Nieuwe Amerikaanse importheffingen zetten nog meer druk op Chinese ketel

De Verenigde Staten hebben op 18 september aangekondigd dat zij nog meer importen uit China met invoerheffingen gaan belasten. Vanaf 24 september gelden wordt nog eens 200 miljard dollar aan importen uit China belast met 10 procent aan heffingen. Dit komt bovenop de eerder ingevoerde heffingen op zonnepanelen, wasmachines, staal- en aluminium en het meest recente pakket van 25procent op 50 miljard aan Chinese import.

De spanningen tussen de VS en China zullen door de aankondiging van de regering Trump flink oplopen. Beijing heeft al aangegeven dat het niet wil onderhandelen over de-escalatie nu Trump zijn eerdere dreigementen ook daadwerkelijk in daden heeft omgezet. Eerder hebben wij al aangegeven wat de achtergrond is van dit conflict. Op het eerste gezicht zullen de verliezen voor de Chinese economie groter zijn dan voor de Amerikaanse. De Europese en Nederlandse economie zullen ook last ondervinden van een verdere escalatie, vooral via lagere wereldhandelsgroei en mogelijke turbulentie op financiële markten. Aan de andere kant bieden de spanningen ook juist kansen voor Europa.

In het nieuw aangekondigde pakket van 200 miljard dollar worden drie fases onderscheiden. Na deze ‘eerste’ ronde van 10 procent tarieven op 200 miljard dollar kunnen de heffingen per 1 januari worden verhoogd naar 25 procent. Mocht China reageren op het huidige pakket en tegenmaatregelen nemen, dan zijn de VS zelfs bereid om heffingen op te leggen op nog eens USD 267 miljard aan importen vanuit China, waarmee feitelijk alle Amerikaanse import uit China onderhevig is aan hogere tarieven.

De 200 miljard dollar die is aangekondigd komt niet uit de lucht vallen. De oorspronkelijke lijst met producten waarop de heffingen zijn aangekondigd is echter groter dan de lijst die nu wordt voorgesteld: ongeveer 300 productgroepen zijn geschrapt uit de tarieflijst. Het gaat hier om slimme horloges, bluetooth-apparaten, fietshelmen, kinderstoelen, kinderautostoeltjes, boxen en bepaalde industriële chemicaliën.

Zoals wij meermaals hebben aangegeven heeft China in vergelijking met de VS beperkte opties om tegenmaatregelen te nemen. Dit komt omdat het land een stuk minder importeert uit de VS dan andersom. China heeft in een eerder stadium aangegeven dat het tegenmaatregelen neemt door extra tarieven te heffen op 60 miljard dollar aan Amerikaanse import, waarmee na de eerder ingevoerde 50 miljard dollar feitelijk 86 procent van de totale Amerikaanse export naar China onderhevig is aan hogere tarieven (tabel 1). Omdat China relatief minder tarifaire tegenmaatregelen kan nemen, zal het meer gebruik maken van zogenoemde non-tarifaire maatregelen, die Amerikaanse bedrijven het zakendoen in China bemoeilijken. Hierbij kan worden gedacht aan extra inspecties bij Amerikaanse bedrijven of hogere veiligheidseisen. Ook kunnen Chinese staatsbedrijven die sterke relaties onderhouden met deze ondernemingen hun orders significant terugbrengen om zo de in China opererende Amerikaanse bedrijven schade toe te brengen. Tot slot kan China ervoor kiezen om zich minder coöperatief op te stellen als bemiddelende partij in het conflict tussen de VS en Noord-Korea.

VS

De Amerikaanse economie draait momenteel op volle toeren. De werkloosheid bedraagt momenteel 3,9 procent, het geannualiseerde bbp-cijfer voor het tweede kwartaal kwam uit op maar liefst 4,2 procent en het consumenten- en productenvertrouwen is erg hoog. We verwachten daarom dat de economie van de VS wel tegen een stootje kan. Drie partijen zullen de rekening voor de hogere tarieven uiteindelijk betalen. Ten eerste de Amerikaanse consumenten die een hogere prijs moeten betalen voor producten die uit China worden geïmporteerd. Ten tweede zullen MKB-bedrijven hogere prijzen voor halffabricaten moeten betalen die afkomstig zijn uit China. Zo zijn de kosten van Amerikaans staal door het beleid in Washington al met 33 procent gestegen. Tot slot worden Amerikaanse multinationals die in China de assemblage van hun producten verzorgen geconfronteerd met de hogere tarieven. Zo weten we dat Amerikaanse tarieven die betrekking hebben op elektrotechnische producten uit China voor 87 procent neerslaan bij buitenlandse bedrijven die vanuit China exporteren naar de VS. Met de aangekondigde Chinese importheffingen op 60 miljard dollar, worden extra tarieven geheven op 127 miljard dollar aan Amerikaanse export. Dit vertaalt zich in een bbp-groeiverlies voor de Amerikaanse economie van 0,3 procentpunt. Hierbij gaat het overigens alleen om de directe effecten via een lagere export van de VS naar China. Hier zijn de negatieve effecten via een lager economisch sentiment, turbulentie op financiële markten en negatieve effecten via de disruptie van internationale waardeketens of een lagere arbeidsproductiviteitsgroei dus niet in meegenomen.

