Impact Wet arbeidsmarkt in balans verschilt per sector

Bedrijven met een groot aandeel flexibele werknemers krijgen te maken met een forse kostenstijging door de Wet arbeidsmarkt in balans. Het doorberekenen van die kosten aan klanten kan lastig zijn in sectoren die krimpen, of waar de ruimte voor prijsstijgingen wordt beperkt door internationale concurrentie.

De WAB zal leiden tot verschuivingen tussen de verschillende vormen van flexwerk. Om te beginnen zal payrolling sterk krimpen, vanwege de sterk aangescherpte regels. De WAB stimuleert werkgevers om beter na te denken over de behoefte aan flexibiliteit en wij verwachten dat in krapteberoepen sneller een vast contract zal worden aangeboden. Tegelijkertijd is een tijdelijke verschuiving van flexibele werknemers naar (goedkopere) zzp’ers niet uit te sluiten.

Op de Nederlandse arbeidsmarkt is flexibel werk inmiddels een structureel verschijnsel geworden, óók in sectoren die nauwelijks conjunctuurgevoelig zijn. Met de Wet arbeidsmarkt in balans (WAB) worden flexibele contracten duurder en iets minder flexibel, terwijl vast werk iets minder vast wordt. De maatregelen van de WAB en de belangrijkste uitzonderingen worden meer in detail beschreven in ons eerdere Themabericht. Deze studie bespreekt de impact op verschillende vormen van flexibel werk en op verschillende sectoren.

Werkgevers hebben met de WAB meer mogelijkheden om gedurende een langere periode tijdelijke contracten aan te bieden. Tegelijk is het verschil in WW-premie een financiële stimulans om juist eerder een vast contract aan te bieden. Wij verwachten dat werkgevers niet meer automatisch kiezen voor maximale flexibiliteit (zoals nu vaak wordt gekozen voor een standaard contractketen van 7-8-8 maanden), maar goed nadenken of ze pas later, of juist veel eerder, een vast contract aanbieden. De lage WW-premie kan een extra stimulans zijn om werknemers in krapteberoepen eerder een vast contract aan te bieden.

De WAB raakt niet iedere vorm van flexibel werk in gelijke mate. De nieuwe spelregels zijn weergegeven in onderstaande tabel.

Bedrijven die medewerkers inhuren via een uitzendbureau, maar wel zelf de gehele werving en selectie doen, mogen geen gebruik meer maken van het arbeidsrechtelijke regime van uitzenden. Zij krijgen te maken met de nieuwe regels voor payrolling. Uit de nieuwe definitie van payrolling volgt namelijk dat uitzendbureaus die zelf geen allocatiefunctie vervullen –bijvoorbeeld omdat zij gebruik maken van externe partijen voor werving of omdat kandidaten worden aangebracht door de inlener zelf- voortaan als payrollwerkgever kunnen worden aangemerkt.

De WAB heeft geen invloed op zzp’ers. Voor zzp’ers is nieuwe wetgeving in de maak, zoals een minimumuurtarief van 16 euro. Deze wetgeving zal vermoedelijk vanaf 2021 van kracht worden. In de tussentijd worden de mogelijkheden voor zzp’ers om onderling prijsafspraken te maken vergroot; zij mogen vooruitlopend op de wetgeving al afspreken het minimumtarief te gebruiken.

De Wet arbeidsmarkt in balans betekent dat alle flexibele arbeidscontracten duurder worden.

Medewerkers met een vast contract en vaste uren worden goedkoper in verhouding tot flexibele werknemers, vanwege de lagere WW-premie. Het verschil tussen het hoge en lage tarief bedraagt 5 procentpunt. Het totale kostenplaatje voor een bedrijf is dus sterk afhankelijk van de mix van het personeelsbestand. Bedrijven in de horeca of agrarische sector hebben gemiddeld een grotere flexibele schil dan overheidsinstellingen of industriebedrijven (figuur 1). Dit geldt natuurlijk in nog grotere mate voor bedrijven in de uitzendbranche – zie ook onze aparte publicatie over de impact van de WAB op de uitzendbranche.

Niet ieder bedrijf heeft evenveel mogelijkheden om een kostenstijging te kunnen absorberen of af te wentelen op klanten. Daarbij spelen diverse economische factoren een rol. Ten eerste de economische vooruitzichten van de verschillende bedrijfstakken – meer hierover in onze Sectorprognoses. Het doorberekenen van kostenstijgingen in de prijzen zal immers gemakkelijker zijn in een groeiende dan in een krimpende sector. Ten tweede de internationale concurrentiepositie. Want hoewel er in veel sectoren wel ruimte is voor stijgende loonkosten, wordt deze ruimte in sommige sectoren ingeperkt door internationale concurrentie. Uit onze analyse blijkt dat er vooral in de ICT, zakelijke dienstverlening en metaal ruimte is voor loonstijging, terwijl deze ruimte er in de machinebouw en de groot- en detailhandel niet of nauwelijks is, bezien op sectorniveau.

Tenslotte kunnen geopolitieke ontwikkelingen de vooruitzichten van een bedrijfstak beïnvloeden. Daarbij valt te denken aan de oplopende handelsspanningen tussen China en de VS, maar –vooral- de impact van de aanstaande Brexit op Nederlandse sectoren.