Vijf duurzame trends: food onderweg naar 2030

Jaarlijks organiseert HAS Hogeschool in Den Bosch haar ‘Food Experience’. Honderden vierdejaarsstudenten van diverse agrifood-opleidingen presenteren daar hun eindopdrachten tijdens een event vol innovatie, smaak en beleving. Rabobank is al jaren partner en leverde ook dit jaar weer leden voor de vakjury. De Food Experience is namelijk een serieuze competitie. In vijf categorieën doen bijna honderd werkgroepen mee die concrete producten en diensten voor bedrijven in de agrifood-keten hebben ontwikkeld, of de basis hebben gelegd voor de start van hun eigen onderneming.

De jury kiest uit al deze deelnemers een winnaar per categorie op basis van verschillende criteria: voedselkennis, concept- en systeemdenken, creativiteit, ondernemerschap, wijze van presenteren en de WOW-factor. Vooral dit laatste kan doorslaggevend zijn, want het niveau is hoog en de verschillen in de top zijn klein. Winnaars krijgen, naast eeuwige roem, vanuit de diverse betrokken partners verdere ondersteuning om zichzelf of hun ideeën verder te ontwikkelen.

De categorieën van de Food Experience zijn ingedeeld aan de hand van de vijf belangrijkste duurzame trends voor de voedselketen richting 2030. Als onderneming in agrifood is het noodzakelijk dat je inspeelt op deze trends om een duurzaam businessmodel te houden en je plek in de keten zeker te stellen. Deze trends zijn:

1. Alternatieve eiwitten: het verduurzamen van dierlijke eiwitten en de switch naar meer plantaardig;
2. Gezondheid van lichaam en geest: gezonder eten, meer aandacht voor preventie en beter aanbod;
3. Duurzamere voedselsystemen: hoe produceren we ons voedsel met minder negatieve impact?
4. Unwaste: het tegengaan van verspilling, nog steeds gooien we te veel eten weg;
5. Betekenisvolle, sociale innovatie: hoe zorgen we voor een eerlijkere keten voor iedereen?

In de volgende paragrafen gaan we verder in op deze vijf trends. We bekijken ze vanuit een Rabobank-perspectief, leggen uit waarom ze cruciaal zijn voor verdere verduurzaming van de voedselketen en laten zien welke kansen ze bieden. Ook staan we per trend stil bij elke HAS-winnaar.

De wereldpopulatie groeit en de druk op het voedselsysteem neemt toe. Het verduurzamen van de voedselproductie is noodzakelijk. Voor het Nederlandse bedrijfsleven biedt dit kansen, maar het vraagt wel om een omschakeling in de manier waarop we produceren, consumeren en samenwerken in de keten.

Eén van de transities die kan bijdragen aan een duurzamer voedselsysteem is de eiwittransitie. Wereldwijd zal de vraag naar eiwitten de komende jaren structureel toenemen. Als we deze vraag alleen invullen met dierlijke eiwitten leidt dit tot de nodige uitdagingen, waaronder de flinke belasting van ons klimaat door vlees- en zuivelproductie. Dit kunnen we veranderen door:

1. De ontwikkeling van duurzame alternatieve eiwitten;
2. Verduurzaming van productie van dierlijke eiwitten;
3. De verandering naar een meer plantaardig dieet.

De sleutel tot succes is innovatie en samenwerking.

Investeringen in alternatieve eiwitten zijn enorm met wereldwijd zo’n drie miljard dollar aan investeringen in start-ups in 2021. Dit is een groei van 75% vergeleken met het jaar ervoor (bron: The Food and Land Use Coalition). We zien vooral veel investeringen in vlees- en zuivelvervangers. Deze zijn voor Food-bedrijven interessant omdat het hen de kans biedt om het vleesschap in te stappen met eigen merkproducten. Daarnaast biedt het de mogelijkheid tot het verduurzamen van hun portfolio, en dan vooral het terugdringen van scope 3 emissies (broeikasgassen). Ook vleesproducenten stappen in alternatieve eiwitten: ‘hun’ stuk van het bord willen ze behouden.

