De Libra, een welkome aanvulling op het financiële stelsel

Onlangs kondigde een consortium onder leiding van Facebook de introductie van een nieuwe cryptovaluta aan, de Libra. De Libra zal, anders dan de meeste andere crypto’s, geheel gedekt worden door financiële activa. De Libra beoogt onder meer om miljarden mensen, die nu nog geen toegang tot financiële diensten hebben, aan te sluiten op het financiële stelsel. De gevolgen van de Libra zullen zich dan ook eerst in opkomende markten doen voelen, maar al snel kan deze crypto zich ook elders manifesteren. Als de Libra daadwerkelijk van de grond komt heeft deze in potentie dan ook een grotere impact op het financiële stelsel dan andere crypto’s.

Onlangs lanceerde een consortium onder leiding van Facebook een initiatief voor een nieuwe cryptovaluta, de Libra. De eerste ontvangst in de media en bij politici was vrij sceptisch, tot aan het vijandige toe. Dit hangt samen met het slechte imago dat Facebook de afgelopen jaren heeft opgebouwd. Maar bestudering van de onderliggende stukken leert dat het een zeer interessant initiatief betreft.

Om te beginnen is het consortium dat Facebook heeft georganiseerd, de Libra Association, zonder meer indrukwekkend. Het omvat onder meer enkele grote, gerenommeerde bedrijven op het gebied van het betalingsverkeer (Mastercard, Visa, Paypal), nieuwe business modellen (eBay, Uber), telecommunicatie (Vodafone) en Fintech. Er zit al met al heel veel kennis achter dit initiatief. Mede daardoor lijkt op het eerste gezicht het concept van de Libra intelligenter in elkaar te zitten dan veel andere cryptovaluta’s. Van de Bitcoin werd bijvoorbeeld direct gezegd dat het technisch weliswaar geavanceerd was, maar economisch achterhaald (Economist, 2011). Voor de Libra gaat deze kritiek niet op, ook over de economische kant is goed nagedacht, waarover later meer.

Wat ook anders is dan veel cryptovaluta’s is dat de Libra Association van meet af aan samenwerking zoekt met wetgevers en toezichthouders op het gebied van consumentenbescherming en het voorkomen van misbruik van de Libra voor criminele transacties (Catalani et al, 2019). De Libra Association zet zich dus niet af tegen het reguliere stelsel (zoals veel crypto’s doen) maar ziet zichzelf als een waardevolle aanvulling op het bestaande systeem en wil daarin dus volwaardig participeren. Het valt wel op dat nergens in het Libra White Paper wordt gemeld of men ook contacten met monetaire en bancaire toezichthouders gaat zoeken. Wel is duidelijk dat de Libra, indien succesvol, de concurrentie binnen het stelsel aanmerkelijk kan aanscherpen.

De meeste cryptovaluta’s hebben geen enkele dekking. Dat betekent dat de onderliggende waarde ervan nul is. Dat is een van de redenen waarom zij sterk in waarde fluctueren, er is geen onderliggende waarde die bij de prijsvorming als ijkpunt kan dienen. De hieruit volgende enorme volatiliteit van de prijs maakt een cryptomunt als de Bitcoin in hoge mate ongeschikt als regulier geld. De Libra wordt daarentegen volledig worden gedekt door hoogwaardige financiële activa, zoals kortlopende staatsobligaties van hoge kwaliteit en liquiditeit. Als mensen massaal Libra’s inleveren zal dit weliswaar leiden tot een afname van de omvang van het Libra-systeem, maar het zal door de liquiditeit van de dekking een relatief beperkt effect op de koers hebben.

