ICT: naast goede vooruitzichten ook genoeg uitdagingen

De ICT-sector is relatief ongeschonden uit de coronacrisis gekomen en de vooruitzichten zijn positief. In het ‘coronajaar’ 2020 groeide de ICT-sector als een van de weinige sectoren met 1,2 % (zie figuur 1). In 2021 bevindt het groeitempo zich al weer op het niveau van vóór de coronacrisis. Ook voor 2022 verwachten we een verdere groei van de ICT-sector met ongeveer 5%. Door de aanhoudende vraag naar technologische producten en oplossingen neemt ook het aantal nieuwe bedrijven verder toe, waaronder veel ZZP-ers. De vooruitzichten zijn dus ronduit goed.

De belangrijkste drijvers van deze groei van de ICT-sector zijn te wijden aan vier ontwikkelingen:

1. Coronacrisis
   De versnelling van digitalisering door de coronacrisis is nog steeds merkbaar. Veel bedrijven zijn genoodzaakt om (gedeeltelijk) op afstand te werken. Dit heeft gezorgd voor versnelling in vraag naar bijvoorbeeld cloudoplossingen, video conferencing, advies of software.
2. ICT-outsourcing
   De trend van ICT-outsourcing zet door. Door onder andere snel veranderende technologie besteden bedrijven vaker de ICT-systemen uit aan professionele ICT-partijen. Outsourcing naar effectieve Cloud-platforms zoals Microsoft Azure of Amazon Web Services blijft doorgaan.
3. Toename in cloud-en software gebruik
   Cloud speelt een dominante rol. Gezien de shift naar de zogenaamde digitale economie verwacht onderzoeksbureau IDC een groei van ruim 17% t/m 2025 voor uitgaven aan cloud hard- en software en de servicecomponenten hieromheen. Daarnaast verwacht onderzoeksbureau Gartner dat investeringen in software in 2022 met ongeveer 12% groeien.
4. Cybersecurity
   Door onder andere de toename van (thuis)netwerken, data en cloud groeit het risico op cyberincidenten. Deze ontwikkeling stimuleert de vraag naar cybersecurity dienstverlening. IDC verwacht voor Managed Security Services een jaarlijkse groei verwacht van circa 12% t/m 2025.

Cloud is geen hype meer maar de standaard. De inzet van clouddiensten heeft zich verplaatst van incidenteel gebruik naar belangrijke bedrijfsapplicaties en kritische bedrijfssystemen. In de beginjaren gingen de early adopters vanuit een technische achtergrond en interesse aan de slag met de inzet van cloud. Tegenwoordig gaat de conversatie veel vaker over het functionele en de toepasbaarheid van cloudoplossingen, binnen bijvoorbeeld bedrijfsprocessen. De verschuiving van puur technologie naar businessgedreven zet hiermee door, waarbij ook de verantwoordelijkheden verschuiven van enkel IT naar meer de businesskant bij bedrijven. Hierbij zien klanten de techniek steeds meer als product en ondersteunend aan de zakelijke doelen die gesteld zijn.

De rol en activiteiten van de cloud serviceprovider veranderen. Onder cloud serviceprovider verstaan we hier de partijen die zich enkel concentreren op het leveren van een cloudomgeving inclusief netwerk en connectiviteit, al dan niet middels een eigen cloudplatform. Er is hierbij zeker geen “one size fits all” aanpak. Een cloud serviceprovider heeft momenteel globaal de volgende activiteiten:

Bovenstaande activiteiten vragen om veel kennis en kunde bij de cloud serviceprovider. Eerder was een eigen platform of een eigen omgeving bij de leverancier het vertrekpunt van een gesprek met de eindgebruiker. Nu is er vaak de situatie dat een eindgebruiker in verschillende omgevingen werkt en geen tijd of kennis heeft om dit actief zelf bij te houden. De rol van de cloud service providers is hiermee verschoven van enkel leverancier naar een veel meer adviserende rol.

De ontwikkelingen op het gebied van de cloud en veranderende rol van cloud serviceproviders brengt ook uitdagingen mee voor MSP-ers, zeker voor de kleinere. Onder MSP-ers verstaan we hier ICT-bedrijven die zich bezighouden met het leveren van cloud infrastructuren, netwerken en connectiviteit maar ook zorgen voor bredere ICT-dienstverlening zoals back-ups/disaster recovery, data analytics, antivirusbeheer, patchbeheer en meer. De technologie en de verwachtingen van klanten veranderen zeer snel. De verschuiving van vraagstukken van specifiek ICT naar business geldt ook voor de MSP-sector. Tegelijkertijd zet de consolidatie in de MSP-markt hard door. Hierdoor ontstaan steeds meer grotere marktpartijen, voornamelijk door overnames, die veel kennis en dienstverlening in huis hebben. Voor de kleinere MSP-ers wordt het dus steeds urgenter om nu strategische keuzes te maken en hier niet mee te wachten.

Er zijn grofweg twee strategische vraagstukken:

Sinds 2018 schrijven we al over het veranderende landschap van MSP-ers en dit is actueler dan ooit. Marges maar ook omzetten staan steeds verder onder druk bij kleinere MSP-ers die bijvoorbeeld op een enkele technologie of dienst zitten of bepaalde kennis niet in huis hebben. Standaard dienstverlening staat onder druk. Niets doen is in dat geval geen optie. De kracht van partijen als Microsoft, Amazon en Google, in combinatie met het ontstaan van grotere MSP-ers, zorgt voor veel concurrentie. Op de lange termijn zijn kleinere partijen hier simpelweg niet tegen opgewassen. Steeds vaker kiezen MSP-ers om het producten- en dienstenaanbod uit te breiden en minder vaak voor enkel schaalgrootte op het gebied van standaard dienstverlening. Vaak gebeurt dit door overnames. Hierbij wordt vanuit een bestaande marktpositie gekeken naar wat er ontbreekt in de dienstverlening. Er ontstaan hierdoor grotere platforms in de markt, vaak landelijk dekkend, die een uitgebreid producten- en dienstenaanbod hebben.

