Sectorprognoses: na diepe val lijkt de bodem voor veel sectoren bereikt

In mei maakte de overheid bekend dat ze de genomen maatregelen om verdere verspreiding van het coronavirus te voorkomen langzaam versoepelt. Belangrijk bij deze versoepeling is dat we anderhalve meter afstand van elkaar houden. We gingen in onze laatste prognose al uit van een geleidelijke economische herstart per 1 juni, maar nu weten we ook dat de voorwaarde van anderhalve meter afstand nog lang de economische activiteit zal beperken in afwachting van een vaccin of ander medicijn tegen het virus. Hierdoor vallen de huidige sectorprognoses voor veel sectoren wat negatiever uit dan de vorige. De uitgangspunten voor deze samenleving waarbij we meer afstand houden, zijn de stappen die de overheid heeft gecommuniceerd. Hierin staat bijvoorbeeld dat horecagelegenheden vanaf 1 juni wel de deuren mogen openen, maar dat zij maximaal dertig gasten tegelijkertijd mogen ontvangen.

Daarnaast zijn de realisaties van het eerste kwartaal van 2020 bekend, en sommige sectoren kwamen positiever uit de bus dan verwacht. Zo groeide de landbouw met 1 procent k-o-k en de bouw zelfs met 6 procent k-o-k. De gehele Nederlandse economie kromp met 1,7 procent k-o-k waaruit blijkt dat het corona-effect al in het eerste kwartaal groot was, maar minder erg dan in onze buurlanden.

Deze sectorprognoses zijn met meer onzekerheid omgeven dan gebruikelijk. Mocht het bijvoorbeeld noodzakelijk zijn om de versoepelingen terug te draaien als de virusuitbraak opnieuw verhevigt, dan zullen deze prognoses waarschijnlijk negatiever uitvallen. Onze kijk op de Nederlandse consumptie, investeringen en overheidsuitgaven is hier te vinden.

De restaurants en cafés mogen vanaf 1 juni de deuren weer openen, maar moeten de regels voor het houden van anderhalve meter afstand volgen. Dit zorgt voor verminderde capaciteit per restaurant of café. Zo kunnen restaurants op piekmomenten minder gasten ontvangen, wat ze deels kunnen opvangen als gasten meer verspreid over de week of gedurende de dag komen. Daarnaast is het hebben van een terras belangrijker geworden. Veel gemeenten komen horecaondernemers tegemoet door extra terrasruimte beschikbaar te stellen.

Hoewel de deuren van veel hotels open mochten blijven, raakt de coronacrisis ook deze branche vanwege de wegblijvende zakenreizigers en buitenlandse toeristen. Voornamelijk hotels die gericht zijn op gasten uit het buitenland zullen hier geheel 2020 nog last van hebben.

De diepe dip en het langzame opstarten van de horeca zorgt in 2020 voor een forse krimp van 41 procent jaar-op-jaar.

De impact van de coronacrisis op de industrie werd in april zichtbaar toen de inkoopmanagersindex (PMI) kelderde. In mei zakte de PMI nog iets verder naar 40,5, duidend op verdere krimp (figuur 3).

De verwachting is dat de grootste klap voor de industrie nog moet komen, omdat veel orderportefeuilles met vertraging leeglopen.

De toegevoegde waarde voor de industrie komt dan in het derde kwartaal van 2020 op het laagste niveau uit. Daarna treedt het herstel in. Al met al zal de industrie in 2020 naar verwachting met 10 procent krimpen.

De coronacrisis raakt de deelsectoren binnen de informatie en communicatiesector op verschillende manieren. Zo lopen de uitgeverijen en de media door vraaguitval veel reclame-inkomsten mis en worden abonnementen opgezegd door voorzichtige consumenten en bedrijven.

Dit in tegenstelling tot de IT-sector die de systemen grotendeels draaiende houdt. Bedrijven in deze sector, met uitzondering van IT-consultancy, merken de impact van de crisis nog beperkt. Later in het jaar kan de impact in de IT-sector groter worden omdat bedrijven grote investeringen in nieuwe projecten uitstellen en het aantal faillissementen van eindklanten naar verwachting toeneemt. Hierdoor blijft een volledig herstel binnen de informatie en communicatiesector uit. Dit leidt tot een prognose van -9 procent jaar-op-jaar voor de informatie en communicatiesector.

Voor de specialistische zakelijke dienstverlening voorzien we de grootste terugval in activiteit in het tweede kwartaal van dit jaar. Deze krimp wordt voornamelijk veroorzaakt doordat de bedrijven in het reclamewezen het vermoedelijk zwaar te verduren hebben, net zoals de uitgeverijen en de media in de informatie en communicatiesector.