China

Voor China zijn de druiven waarschijnlijk een stuk zuurder dan voor de VS. Door het nieuwe pakket is vanaf aanstaande maandag al meer dan 250 miljard dollar aan Chinese import onderhevig aan nieuwe tarieven. Met een afkoelende binnenlandse economie die omgeven is met risico’s, bijvoorbeeld op het terrein van excessieve schulden, staat de Chinese economie er op dit moment een stuk minder goed voor dan de Amerikaanse economie. Zij kende weliswaar een sterk eerste half jaar en recentelijk zijn er extra stimuleringsmaatregelen aangekondigd die de groei ook de rest van het jaar op peil houden. Maar door de handelsspanningen en de afkoelende binnenlandse economie vond er echter een scherpe correctie plaats op de Chinese aandelenbeurzen en daalde de Chinese yuan sinds april 2018 met 9,3 procent. Deze depreciatie heeft de negatieve impact van eerder ingevoerde Amerikaanse protectionistische maatregelen wel enigszins gemitigeerd (figuur 1). Ook speelt mee dat diverse Amerikaanse producenten al hebben aangekondigd dat de tarieven en de onzekerheid die wordt veroorzaakt door de handelsoorlog hen mogelijk zal bewegen om productie uit China te verplaatsen naar andere lagelonenlanden, zoals de Filipijnen, India en Vietnam (zie hier en hier). Dit zal ten koste gaan van de werkgelegenheid in China en de Chinese economie verder onder druk zetten.

Wanneer de VS vanaf begin volgend jaar 25 procent op 200 miljard aan Chinese export zullen heffen dan kan dit volgens onze berekeningen een extra bbp-verlies van 0,9 procentpunt voor China opleveren, bovenop de 0,25 procentpunt aan lagere groei die we al hadden verwacht door de vorige Amerikaanse protectionistische pakketten. Ook in deze berekeningen zijn de indirecte effecten van de handelsoorlog nog niet meegenomen.

En voor Nederland?

Aangezien Nederland en Europa slechts beperkt onderdeel uitmaken van het huidige handelsconflict, verwachten we dat de directe effecten tot nu toe verwaarloosbaar zullen zijn. Wel zullen de prijzen kunnen stijgen van specifieke productgroepen die vanuit China via de VS naar Europa worden verscheept. Denk bijvoorbeeld aan elektronische halffabricaten, consumentenelektronica en hightechapparaten in de zorgsector.

De indirecte effecten kunnen macro-economisch echter veel sterker uitpakken als het sentiment onder investeerders of het consumenten- en productenvertrouwen een deuk oplopen of de turbulentie op financiële markten toeneemt. Tegelijkertijd biedt deze handelsoorlog op sommige terreinen misschien zelfs kansen voor Europese ondernemers. Op het gebied van voedsel- en landbouwproducten, chemie en hoogwaardige producten vanuit de verwerkende industrie zouden Chinese importeurs er voor kunnen kiezen om te switchen naar Nederlandse of Europese producenten. Verder zal China door de oplopende spanningen met de VS de handels- en investeringsbetrekkingen aanhalen met andere partners uit Europa en Azië. In juli vond er een top plaats tussen de EU en China, waar onder meer is gesproken over meer samenwerking op het terrein van handel en investeringen.

China heeft al aangegeven niet te willen onderhandelen met een pistool op het hoofd en Trump probeert waarschijnlijk nog iets te forceren voor de tussentijdse verkiezingen voor het Amerikaanse Congres in november. Ook speelt in het conflict tussen beide landen meer dan alleen een onevenwichtige bilaterale handelsrelatie. Binnen de Trump-regering overheerst de overtuiging dat China een risico vormt voor de geopolitieke verhoudingen en dat het bijvoorbeeld een fout is geweest om China toe te laten tot de Wereldhandelsorganisatie. Daarom achten wij de kans reëel dat de spanningen tussen de VS en China de komende jaren niet minder zullen worden, maar eerder zullen toenemen. Pas wanneer we ook daadwerkelijk zien dat de Amerikaanse economie hiervan schade ondervindt, zal Trump tot inkeer komen, maar zo ver is het nog niet. Daarom is een deal op korte termijn onwaarschijnlijk.