De onvermoede voortgang van Trump

Het eerste jaar van president Trump was tumultueus en eindigde zelfs met een gedeeltelijke sluiting van de federale overheid. Inmiddels hebben Republikeinen en Democraten een tijdelijk begrotingsakkoord gesloten waardoor alle ambtenaren weer aan het werk kunnen, althans tot 8 februari. Als we het tumult buiten beschouwing laten heeft de regering Trump wel degelijk voortgang geboekt. Vlak voor de jaarwisseling tekende hij een ingrijpende belastingwet, nadat hij eerder via presidentiële decreten de regeldruk op het bedrijfsleven heeft verminderd. Handelsmaatregelen bleven achter bij de campagneretoriek, maar de protectionistische agenda kan in Trumps tweede jaar alsnog van de grond komen.

Bij de start van Trumps presidentschap, kwam wetgeving maar moeizaam op gang. De Republikeinen richtten hun pijlen eerst op het afschaffen en vervangen van Obamacare, de zorgwet van president Obama. Door interne verdeeldheid lukte het de Republikeinen echter niet om dit voor elkaar te krijgen. Daarentegen vaardigde president Trump het ene na het andere presidentiële decreet uit (zie Marey en Barendregt, 2017). Hoewel zijn controversiële immigratiedecreten de meeste aandacht – en de meeste tegenstand uit het rechtssysteem – kregen, was er ook een reeks decreten gericht op het dereguleren van de economie. Voor het Amerikaanse bedrijfsleven kan dit een belangrijke verlaging van de regeldruk betekenen. Het milieu komt er echter minder goed vanaf in de presidentiële decreten: president Trump trok de Verenigde Staten zelfs terug uit het Klimaatakkoord van Parijs. Het duurde tot december voordat ook de eerste grote nieuwe wetswijziging op gang kwam. Vlak voor de jaarwisseling wisten de Republikeinen een fikse belastingverlaging door het Congres te krijgen. Hoewel de belastingvoordelen vooral bij bedrijven en hogere inkomens terecht lijken te komen (zie Tax Policy Center, 2017), en minder bij midden- en lagere inkomens, kunnen ze een bescheiden kortetermijnimpuls aan de economische groei geven. Daarom hebben we onze raming voor de Amerikaanse bbp-groei in 2018 omhoog bijgesteld van 2,0% tot 2,5%. In de jaren erna gaan we uit van een afnemend positief effect van de belastingmaatregelen op de economie: het totale bbp-effect tot en met 2025 is 0,8%-punt. Het negatieve effect op de federale overheidsfinanciën is echter veel groter en langduriger van aard (figuur 1).

Simulaties met het macro-econometrische model NiGEM laten zien dat alleen al de verlaging van de vennootschapsbelasting tot een stijging van 19 procentpunten in de publieke schuld (uitgedrukt in BBP) in 2027 kan leiden, zelfs als de positieve effecten op de bbp-groei zo groot zijn als voorspeld in neokeynesiaanse modellen (zie Marey en Wijffelaars, 2017). [1]

[1] In onze ramingen gaan we uit van een kleiner positief effect op de bbp-groei, omdat de extreem lage rentes van de afgelopen jaren ook niet hebben geleid tot de grote positieve effecten die dergelijke modellen voorspellen.

Ondanks zijn protectionistische campagneretoriek – in het bijzonder gericht op Mexico en China – begon president Trump geen handelsoorlog in zijn eerste jaar. Weliswaar trok hij de VS op zijn eerste werkdag per presidentieel decreet terug uit de onderhandelingen voor het Trans Pacific Partnership (TPP), maar hij liet zich overtuigen om niet direct uit het North American Free Trade Agreement (NAFTA) te stappen. In plaats daarvan koos hij voor het heronderhandelen van NAFTA. Zijn houding ten opzichte van China werd vooral ingegeven door de Noord-Korea crisis (zie Erken en Giesbergen, 2017). Omdat hij China nodig had om druk uit te oefenen op het regime in Pyongyang, bleef het bij een onderzoek naar de schendingen van intellectuele eigendomsrechten door de Chinezen. Daarentegen werden de Canadezen gek genoeg wel getrakteerd op fikse invoertarieven op zacht timmerhout en Bombardier-vliegtuigen.

