Varkenshouderij: prijzen omhoog maar marktomstandigheden complex

De varkensvleesproductie in de 27 EU-landen en het Verenigd Koninkrijk (VK) is in 2021 met 1,6% op jaarbasis gestegen. De productie steeg vooral in de meeste grote varkensvleesproducerende landen, met uitzondering van Duitsland. Daar daalde de productie met 2,7% op jaarbasis. De eerste tekenen van een krimpend aanbod op EU-niveau beginnen zich echter af te tekenen. In Duitsland is de aanvoer van varkens de afgelopen maanden sterk afgenomen door de krimpende zeugenstapel. Deze daalde met 6% in 2021 op jaarbasis (zie figuur 1).

In januari 2022 zijn er 9% minder varkens geslacht dan in dezelfde periode een jaar eerder, zo’n 4,025 miljoen slachtingen. Omdat het slachtgewicht ook afnam was de daling in varkensvleesproductie 12% ten opzichte van januari 2021 (zie figuur 2).

Zowel het krimpende aanbod als marktonzekerheden door de oorlog in Oekraïne, hebben bijgedragen aan de recente stijging van varkens- en biggenprijzen in heel Europa. De gemiddelde varkensvleesprijs in de EU is in week 11 met 13% gestegen ten opzichte van vorig jaar en met 12% ten opzichte van het 5-jarig gemiddelde. De grootste stijgingen waren in Noordwest-Europa. De Duitse varkenskarkasprijs lag in week 11 44% hoger dan in week 7, terwijl de biggenprijs in dezelfde periode met 116% steeg. In dezelfde periode in Nederland ging de vleesvarkensprijs met 27% omhoog, terwijl de biggenprijzen verdubbelden. Ook de steun voor particuliere opslag voor varkensvleesproducten die de Europese Commissie verleent, zal tijdelijk bijdragen aan hogere prijzen.

Maar de situatie op de Europese varkensvlees markt is complex. Duitse slachterijen streven om de haken te vullen terwijl het aanbod van varkens sterk krimpt. Dit is een belangrijke aanjager van de recente prijsstijgingen. Aan de andere kant is de verwaarding van die hogere prijs nog altijd moeilijk, omdat de totale consumptie en de export buiten de EU niet is toegenomen. Dit is uiteraard opmerkelijk. Toch verwachten we dat hoge prijzen voorlopig aanhouden, omdat de oorlog in Oekraïne voor enorme onzekerheden en hoge inputkosten voor producenten zorgt.

Ondanks de langverwachte stijging van de varkensprijs staat de marge van producenten van vleesvarkens nog altijd onder druk. Dit komt door de huidige prijs van biggen en de sterk gestegen voer- en energiekosten als gevolg van de oorlog in Oekraïne. De marge bij zeugenhouders is op dit moment duidelijk verbeterd ten opzichte van de tweede helft van vorig jaar.

De voersector in de EU is sterk afhankelijk van de invoer van maïs uit Oekraïne. In 2021 leverde Oekraïne grofweg 2,2 miljoen ton maïs aan Nederland, ongeveer 44% van de totale maïsimport van Nederland dat jaar. Omdat de exportstromen vanuit de havens van Oekraïne tijdelijk worden geblokkeerd, doen diervoederbedrijven hun best om alternatieve leveranciers op de wereldmarkt te vinden. Dit gaat gepaard met een hogere prijs. Het aanbod van bijproducten neemt ook af, waardoor de vraag en prijzen voor granen nog op kunnen lopen. In de Nederlandse markt zijn de voerprijzen met 25% gestegen sinds het begin van de oorlog in Oekraïne. Rabobank verwacht dat gedurende het jaar de prijzen van tarwe, maïs en soja ruim boven de niveaus van vorig jaar blijven. Stijgende energieprijzen verhogen zowel de kosten op de boerderij als bij de producenten van mengvoeders en vleesverwerkers. Een deel van de gestegen kosten in de varkensvleesketen wordt echter al doorberekend aan de foodretail en foodservice.

De export van levende vleesvarkens is met 8% gedaald in de eerste 10 weken van 2022 ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder. In deze periode daalde het aantal varkens dat naar Duitsland is vervoerd met 35% op jaarbasis, zo’n 51.500 varkens. Het krimpende aanbod in Duitsland kan betekenen dat in de komende periode mogelijk weer meer Nederlandse varkens in Duitsland worden geslacht.

De levende export naar andere markten nam juist toe. De export van vleesvarkens naar Polen, bijna 16.700 varkens, is meer dan vervijfvoudigd in de eerste 10 weken van dit jaar ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder. Terwijl we bijna een drievoudige toename zagen in het aantal geëxporteerde varkens naar Italië, ruim 12.400 varkens, en Spanje, circa 8.000 varkens. De export van biggen naar de grootste bestemmingen daalde met 17% op jaarbasis. In Spanje was dat echter beperkt en daalde de export met 1%.

De varkensvleesexport uit de 27 EU-landen en het VK eindigde in 2021 iets onder de 5 miljoen ton, een daling van 3% op jaarbasis. De exportvolumes naar China daalden met 21% op jaarbasis, zo’n 0,7 miljoen ton. De varkensvleesexport van Europa naar China bleef op een laag niveau in het eerste kwartaal van 2022. We verwachten dat de Chinese vraag naar varkensvlees in het tweede kwartaal enigszins zal verbeteren maar wel onder het niveau van vorig jaar blijft. Prijzen van levende varkens zitten opnieuw onder het break-even punt, rond de 15 renminbi (Chinese valuta) per kilo.

Lockdowns in verband met een toename in Covid-19-besmettingen in grote Chinese steden hebben significante gevolgen voor foodservice en logistiek van supermarkten en e-commerce in sommige regio’s. Het zorgt ervoor dat in korte tijd het consumptievolume snel kan dalen of stijgen.

Naast de vreselijke humanitaire gevolgen heeft de oorlog in Oekraïne tot een forse reactie geleid op de wereldwijde grondstoffen- en energiemarkt. Incidenten zijn moeilijk voorspelbaar, laat staan de gevolgen daarvan. Toch blijkt in de praktijk dat de impact van deze marktverandering enorm wisselend is per bedrijf. Zijn bedrijven bijvoorbeeld zelfvoorzienend voor energie, hebben ze nog een langlopend contract of zijn ze afhankelijk van de vrije markt? Of hebben ze misschien de inkoopprijs van voer voor een belangrijk deel afgedekt of de verwachting gehad dat de voerprijs zou dalen na het hoge niveau in 2021? Steeds meer bedrijven nemen deel in een keten met een (gedeeltelijke) vergoeding op basis van kostprijs.

Wat is goed risicomanagement? De vraag is of deze bedrijven geluk hebben gehad, of dat ze de kwaliteiten hebben om ook daadwerkelijk te handelen bij veranderingen. Achteraf is het makkelijk praten maar goed ondernemerschap maakt ook in deze tijden een belangrijk verschil.