Later in het jaar verwachten we dat het herstel in deze sector slechts traag inzet aangezien bedrijven voorzichtiger zijn met investeringen in nieuwe projecten. Deze terughoudendheid zal met name architecten- en ingenieursbureaus parten spelen. Bij de accountantskantoren lopen de audit- en samenstelwerkzaamheden gewoon door, maar zullen adviesopdrachten afnemen. De prognose voor de specialistische zakelijke dienstverlening is -5 procent in 2020.

In de overige zakelijke dienstverlening raakt de coronacrisis de uitzendbureaus en de reisbureaus bijzonder hard. Wel verwachten we voor de sector als geheel later in het jaar een licht herstel. Dit zorgt voor een prognose voor de overige zakelijke dienstverlening van -13 procent in 2020.

In het eerste kwartaal van 2020 groeide de landbouw nog met 1 procent kwartaal-op-kwartaal waarmee de sector het jaar sterk begon. Toch werd de sierteelt hard geraakt doordat de exportvraag vanwege de coronacrisis heel snel terugviel. Maar het herstel in deze deelsector is inmiddels ingezet. In andere deelsectoren zoals de kalverhouderij komt de pijn langzamer en duurt deze langer. We verwachten voor de landbouw een krimp van 4 procent in 2020 ten opzichte van 2019.

In het eerste kwartaal van dit jaar liet de bouw een groei van 6 procent zien ten opzichte van het laatste kwartaal van 2019. De bouwsector is te typeren als laat-cyclisch: de economische gevolgen van de coronacrisis worden pas later merkbaar. Investeringen in (nieuwe) huisvesting worden door de toegenomen onzekerheid uitgesteld, waardoor de orderportefeuilles langzaam teruglopen. Naar verwachting zal de bouw pas vanaf deze zomer te maken krijgen met een vermindering in activiteit. Dit heeft in eerste instantie niet zozeer met de coronacrisis te maken, maar meer met de stikstofproblematiek die in mei 2019 begon. Hierdoor zijn er minder vergunningen verleend, wat de bouw en dan met name de infrasector nu parten gaat spelen. We verwachten dat de bouw in 2020 met 5 procent zal krimpen.

De sector handel bevat de deelsectoren groot- en detailhandel in zowel food als non-food. De coronacrisis raakt de detailhandel food als geheel vrijwel niet, maar het beeld dat deze deelsector alleen maar profiteert moet wel worden genuanceerd. Zo blijven vooral ‘to-go’-concepten dit jaar lang last houden van het vele thuiswerken en ook retailers in toeristische regio’s hebben het moeilijk. Bij groothandels in food worden vooral de toeleveranciers aan horeca en catering zwaar geraakt. En in de non-food detailhandel krijgen met name kleding- en schoenenwinkels en warenhuizen harde klappen. Online verkopen kunnen dit gedeeltelijk opvangen, maar zeker niet helemaal. Alles overziende verwachten we in 2020 voor de detail- en groothandel een krimp van 7 procent.

De coronacrisis zorgt voor uiteenlopende effecten binnen de vervoersector. Zo profiteert de deelsector post en koeriers van het verhoogde aantal online aankopen die worden thuisbezorgd. Daartegenover staat dat het personenvervoer door de lucht in het begin van de coronacrisis bijna geheel stil lag. Het zal vermoedelijk nog wel even duren voordat dit weer volledig op gang komt. En vanwege verstoorde toeleveringsketens doordat de industriële productie in sommige landen stil heeft gestaan, staat ook het goederenvervoer onder druk.

Dit zorg voor een prognose voor de vervoersector van -5 procent voor 2020.

De intensive care-afdelingen in ziekenhuizen hebben overuren gedraaid en toch voorzien we een verminderde activiteit in de zorgsector van -3 procent in 2020. Dat komt doordat veel geplande zorg in de eerste helft van het jaar niet kon doorgaan en het opstarten hiervan moeizaam verloopt. Daarnaast kampten verpleeghuizen met een geringe bezetting, werden dagbestedingen in de zorg uitgesteld en waren onder meer tandartsen en fysiopraktijken tijdelijk dicht.

In het onderwijs is vooral de werkwijze veranderd: van klaslokaal naar online. Toch verwachten we ook minder activiteit. Zo zullen vanaf september minder buitenlandse studenten zich inschrijven bij Nederlandse onderwijsinstellingen. Daar staat tegenover dat ook minder Nederlandse studenten naar het buitenland vertrekken, maar dat effect is kleiner. Ook in het particuliere onderwijs voorzien we een lichte daling. Hierdoor verwachten we ook een krimp in de onderwijssector van 2 procent in 2020.