Vleeskuikenhouderij: marktomstandigheden herstellen

Het vooruitzicht voor de wereldwijde vleeskuikenmarkt ziet er goed uit voor 2022. Als coronamaatregelen afschalen en economieën zo weer meer open gaan, kan de vraag vanuit foodservice herstellen. Dit is een belangrijke afzetmarkt van pluimveevlees. Ook economische groei draagt bij aan een positieve vraagontwikkeling. De ontwikkelingen rondom corona zullen een belangrijke stempel drukken op de mate van vraagherstel. Om die reden is het voor de pluimveesector belangrijk om continu deze ontwikkelingen juist in te schatten. Zo kunnen ze vraag en aanbod zo goed mogelijk in evenwicht houden.

In de productie van pluimveevlees hebben ondernemers wereldwijd waarschijnlijk te maken met de volgende uitdagingen:

Door deze uitdagingen is het belangrijk dat de pluimveesector zich focust op in- en verkoopbeleid en daarnaast de efficiëntie in de keten. Toch verwachten we een groei van de wereldwijde vraag met 2%, die daarbij geremd wordt door de uitdagingen in het aanbod.

De opbrengstprijzen voor pluimveevlees (hele kip) zijn verder verbeterd in 2021, zie ook figuur 1. Op dit moment liggen de prijzen 20 tot 25% hoger dan in het vierde kwartaal van 2020 en het eerste kwartaal van 2021. Losse delen pluimveevlees zijn minder in prijs gestegen. Borstvlees met ongeveer 15% en poten met 20%. Beide ontwikkelingen laten goed het krappe aanbod in Europa zien. Dit komt vooral door:

Het aantal plaatsingen van eendagskuikens lag tot en met het derde kwartaal in 2021 2 tot 3% lager dan in 2019. Een positieve uitzondering hierop is het Verenigd Koninkrijk. Daar profiteerde de sector van de Brexit en steeg de inleg van broedeieren vergeleken met de eerste helft van 2019 met 13%. Maar door de beperkte beschikbaarheid van arbeidsmigranten is de groei in het derde kwartaal nog maar 4%.

Door het krappe aanbod wereldwijd en de restricties die voor diverse exporteurs gelden, is de import in Europa gedaald. Over de eerste 3 kwartalen in 2021 daalde de import met 5%. Dat komt specifiek door de importen vanuit het Verenigd Koninkrijk (-8%), Oekraïne (-12%) en Chili (-85%). Tekenend is ook de daling van de import vanuit Thailand met 33% in het derde kwartaal ten opzichte van het eerste kwartaal in 2021 door aanbodproblemen daar.

Kortom: als we kijken naar de balans tussen vraag en aanbod, dan heeft de Europese markt een positief vooruitzicht. Maar nieuwe uitbraken van vogelgriep, hoge voerkosten en prijzen van overige benodigdheden zetten het aanbod onder druk in de eerste helft van 2022. Voor slachterijen en verwerkers is het een uitdaging om deze marktsituatie om te zetten in hogere marktprijzen. Op dit moment is de meest onzekere factor corona. Hoe uitgebreid zijn de maatregelen? En tot wanneer zijn ze van kracht? Zeker gezien de stevige afhankelijkheid van de pluimveesector van de foodservice. Normaal staat deze markt voor een afzet van 30% van het pluimveevlees in Europa.

De prijzen voor voer in Nederland zijn dit jaar verder gestegen 39 euro per ton tussen januari en november. We verwachten dat prijzen de komende maanden nog wat verder stijgen. De Europese pluimveesector maakt hierbij een soort van inhaalslag door. Andere regio’s ervaarden namelijk al in het begin van dit jaar snelle prijsstijgingen. Dit komt grotendeels door voersamenstellingen. Zo wordt er in Europa traditioneel meer tarwe gebruikt terwijl het voer in andere regio’s vooral veel maïs en soja bevatten. Dit komt doordat tarwe in Europa meestal goed verkrijgbaar is en omdat Europa wereldwijd een van de belangrijkste tarweproducenten en -exporteurs is.

In het vierde kwartaal van 2020 tot en met het eerste en tweede kwartaal van 2021 zijn de prijzen voor maïs (+67%) en soja (+65%) veel sneller gestegen dan tarwe (+20%), zie figuur 2. Dit was relatief gunstig voor de Europese pluimveesector, maar dit veranderde in de tweede helft van het jaar: tegenvallende oogsten en meer bemoeienis van overheden in de tarwemarkt. Zo werden heffingen en quota's geïntroduceerd om lokale inflatie te voorkomen in de belangrijkste exporterende landen. Denk aan Rusland, Oekraïne en Argentinië. Het wordt ook moeilijker om ingrediënten te vervangen. Dat komt door de zwakkere euro, vooral ten opzichte van de USD en de Real. Maar ook door de hoge prijzen voor voeradditieven zoals vitamines en mineralen.

