Het volgende hoofdstuk in de trans-Atlantische handelsoorlog

De Europese handelscommissaris Phil Hogan bracht in Januari een aantal dagen door in de VS, in een poging de trans-Atlantische relatie te verbeteren. Of om het directer te stellen, het was een poging om de VS er van te weerhouden de tarieven op Europese goederen te verhogen. Hogan en zijn Amerikaanse tegenhanger Robert Lighthizer hebben geen gezamenlijke persconferentie gegeven, maar in twee losstaande speeches benadrukte Phil Hogan gisteren nog eens het belang van de handelsrelatie tussen de VS en de EU.

Hogan stelde dat zijn bezoek aan de VS natuurlijk niet alle problemen heeft opgelost tussen de twee handelsblokken, maar dat de gesprekken als een goed startpunt gezien moeten worden. Het concreetste succes is een gezamenlijke verklaring van Japan, de VS en de EU over het hervormen van de WTO om meer tegenwicht te kunnen bieden tegen overheidssteun van Chinese bedrijven.

Op het gebied van handel is het conflict met betrekking tot de Franse digitale dienstenbelasting nog niet volledig opgelost, maar er is in Davos wel een wapenstilstand aangekondigd. De voorgenomen belastingen worden niet geïnd in 2020, maar mocht er geen toereikende oplossing komen dan wordt deze belasting alsnog geheven. De tarieven waarmee de VS eerder dreigde zijn voorlopig ook van de baan. De VS is echter nog steeds van mening dat de belasting hun extra benadeelt maar wacht nu af of er op het niveau van de OECD een oplossing gevonden kan worden.

Het geschil met betrekking tot Europese subsidies voor Airbus is ook nog niet opgelost. De VS stelt dat Europa niet genoeg doet. De VS heeft nog steeds de mogelijkheid om op een breder pakket aan goederen tarieven te heffen, maar Phil Hogan stelt dat er nog steeds ruimte is voor overleg.

Hogan benadrukte dat de EU de afgelopen jaren meer rundvlees en sojabonen heeft geïmporteerd uit de VS. Dit om te onderstrepen dat de EU haar best doet om met de VS mee te werken op dit gebied. Ondanks het feit dat lagere tarieven op landbouwproducten niet tot de opties behoren, is er door regelgeving nog het een en ander te behalen.

Ondanks de voorlopige oplossing voor de digitale dienstenbelasting en de verbindende woorden van Hogan, gooide president Trump in Davos toch nog wat olie op het vuur. Na een overleg met de voorzitter van de Europese Commissie stelde president Trump dat hij hogere tarieven op Europese auto’s en andere producten in stelt als er niet tot een akkoord gekomen kan worden. Dit standpunt werd later ook nog bevestigd door de Amerikaanse minister van handel, Wilbur Ross.

Samenvattend kunnen wij stellen dat Phil Hogan’s bezoek het beginpunt van een verbeterde samenwerking zou kunnen zijn, maar zoals verwacht is er nog een hoop werk te verrichten. Gegeven de beperkte mogelijkheden die de EU heeft om mee te gaan in de eisen van de VS, zal dit zeker niet makkelijk zijn. Achter de schermen zullen de ambtenaren in Brussel blijven werken aan een strategie om de spanningen tussen de VS en de EU te verminderen. Op de korte termijn zullen deze spanningen waarschijnlijk blijven bestaan.

Hogan als reddende engel

De aanleiding voor Phil Hogan’s reis naar de VS zijn een aantal relletjes tussen de EU en de VS in de afgelopen maanden. Het laatste relletje is een reactie op de eerdergenoemde digitale dienstenbelasting die ingevoerd is door Frankrijk; die de VS discriminerend vindt tegenover Amerikaanse bedrijven. Dit probleem staat echter niet op zichzelf, er zijn er de afgelopen maanden en jaren meer problemen geweest. Aan de kant van de EU is er frustratie over het feit dat de VS de benoeming van nieuwe rechters voor het hoger beroepsorgaan van de WTO heeft geblokkeerd, over de verhoogde tarieven naar aanleiding van de Airbus-zaak en de Amerikaanse tarieven op staal en aluminium. Aan de andere kant heeft de regering van Trump moeite met het grote handelstekort (figuur 1) en de weigering van de EU om landbouwproducten mee te nemen in de onderhandelingen. Daarbovenop wil de VS dat de EU meer uitgeeft aan defensie met oog op de NAVO en zich aansluit bij de VS op het gebied van Chinapolitiek. Daarnaast hebben de VS en de EU ook een ander standpunt op het gebied van Iran en Russisch gas.

De EU wil niet naar de pijpen van de VS dansen, maar beseft zich wel degelijk hoe belangrijk het is een goede handelsrelatie met hen te onderhouden. Amerika is namelijk de grootste handelspartner van de EU; 7,5 procent van de EU-exporten gaan naar de VS. Uiteindelijk wordt de kern van dit hele dispuut toch perfect samengevat in de slogan van de Clinton-campagne: ‘It’s the economy, stupid!’

Nu de fase 1-deal tussen de VS en China getekend is, is het nog belangrijker geworden om de handelsspanningen tussen Amerika en de EU te kalmeren, gezien de VS de focus nu naar de EU kan verleggen (zie infographic). Op dit moment uit zich dat bijvoorbeeld door druk uit te oefenen op de EU om Chinese telecomaanbieders uit te sluiten. Het dreigement om importtarieven op Europese auto’s te verhogen blijft echter ook nog bestaan. Als (i) de fase 1-deal met China stabiel is en (ii) de EU niet mee wil buigen met de eisen van de VS op het gebied van handelsbeleid, Chinabeleid of defensie-uitgaven, dan zou de VS de tarieven kunnen verhogen.

Importtarieven op auto’s zouden extra schadelijk zijn voor economieën met een omvangrijke auto-export naar de VS en grote auto-industrieën zoals Duitsland, Hongarije en Italië (voor een gedetailleerde analyse zie: Very dangerous European cars part II). De productie van auto’s zou in deze landen met maar liefst 5 procent kunnen teruglopen als de VS de importtarieven verhoogt naar 25 procent.

De handelstactieken van de EU zijn de afgelopen jaren vrij consistent geweest. Op het moment dat er een handelsgeschil de kop opsteekt, zet de EU meestal de drie volgende stappen:

1. Stuur een senior-ambtenaar naar de VS om de gemoederen te bedaren (zoals Jean-Claude Juncker voor de staaltarieven of Phil Hogan recentelijk)
2. Dreigen met vergeldingsmaatregelen als de tarieven/maatregelen van de VS daadwerkelijk worden uitgevoerd (zoals tarieven op Levi Jeans en Harley Davidson-motoren). Als het nodig is, voer deze tarieven dan ook daadwerkelijk in
3. Als de vergeldingen ingevoerd zijn, ga terug naar de onderhandelingstafel en probeer de relatie te helen

De EU heeft gedreigd met tarieven op 35 miljard euro aan Amerikaanse goederen als de VS de tarieven op Europese auto’s verhoogt. Een escalatie van dit conflict is echter helemaal niet in het belang van de EU. De dreiging van hogere importtarieven op Europese auto’s komt in het bijzonder voor Duitsland slecht uit, gezien de relatief grote auto-industrie en de exporten daarvan naar de VS. Hogere importtarieven op auto’s zouden de Duitse economie wel eens het laatste zetje kunnen geven richting een recessie. We verwachten daarom dat de EU zal proberen de relatie met de VS te helen.