De omvang van het Bitcoin circuit is vooraf vastgelegd en Bitcoins moeten worden ‘gedolven’. Libra doet dit anders. Het voert geen monetair beleid, stelt het White Paper, men gaat de hoeveelheid Libra niet sturen. De omvang van het Libra-circuit is juist geheel vraag gedreven. Er komen meer Libra in omloop als mensen Libra kopen en daarbij activa ter dekking afstaan, het omgekeerde gebeurt als mensen die activa terugkopen en daartoe weer Libra inleveren. Zo beschouwd wordt de Libra beheerd als een currency board, waarin de geldhoeveelheid van een land automatisch een-op-een meebeweegt met de omvang van de deviezenreserves. De feitelijke transacties lopen via speciaal daarvoor aangewezen partijen (‘authorized sellers’), die liquiditeit van de Libra moeten garanderen. Hier kunnen mensen ook onderling Libra verhandelen, de omvang van het totaal uitstaande bedrag aan Libra verandert dus alleen als de vraag het aanbod overtreft of omgekeerd.

De Libra wordt niet gelanceerd als een wereldmunt, die andere valuta moet gaan vervangen. Het is juist een aanvulling op de bestaande valuta. Uit de vakliteratuur over optimale valutagebied is bekend dat het hele concept van een universele wereldvaluta onzinnig is (Mundell, 1961). In de opzet van de Libra houden landen hun eigen nationale valuta. Het Libra-circuit ligt daar als het ware overheen als een soort valutamand, waarbij de samenstelling van de onderliggende activa de samenstelling van de valutamand bepaalt. De koers ten opzichte van de deelnemende valuta zal dus relatief stabiel zijn, maar staat dus niet helemaal vast. Het is als het ware een gewogen gemiddelde van de wisselkoersen van de in de onderliggende reserves opgenomen financiële titels. Wat dit betreft kan de Libra een beetje worden vergeleken met de ECU, de Europese valutamand die voorafging aan de euro (Boonstra, 2018). Wel zal de Libra waarschijnlijk een bredere samenstelling hebben dan de ECU, die uiteraard alleen Europese valuta’s omvatte. Een andere vergelijking is die met een geldmarktfonds, dat verhandelbare passiva uitgeeft en deze volledig dekt met kortlopend geldmarktpapier.

Het is op dit moment nog niet duidelijk uit welke valuta de onderliggende activa van de Libra zullen bestaan. Hun wisselkoersen zullen zoals gezegd uiteindelijk de koers van de Libra gaan bepalen. Tegelijkertijd wil de Libra Association een hoge mate van verhandelbaarheid van de Libra garanderen. Dit betekent dus ook dat de onderliggende activa een hoge mate van liquiditeit moeten hebben. De logische consequentie is dan dat de Libra alleen kan worden gedekt door activa in volledig convertibele valuta’s. Zwakke landen kunnen immers niet de hoogwaardige activa in eigen valuta leveren die de Libra dekken. Dit beperkt behoorlijk de keuze, omdat veel valuta niet geheel convertibel zijn en dus ook geen kapitaalcontroles kennen. De Chinese renminbi, bijvoorbeeld, kwalificeert zich wat dit betreft vooralsnog niet.

Het voorgaande betekent, dat de koers van de Libra dus vooral wordt bepaald als een gewogen gemiddelde van de wisselkoersen van convertibele, overwegend westerse valuta’s. Bezien vanuit een zwakke valuta zal de Libra daarom de neiging hebben om structureel te appreciëren. Dit maakt het aantrekkelijk voor inwoners van bijvoorbeeld landen met een zwakke munt en/of hoge inflatie om hun vermogen in Libra te stallen. Dit dan wel onder de aanname dat zij tegenpartijen vinden die bereid zijn om Libra af te staan in ruil voor hun, zwakke, valuta. Dit kan ook betekenen dat, als het Libra-circuit zich zou kunnen onttrekken aan restricties op het kapitaalverkeer, de Libra een rol zou kunnen gaan spelen bij kapitaalvlucht.