Vaak is hierbij de technologie van een van de grote leveranciers leidend, in het mkb vaak Microsoft. Bestaande MSP-platforms kijken hierbij naar specialistische bedrijven die uitblinken op één specifiek product of dienst, bijvoorbeeld op het gebied van cybersecurity, applicatieontwikkeling, data analytics of video conferencing. Producten en/of diensten die dus nog niet aangeboden worden. Klanten van MSP-ers hebben het liefst ook zo veel mogelijk een one-stop-shop, in plaats van allerlei verschillende leveranciers. Voor kleinere MSP-ers is deze ontwikkeling naast een bedreiging ook een kans. Zij kunnen zich aansluiten bij grotere platforms om zo toegang te krijgen tot andere producten, diensten of kennis.

De ontwikkelingen rondom cybersecurity gaan razendsnel. Een van die snelle ontwikkelingen heeft betrekking op malware-incidenten. Het nieuws rond de grootschalige gijzelsoftware waar ruim tweehonderd Nederlandse bedrijven in juli last van hadden ligt nog vers in het geheugen. Malware, of gijzelsoftware, is software die opzettelijk is ontworpen om schade aan een computer, server, cliënt of computernetwerk te veroorzaken. Uit onderzoek van instituut AV-TEST blijkt dat de afgelopen tien jaar het aantal malware-incidenten verontrustend snel zijn ontwikkeld. Waren dat er in 2012 nog 99.7 miljoen, in 2021 zijn dat er 1,3 miljard. Dagelijks registreert het instituut 450.000 nieuwe malware-programma’s en ongewenste applicaties.

Aan de ene kant heeft onze digitale weerbaarheid in combinatie met onze uitstekende digitale infrastructuur ervoor gezorgd dat we tijdens de coronacrisis snel konden schakelen en bijvoorbeeld snel vanuit huis konden werken. Aan de andere kant brengt deze verdere digitalisering voor elk bedrijf grote cyberrisico’s met zich mee. We zien dat de grotere bedrijven momenteel veel investeren in de kennis en kunde op het gebied van cybersecurity. Lastiger wordt het voor het mkb die minder over expertise en middelen beschikken om cybersecurity te verbeteren. Deze groep bedrijven zit steeds meer “stuck in the middle” en is zeer kwetsbaar voor cyberrisico’s.

Naast dat slechte cybersecurity een groot risico vormt voor het bedrijfsleven, zorgen de ontwikkelingen ook voor veranderingen op bijvoorbeeld de verzekeringsmarkt. Een belangrijke ontwikkeling betreft de beroepsaansprakelijkheidsverzekeringen van ICT-bedrijven. De ontwikkelingen rondom cybersecurity resulteren bijvoorbeeld in premieverhogingen of zelfs opzeggingen van verzekeraars. Het leidt soms zelfs tot onverzekerbaarheid of tot een zeer beperkt aanbod vanuit verzekeraars. De belangrijkste oorzaken hiervoor zijn:

Benieuwd wat je zelf kunt doen als (ICT) bedrijf? Lees meer in dit artikel.

Naast het positieve sentiment zijn er ook voldoende uitdagingen binnen de ICT-sector. De belangrijkste uitdagingen die wij zien zijn het managen en financieren van groei, het blijvende personeelstekort en de zwaardere zorgplicht die ICT-bedrijven ervaren bij de dienstverlening. We hebben de punten hieronder uiteengezet.

- Managen en financieren van groei
Vaak ontstaan ICT-bedrijven vanuit een bepaalde technologie waar veel vraag naar is. Als gevolg hiervan kunnen deze bedrijven hard groeien. Hierbij ontstaan naar verloop van tijd meer bedrijfseconomische vraagstukken. Bijvoorbeeld welke strategie moet worden gevolgd, welke resources nodig zijn of welke marktsegmentatie gehanteerd wordt. Ook gaan hier geregeld investerings- en financieringsvraagstukken mee gepaard. In een groeifase, waar de kosten soms voor de baten uitgaan, zorgt dit voor uitdagingen. Wil je weten wat Rabobank op dit specifieke gebied kan betekenen? Kijk dan eens op de pagina ‘De bank voor startups en scale-ups - Rabobank’.

- Blijvend tekort aan personeel remt groei
Door de aanhoudende vraag kunnen veel ICT-bedrijven momenteel het werk niet aan. Belangrijkste reden hiervoor is het aanhoudende personeelstekort. ICT-bedrijven geven aan dat dit probleem het afgelopen half jaar alleen maar groter is geworden. Inmiddels geeft meer dan 25% van alle ICT-bedrijven aan dat personeelstekort de grootste uitdaging is (zie figuur 2). Naast het tekort aan technisch personeel, de “war on talent”, ontstaat ook steeds meer een “war on hands”, het simpelweg invullen van functies met “handjes”.

- Toename zorgplicht
ICT-bedrijven krijgen te maken met de zorgplicht. Nu deze bedrijven steeds meer een adviserende rol vervullen, krijgen ze ook te maken met een toename van de zorgplicht rondom het advies dat ze geven. Een goed voorbeeld hiervan zijn de ontwikkelingen op het gebied van cybersecurity. Het ICT-bedrijf, bijvoorbeeld een managed security serviceprovider, dat advies verleent op dit gebied heeft een zogenaamde inspanningsverplichting om dit advies aan klanten zo secuur mogelijk te doen. Het enkel zeggen dat een klant een firewall moet plaatsen is niet meer voldoende,