurants en andere horecagelegenheden profiteerden van de versoepelingen in de afgelopen zomermaanden in vrijwel heel Europa. Hoewel de omzet nog niet vergelijkbaar is met 2019 (voor de coronapandemie) wordt het gat wel kleiner. Niet alle spelers en afzetkanalen profiteren evenveel van het economisch herstel. In de retailkanalen zullen de prijzen de komende maanden op een vergelijkbaar, hoog niveau blijven, terwijl de volumes in dit kanaal afnemen naar het niveau van voor de pandemie.

In de VS is aan het begin van de pandemie een gratis lunchprogramma gelanceerd. Dit is bij de start van het nieuwe schooljaar verlengd. Maar het aanbod van melk is nu zo krap dat er voor het eerst in maanden melk op de spotmarkt voor een hogere prijs wordt verhandeld dan melk uit de gewone melkstroom. Daarnaast is er een steunprogramma vanuit de Amerikaanse overheid (350 miljoen dollar) waarbij melkveehouders 80 procent van het berekend inkomensverschil terugbetaald krijgen over de periode juli tot en met december 2020. Deze financiële steun helpt melkveehouders die door marktverstoringen melk tegen lagere prijzen moesten verkopen.

Zoals verwacht verbeterde de gemiddelde melkprijs in de EU-27 in april met 1,1 % tot € 35,92 per 100 kilogram melk in juli. Hogere melkprijzen werden grotendeels tenietgedaan door hogere voerkosten en inflatie, waardoor marges klein blijven. Rabobank verwacht voor de komende drie maanden een relatief stabiele melkprijs in de EU-27.

De Nieuw-Zeelandse melkprijs blijft gunstig door het hoge prijsniveau dat wordt betaald door Fonterra (NZD 8,00 per kilogram vet- en eiwit). Dit prijsniveau is winstgevend voor melkveehouders, hoewel inflatie direct op boerderijniveau voelbaar is. Dit resulteert in lagere marges.

De export van de voornaamste Europese zuivelproducten nam in het eerste halfjaar van 2021 toe met 3,1% in melkequivalenten vergeleken met dezelfde periode vorig jaar. Desondanks begonnen hogere kosten voor logistiek door de waardeketen heen te sijpelen. Exportcijfers variëren sterk tussen de verschillende producten, zoals je ziet in tabel 3. De daling van boterexport komt voornamelijk door een hoge referentie vorig jaar en relatief lage export naar de VS. De toegenomen export van vloeibare melk is voornamelijk naar China gegaan. De afgelopen jaren zijn de handelsstromen van vetgevulde melkpoeders aanzienlijk toegenomen. Vetgevulde melkpoeder is een product van magere melkpoeder verrijkt met plantaardig vet.

Voor de rest van dit jaar zijn alle ogen op China gericht als het gaat om de wereldwijde handel in zuivel. De binnenlandse melkproductie in China groeide het afgelopen jaar flink (+7,6%) en ook richting het einde van dit jaar verwachten we verdere groei (+6,5%). De recordhoge melkprijzen maken Chinese melkveebedrijven winstgevend, wat verdere groei en investeringen stimuleert. Een sterke groei in China’s melkproductie sinds 2019 en een uitzonderlijk hoge groei in import in het eerste halfjaar van 2021 zorgen er samen voor dat het aanbod groter is dan de vraag. Daarom verwacht Rabobank een (jaar-op-jaar) daling van 18% in China’s importbehoefte voor de tweede helft van 2021. Dit is een stimulans voor het afbouwen van de eerder opgebouwde (veiligheids-) voorraad in China.

De melkproductie in Nederland daalde in mei licht vergeleken met dezelfde maand vorig jaar. Deze daling in productie zette sterker door in de maanden juni (-2,3%) en juli (-3,1%). Ook zien we in de maanden april tot en met juni een kleine toename in het aantal slachtingen vergeleken met dezelfde periode vorig jaar. Richting het einde van 2021 verwacht Rabobank een dalende melkproductie. De melkprijs is de afgelopen maanden redelijk stabiel gebleven. Rabobank verwacht dit ook voor de komende maanden.

De weersomstandigheden zijn dit jaar grillig. De droogtemonitor van het KNMI wijst op een beperkt neerslagtekort, wat na drie relatief droge jaren op rij een welkome afwisseling is. Hierdoor zijn de voertekorten vrijwel overal voldoende aangevuld. De kwaliteit van het ruwvoer is door het wisselvallige weer wel wat minder dan gebruikelijk, waardoor de hoeveelheid melk in de melktank hier en daar terugloopt zodra de eerste snede van dit jaar gevoerd wordt.

Recent is de Rabobank Dairy Top 20 verschenen, een jaarlijks overzicht van de twintig leiders in de wereldwijde zuivelindustrie. Deze lijst is gebaseerd op de jaaromzet. Het jaar 2020 was in alle opzichten een bijzonder jaar en telde minder fusies en overnames dan gebruikelijk. Inmiddels zien we de overnameactiviteiten dit jaar weer toenemen.

De Franse private zuivelonderneming Lactalis voert voor het eerst de lijst aan. Lactalis is een wereldwijde speler op de zuivelmarkt en kiest voor een combinatie van organische groei en groei door fusies en overnames. Met inmiddels 60 fusies en overnames op naam sinds 2010 vergroot Lactalis zijn aanwezigheid in het bijzonder in het Midden-Oosten, Afrika en Noord- en Zuid-Amerika. Op dit moment is de Franse onderneming bezig met de overnames van onder andere Leerdammer en kaasactiviteiten van Kraft Heinz.

Nestlé verkoopt Amerikaanse roomijstak
Nestlé is gezakt naar een tweede plaats op de lijst. Het van origine Zwitserse bedrijf heeft een veel breder assortiment dan alleen zuivel. Recent verkocht Nestlé een Amerikaanse tak gespecialiseerd in roomijs, waardoor de jaaromzet in de zuivel wat is afgenomen. Op de derde plaats staat Dairy Farmers of America (DFA), de grootste zuivelcoöperatie van de VS. DFA heeft er veel activiteiten van Dean Foods bijgekregen door de overname die in 2019 plaatsvond.

Omzetdaling voor FrieslandCampina
Het Nederlandse FrieslandCampina staat op een zevende plaats in de Global Dairy Top 20, onder het Nieuw-Zeelandse Fonterra (plaats zes) en net boven het Deens-Zweedse Arla Foods (plaats acht). De jaaromzetten van FrieslandCampina en Arla Foods ligt met een verschil kleiner dan € 500 miljoen erg dicht bij elkaar. Arla Foods liet tijdens de pandemie door een sterke merkpositie in het retailkanaal een goede prestatie zien van 1,1% meer omzet. FrieslandCampina had in 2020 juist een omzetdaling van -1,4% als gevolg van ongunstige wisselkoersen, geopolitieke spanningen en kosten voor de grote interne herstructurering.