Het verdienmodel achter de Libra is nog onduidelijk. De activa waarin wordt belegd zijn relatief laagrentend. Wel zullen per transactie kosten bij de gebruiker in rekening worden gebracht. De kosten van de Libra zullen onder meer worden bepaald door de opzet van het onderliggende betaalsysteem (dat op blockchaintechnologie zal worden gebaseerd) en door de kosten die men zal moeten maken om aan alle relevante wet- en regelgeving te voldoen.

Als de Libra van de grond komt kan dit slecht nieuws zijn voor veel bestaande cryptovaluta. Het intelligente ontwerp en het krachtige consortium dat er achter zit maakt dat de Libra in potentie superieur is aan bestaande cryptovaluta’s. Vooralsnog heeft de koers van de Bitcoin nog niet echt gereageerd op de aankondiging van de Libra.

De vraag naar hoogwaardige, liquide en kortlopende financiële activa ter dekking van de Libra kan ertoe leiden dat de rente aan de korte kant van de yieldcurve verder daalt.

Libra heeft de ambitie om de 1,7 miljard mensen die nog geen bankrekening hebben aan te sluiten op het financiële systeem. Libra moet hen toegang geven tot een goedkoop en efficiënt betaalsysteem, met lage en voorspelbare marges tussen aan- en verkoopprijzen. Men begint met de groep mensen die nog geen bankrekening, maar al wel een mobiele telefoon hebben. Dat zou al gaan om 1 miljard mensen. Verder zou, aldus de Libra Association, een half miljard mensen weliswaar geen toegang tot financiële diensten, maar wel toegang tot internet hebben. De Libra kan er op deze manier aan bijdragen dat de grote groep mensen die nu nog geen toegang hebben tot financiële dienstverlening versneld wordt aangehaakt. Hiermee kan de munt een grote rol spelen in ontwikkelingslanden. Dit zal al helemaal het geval zijn als de Librablockchain ook transacties in lokale valuta zou kunnen verwerken. De kans dat dit gebeurt is reëel. Libra zal namelijk een open karakter krijgen, waarbij bijv. de broncode geheel inzichtelijk is. Dit betekent, dat partijen hun eigen toepassingen kunnen bouwen en die integreren met de Libra. Hierdoor kunnen ook lokale valuta een rol gaan spelen en is een hechtere integratie met de bestaande economie haalbaar.

Maar de gevolgen van de komst van de Libra zullen niet beperkt blijven tot opkomende landen. Ook in economisch meer ontwikkelde landen kan de Libra een grote rol spelen bij het wegwerken van inefficiënties in het betalingsverkeer. In het algemeen kan worden gesteld dat hoe inefficiënter het girale betalingsverkeer is, des te sneller en steviger zich de effecten van de Libra kunnen doen gevoelen. Dat is dan goed nieuws voor de aanbieders van betaaldiensten in ons land, omdat Nederland een zeer efficiënt en effectief giraal betaalsysteem heeft, al mag dat niet tot genoegzaamheid leiden. Want onder druk van innovatie en concurrentie moet het streven er voortdurend op gericht zijn om e.e.a. verder te verbeteren.

Kortom, als dit project echt van de groot komt krijgt de wereld krijgt er een cryptovaluta bij. En deze keer gaat het om een cryptomunt die in potentie daadwerkelijk zijn impact in niet alleen de financiële, maar ook de reële wereld kan laten voelen.

Boonstra, W.W. (2018), Geld. Wat is het, wat doet het, waar komt het vandaan? VU University Press, Amsterdam, 2018

Catalini, C., O. Gratry, J.M. Hou, S. Parasuraman en N. Wederfelt, The Libra Reserve, Libra Association, June 2019.

Economist (2011), Bits and bob. Bitcoin has got geeks excited. What about economists?, June 26.

Libra Association (2019), An Introduction to Libra, Libra White Paper, June 2019

Mundell, R.A. ﴾1961﴿, A Theory of Optimum Currency Areas, American Economic Review, Vol. 51 ﴾4﴿, sep. 1961, pp. 657 – 665