Krijgt het protectionisme meer voet aan de grond in Trumps tweede jaar? Deze week legde hij strafheffingen op aan importen van wasmachines en zonnepanelen. Is dit een voorbode van een hardere koers ten opzichte van China? Bovendien worden deze week in Montreal de onderhandelingen over NAFTA voortgezet. Er zijn steeds meer tekenen dat Trump bereid is de VS terug te trekken uit NAFTA als Mexico en Canada niet ingaan op zijn eisen. We hebben berekend dat het uiteenvallen van NAFTA de VS 1 procentpunt economische groei zou kunnen kosten tot en met 2025, waarmee Trump de positieve effecten van de zwaarbevochte belastingverlagingen geheel teniet zou kunnen doen (zie Erken, Lawrence, Marey en De Vreede, 2018). Voor de Amerikaanse export zou bij het uiteenvallen van NAFTA zware verliezen lijden tussen de -3,6% en -6,1%, afhankelijk van de heftigheid waarmee het NAFTA-verdrag uiteen zou vallen (figuur 2). De negatieve effecten kunnen in de praktijk zelfs nog groter zijn omdat Mexico en Canada integrale onderdelen zijn geworden van de waardenketens van de VS, die zich door NAFTA verder hebben kunnen ontwikkelen (zie Erken en Tulen, 2017).

In zijn tweede jaar als president van de VS krijgt Trump in ieder geval te maken een tussentijds oordeel van de Amerikaanse kiezer. In november staan alle zetels in het Huis van Afgevaardigden en een derde van de Senaatszetels op het spel. De Republikeinen hopen dat de belastingverlagingen ervoor zullen zorgen dat ze hun meerderheid in beide kamers van het parlement zullen behouden. De vraag is wat de Republikeinse agendapunten voor dit jaar zullen zijn nu de verkiezingen zo dichtbij zijn. Gaan ze de verzorgingsstaat saneren om de overheidsuitgaven meer in lijn te brengen met de lagere belastinginkomsten of is dat electoraal te riskant? Wagen de Republikeinen nog een aanval op Obamacare of komt er alsnog een plan voor de extra investeringen in infrastructuur die Trump tijdens zijn campagne beloofde?

Ondertussen zal het Witte Huis ook dit jaar geplaagd worden door de onderzoeken naar de vermeende samenwerking van de Trump-campagne met de Russen. Bovendien hebben de ‘onthullingen’ in de bestseller Fire and Fury speculaties over het inroepen van het 25^e Amendement weer doen toenemen.[2] Echter, de kans dat president Trump wordt afgezet – door ‘impeachment & conviction’ of door het inroepen van het 25^e Amendement – is klein zolang de Republikeinen achter hun president blijven staan (zie Marey, 2017). Voor een veroordeling door de Senaat is een twee derde meerderheid nodig, dus zelfs als de Democraten in november de meerderheid in de Senaat mochten terugwinnen lijkt een afzettingsprocedure onhaalbaar. Bovendien hebben de Republikeinen voldoende redenen om Trump te blijven steunen. Hoewel de populariteit van president Trump flink gedaald is in zijn eerste jaar, lijkt een derde van het electoraat nog steeds achter hem te staan (figuur 3). Dat betekent dat in bepaalde kiesdistricten de Trump-supporters de Republikeinse kandidaten voor het Huis van Afgevaardigden kunnen maken of breken. Bovendien tekende president Trump een belastingwet naar traditioneel Republikeins recept. Zolang de Republikeinen in het Congres kunnen samenwerken met president Trump om de Republikeinse agenda te verwezenlijken is het niet waarschijnlijk dat ze hem uit zijn ambt zullen zetten.

[2] Het 25^e Amendement op de Amerikaanse grondwet biedt de vicepresident de mogelijkheid om de president uit zijn ambt te zetten als hij niet in staat is zijn taken uit te voeren. Hiervoor is de steun van de meerderheid van het kabinet nodig, evenals een twee derde meerderheid van zowel de Senaat als het Huis van Afgevaardigden.

Erken, H. en B. Giesbergen (2017), North Korea’s pressure point: the economy, Rabobank, Utrecht.

Erken, H., C. Lawrence, P. Marey en I. de Vreede (2018), The economic impact of a (partial) NAFTA breakdown, Rabobank, Utrecht.

Erken, H. en M. Tulen (2017), US global value chain integration: a major impediment for Trump’s protectionist trade agenda, Rabobank, Utrecht.

Marey, P. (2017), Trumpgate, Rabobank, Utrecht.

Marey, P. en E. Barendregt (2017), Trump’s executive orders, Rabobank, Utrecht.

Marey, P. en M. Wijffelaars (2017), The impact of the proposed corporate tax cut in the US, Rabobank, Utrecht.

Tax Policy Center (2017), Distributional Analysis of the Conference Agreement for the Tax Cuts and Jobs Act, Urban-Brookings Tax Policy Center, Washington, DC.

Tevens verschenen op MeJudice, 8 november 2017