Voor vlees- of foodbedrijven kan samenwerken met start-ups interessant zijn. Ze laten het innoveren aan de start-ups over en leveren zelf productiecapaciteit en distributiekracht. Als je hier ook nog de expertise van de teler aan toevoegt, heb je een ketensamenwerking. Bepaal samen doelen en maak een plan.

De winnaar: DITTO, hybride worsten voor het beperken van vleesconsumptie

Tijdens de Food Experience was Nienke Faas met het concept DITTO de grote winnaar in deze categorie. Ditto maakt ‘hybride’ worsten (voor een deel vlees en voor een deel plantaardig) met een uitgesproken smaak die mannen onbewust helpt hun vleesconsumptie te verminderen zonder de eetbeleving kwijt te raken. Lees meer over DITTO en bekijk de pitch.

Het thema ‘gezonde voeding’ is erg belangrijk. Aan de ene kant is er in de opkomende economieën van deze wereld een structureel tekort aan goede voeding. Wereldwijd lijden hierdoor ongeveer 800 miljoen mensen honger. Aan de andere kant zien we in de Westerse wereld het tegenovergestelde, namelijk veel te veel aanbod van voedsel, waardoor we structureel te veel calorieën binnenkrijgen. Ziektebeelden die horen bij een verkeerde voedselinname nemen flink toe. Dit heeft grote maatschappelijke impact en overheden hebben hier steeds meer aandacht voor. Ook de consument wordt gevoeliger voor de relatie tussen voeding en gezondheid.

Mensen gezonder laten eten vraagt echter meer dan alleen het terugdringen van suiker, zout of de verkeerde vetten in een product. Om een gedragsverandering bij consumenten voor elkaar te krijgen is een groter plan nodig. Het sturen op prijs door middel van subsidies of accijnzen kan één van de maatregelen zijn. Maar er zal bijvoorbeeld ook gekeken moeten worden naar nudging, front-of-pack labels, formuleringseisen, persoonlijke voedingsadviezen, en misschien zelfs een verbod op bepaalde ongezonde producten. Uiteindelijk is dit een gezamenlijk belang van de voedselketen, gezondheidszorg en maatschappij en roepen we de voeding- en zorgsector ook op om meer samen te gaan werken in het realiseren van een gezondere voedselomgeving.

De winnaar: Chefke’s gezonde maaltijdpakketten

Tijdens de Food Experience was het concept Chefke van Silke van Boxtel de grote winnaar in de categorie ‘Gezondheid van lichaam en geest’. De maaltijdpakketten van Chefke komen in een vrolijke verpakking en helpen gezinnen met een lager inkomen en gezondheidsproblemen op een makkelijke manier gezonder te eten. Lees meer over Chefke en bekijk de pitch.

Verduurzaming van ons voedselproductiesysteem is belangrijk, zoals we al eerder aangaven. In Nederland kan je hierbij denken aan onder andere het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen, de belasting van grond- en oppervlaktewater met nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen, en de invloed op de biodiversiteit. In onze land- en tuinbouwvisie 2030 schetst Rabobank de uitdagingen voor het verduurzamen van onze agrifoodsector. Er zal een afweging gemaakt moeten worden tussen economisch belang, het borgen van onze voedselvoorziening en doelstellingen met betrekking tot het milieu, klimaat en biodiversiteit. Om hier de juiste balans in te vinden zijn zes transities cruciaal. Deze geven de komende jaren richting aan de duurzame veranderingen in de land- en tuinbouw. De belangrijkste transities in agrifood zijn:

De winnaar: Onze Markt, de eerlijke coöperatie!

