De kosten van krapte

Deze ongekende personeelstekorten strooien behoorlijk wat zand in de economische machinerie en iedere Nederlander ervaart hier momenteel wel ongemakken door. Denk aan al die mensen die afgelopen tijd uren in de rij stonden om een vlucht op Schiphol te halen. En persoonlijk heb ik ook recent wat ervaringen opgedaan. Afgelopen week wilden we als gezin spontaan een pannenkoek buiten de deur gaan eten, maar dit eindigde voor mijn twee jongens in een deceptie omdat er nergens plek was vanwege personeelstekorten. Ook het glazenwassersbedrijf in onze wijk heeft onlangs de handdoek in de ring gegooid om dezelfde reden... Voor consumenten zijn dit nog relatief kleine ongemakken, maar voor de Nederlandse economie als geheel lopen de kosten van de personeelstekorten behoorlijk in de papieren.

Hoeveel dan? Dat is een lastige vraag om te beantwoorden, maar met enkele aannames en berekeningen kan wel een ruwe inschatting worden gemaakt. Eerst moeten we weten hoe de Nederlandse economie zou functioneren zonder personeelstekorten. We nemen daarvoor aan dat alle openstaande vacatures worden ingevuld door mensen die momenteel niet werken, en dat deze mensen net zo productief zijn als de mensen die nu al in een bepaalde branche actief zijn, en dat ze gemiddeld ook evenveel uren werken. De Nederlandse economie zou in dat geval in het eerste kwartaal van 2022 zo’n 9 miljard euro groter zijn, dat is bijna vijf procent. Dit is echter niet zo’n hele realistische inschatting, omdat er altijd sprake is van een zekere mate van frictie en ‘mismatch’ tussen vraag en aanbod van arbeid in een economie. Als we het aantal openstaande vacatures in iedere sector corrigeren voor een soort natuurlijk langjarig ‘vacatureniveau’, dan bedraagt de gemiste toegevoegde waarde echter nog steeds meer dan 5 miljard euro. De grootste bijdrage aan die gemiste welvaart is terug te vinden bij de handel en logistiek (1,3 miljard) en bij de zakelijke dienstverlening (1,2 miljard) – zie figuur.

De personeelstekorten kosten ons dus een flinke hap welvaart en zijn voor veel ondernemers daarom ongetwijfeld een flinke bron van frustratie. Want hoe moet het zijn voor een horecaondernemer die net de coronacrisis achter de rug om vervolgens wéér de deuren noodgedwongen te moeten sluiten vanwege personeelstekorten? En wat te denken van de talloze scholen die hele klassen naar huis moeten sturen, omdat die openstaande vacatures maar niet ingevuld kunnen worden? Of ziekenhuizen die hun bedden moeten afschalen omdat er geen verpleegkundigen meer te vinden zijn, iets dat werkelijkheid dreigt te worden in Parijs? In deze gevallen eroderen personeelstekorten de pijlers onder onze samenleving.

Kan er nog iets aan gedaan worden? Jazeker. Ten eerste is er in Nederland nog steeds sprake van een enorm onbenut arbeidspotentieel van liefst 1,1 miljoen mensen. Hierbij gaat het onder andere om mensen die beschikbaar zijn voor werk, maar niet recent hebben gezocht, werklozen en mensen die meer uren zouden willen werken dan ze nu doen. Je zou onderwijs, kinderopvang en zorg zo kunnen organiseren dat ouders en mantelzorgers meer uren kunnen gaan werken. Ten tweede: vis eens in een grotere vijver! Waarom niet iemand met een arbeidsbeperking een kans geven of een oudere werknemer? Ten derde: ondernemers kunnen investeren in zogenoemde arbeidsbesparende technologieën. Dus niet blijven zoeken naar mensen achter de kassa, maar investeren in die zelfscankassa. Of bijvoorbeeld meer ‘prefabbouwen’ waarbij je delen van een uitbouw of dakkapel al van tevoren in een fabriek door machines in elkaar laat zetten. Ten vierde: goed betalen zodat mensen kiezen voor banen waar hun kennis en vaardigheden het beste tot hun recht komen. Daarnaast kunnen organisaties mensen zelf opleiden en omscholen. Het door het kabinet geïntroduceerde STAP-budget kan hierbij helpen. En zo zijn er nog een hele hoop andere zaken te bedenken.

Al deze oplossingsrichtingen bieden wellicht wat meer lucht in deze tijden van extreme arbeidskrapte, maar de waarheid is ook dat we de komende tijd als samenleving waarschijnlijk nog wel even hiermee opgescheept zitten. Dat betekent dat er op veel vlakken niks anders op zit om ook als consument maar pas op de plaats te maken en meer geduld op te brengen. Dat is met het oog op het klimaat sowieso verstandig. Dus ga ik komende tijd zelf die pannenkoeken bakken en zal ik ook proberen mijn hoogtevrees te bedwingen om de ramen op de eerste en tweede verdieping te kunnen lappen… zijn die personeelstekorten toch nog ergens goed voor.

Eerder verschenen bij RTL Nieuws