Voor alle belangrijke grondstoffen zijn de voorraadniveaus nog steeds laag. Dit zal de agrarische grondstofmarkt beïnvloeden in 2022.

De landbouwprijzen worden nog steeds goed ondersteund door een aantrekkende vraag. En misschien wordt dat ook nog aangewakkerd door weersomstandigheden van natuurverschijnsel La Niña in Noord- en Zuid-Amerika. Ook kan de inflatie stijgen van belangrijke aanverwante markten: energie, meststoffen, zaden, arbeid en transport. We verwachten dat tarweprijzen nog verder stijgen de komende maanden. Maar in de tweede helft van het jaar verwachten we verbetering te zien door uitbreiding van de productie wereldwijd, ook binnen Europa. De productiestijging zal beperkt blijven tot 4 miljoen ton. De prijzen van soja en maïs trekken naar verwachting in de tweede helft van het jaar weer aan door verminderde productiviteit. Dat komt weer door de hoge aankoopkosten van kunstmest en energie. Daarnaast blijft de vraag hoog door een verbeterde economie, sterke vraag in Azië en aanhoudend lage voorraadniveaus.

De Nederlandse retail wil dat het aanbod in vers pluimveevlees in 2023 volledig volgens het 1 ster Beter Leven-keurmerk is geproduceerd. Dit vraagt een enorme inspanning van de Nederlandse pluimveesector. Voldoet de sector niet aan deze wens? Dan zullen andere markten hierop inspringen. Maar de Nederlandse retail geeft de voorkeur aan een hoogwaardig Nederlands product. Dat valt op door de programma’s die de grote retailers recent lanceerden, zoals het ‘Beter voor Kip, Natuur en Boer’ van Albert Heijn en ‘van Dichtbij’ van Jumbo. Ook Rabobank draagt een steentje bij: met het project Waardecreatie in Ketens (WIK) ondersteunen we de vorming van sterke ketens in Nederland, ook in de pluimveehouderij.

We schatten dat er 800.000 tot 900.000 vierkante meter extra staloppervlak nodig is voor de omschakeling naar het 1 ster Beter Leven-keurmerk. We verwachten dat een groot deel van dit oppervlak in 2022 omschakelt. Door leegstand, een lagere bezetting, de huidige hoge productiekosten en vogelgriep-restricties zal het aanbod van pluimveevlees relatief laag zijn in 2022. Dit biedt perspectief voor meer verbetering van de marktomstandigheden voor productie van kip in Nederland, dat nodig is voor een rendabele productie.

We verwachten dat de omschakeling naar het 1 ster Beter Leven-keurmerk voor de markt een succes wordt. Met het keurmerk wordt invulling gegeven aan wensen vanuit de maatschappij, realiseren we een lagere uitstoot en neemt de afhankelijkheid van export af in een op kostprijs gerichte markt. Een verschuiving naar een bijna volledig vraaggestuurde sector ligt dus binnen handbereik. Benieuwd waarom dat zo belangrijk is? Dat lees je in onze visie op een toekomstbestendige land- en tuinbouw in 2030.

Een ander belangrijk aspect voor het succes van de omschakeling is de vergunningverlening. Hierin spelen de lokale en regionale overheden een belangrijke rol. Bereidheid en creativiteit kunnen de sector helpen in deze omschakeling. En zeker zo belangrijk is dat meerdere doelen van overheden behaald worden doordat het aantal vleeskuikens potentieel sterk afneemt. Kortom: deze overgang is een kans voor zowel pluimveehouders als overheden.

Als de omschakeling naar het 1 ster Beter Leven-keurmerk een succes wordt in Nederland, dan zal de productie van het aantal vleeskuikens flink dalen. In dat scenario daalt het aantal geproduceerde vleeskuikens op jaarbasis met ongeveer 40%. Vanuit deze daling heeft het ook impact op de overige schakels in de pluimveeketen:

Deze impact had het afgelopen jaar al effect op de slachterij- en voersector. Zo vonden er saneringen en diverse overnames plaats. In 2022 zal de impact in de hele keten van pluimveevlees in Nederland steeds meer zichtbaar en voelbaar worden. Voor de ketenpartners die het betreft is het niet afwachten, maar tijdig een eigen strategie overwegen en actie ondernemen als dat nodig is.

Op dit moment is de kabinetsformatie nog de meest onzekere factor voor de toekomst van de veehouderij in Nederland. Daarnaast wordt de landelijke vrijwillige opkoopregeling begin volgend jaar opengesteld. Voor sommige ondernemers kan dit een kans zijn om hun bedrijf een nieuwe bestemming te geven in de toekomst.