Tijdens de Food Experience was het concept Onze Markt van Hester Schilt de grote winnaar van deze categorie. Onze Markt is een nieuw coöperatief merk en heeft als missie om een eerlijke voedselketen te creëren en boeren een eerlijke prijs te betalen. Je kunt dit merk nu al in de supermarkt vinden. Lees meer over Onze Markt en bekijk de pitch.

Het tegengaan van voedselverspilling gaat om veel voedsel, veel geld en de rentabiliteit van bedrijven in de voedselketen. Wereldwijd wordt ongeveer een derde deel van het geproduceerde voedsel verspild. Theoretisch gezien is dat ongeveer vier keer de hoeveelheid die nodig is om alle honger in de wereld op te lossen. In de Europese Unie gaat er bij consumenten voor dertig miljard euro aan voedsel verloren en nog eens zestig miljard in het productieproces. Dit geldt vooral voor bederfelijke voedingsmiddelen, zoals vlees, fruit en groente. In Nederland gooien we ongeveer een kwart weg, dat is goed voor zo’n 105 tot wel 152 kg per inwoner (bron: Samen tegen Voedselverspilling).

Internationaal zien we grote verschillen in de oorzaak van verspilling. In gevestigde economieën gaat het meeste voedsel verloren in de fase van distributie en consumptie. In opkomende economieën gaat het meeste voedsel vooral verloren tijdens de productie, oogst en opslag. Daar bereikt onvoldoende voedsel de consument. In de westerse wereld bereikt juist meer dan voldoende voedsel de consument. En die kan het zich vaak makkelijker veroorloven om voedsel weg te gooien. Sowieso speelt in de westerse wereld de vraag wat ‘verspilling’ is. Als bijvoorbeeld restproducten van de aardappelverwerking worden gebruikt als veevoer, dan belanden die kilo’s niet direct in de maag van de consument, maar is dat dan alsnog verspilling? In het algemeen geldt dat verspilling meestal het gevolg is van slechte afstemming, bijvoorbeeld op de vraag of op het weer.

Om voedselverspilling een halt toe te roepen is Rabobank oprichter en partner van stichting Samen tegen Voedselverspilling. Samen met diverse ketenpartners, van productiebedrijven tot retail, overheid en onderwijs, werken we aan oplossingen die voedselverspilling moeten tegen gaan.

De winnaar: Coffee Reborn, chocolade van gedroogde koffiedrab!

Tijdens de Food Experience was het concept Phoenix coffee Reborn van Steef Kunnen de grote winnaar in de categorie Unwaste. Steef bedacht een luxe chocoladeconcept waarbij gedroogde koffiedrab een van de ingrediënten is. Lees meer over Phoenix coffee Reborn.

In een steeds sneller veranderende voedselketen staat de positie van dier en mens meer en meer onder druk. Naast de noodzaak om dierenwelzijn in brede zin te verhogen, is het ook noodzakelijk om positieve verandering teweeg te brengen voor de mens in onze voedselproductie. Van de boer tot de arbeidsmigranten en de vele flexbezorgers: Iedereen verdient het om mee te doen, te groeien en waardevol te zijn. Meer dan ooit hebben we elkaar nodig. Via onder andere onze lokale sponsor- en partnerprojecten, denk aan initiatieven als Boeren voor Buren of Samen Gezond aan Tafel, maar ook via onze impactfinancier Rabo Foundation, werken we wereldwijd aan blijvende positieve verandering: economisch, sociaal én ecologisch. Iedere dag weer brengen we ons ideaal dichterbij: een eerlijke en duurzame maatschappij waarin iedereen echt kan meedoen.

De winnaar: Open Up bier

In deze uitdagende categorie van de Food Experience was Open Up van Duifje van Dugteren de winnaar. Open Up is een drankje en spel ineen waarmee je het gesprek kan openen over onderwerpen als seksualiteit, seks en gender. En hoewel de bierflesjes van buiten allemaal anders zijn, is bij allemaal binnenkant hetzelfde. Lees meer over Open Up en bekijk de pitch.