Een duurzamere wereld door IT

De wereld een betere plek maken. Dat was het uitgangspunt van de landen aangesloten bij de Verenigde Naties (VN) om de 17 Sustainable Development Goals (SDG’s) te ontwikkelen. Deze doelen zijn een wereldwijd kompas voor uitdagingen als armoede, onderwijs en de klimaatcrisis. Het bedrijfsleven speelt een cruciale rol om deze gestelde doelen te behalen. In deze IT-update focussen we ons op SDG nummer 13: klimaatactie. De vraag die hierbij centraal staat is hoe de IT-sector bijdraagt aan een beter klimaat of duurzaamheid. Aan de ene kant gezien vanuit IT-bedrijven zelf. Maar misschien nog wel belangrijker, ook vanuit de rol als drijvende kracht achter (technologische) oplossingen die positief bijdragen aan een beter klimaat, een duurzamere bedrijfsvoering of inzicht geven in duurzame ontwikkelingen. Laten we met dat in het achterhoofd eens kijken hoe het ervoor staat bij de acties die IT-bedrijven tot nu toe hebben genomen om de bedrijfsvoering te verduurzamen (zie figuur 1).

IT-bedrijven vallen in deze CBS indeling onder de sector Informatie en Communicatie (I&C). Op basis van deze gegevens zien we dat bedrijven in deze sector achterlopen op die in andere sectoren als het gaat om maatregelen die zijn genomen voor een duurzamere bedrijfsvoering. Hierbij presteert de sector ook iets slechter dan het gemiddelde. Dat is niet heel vreemd omdat CBS cijfers aantonen dat de I&C-sector een veel lagere uitstoot heeft in vergelijking met andere sectoren.

Maar wat houdt bedrijven in deze sector tegen om beter te presteren op het gebied van een duurzamere bedrijfsvoering? Dat heeft verschillende opvallende redenen (zie figuur 2).

In deze figuur zien we dat bedrijven in de sector I&C over het algemeen weinig belemmeringen ervaren bij de verduurzaming van de onderneming. De afhankelijkheid van derden is een belangrijke belemmering, maar 41% van de bedrijven zegt tegelijkertijd ook helemaal geen belemmeringen te ervaren. Hebben zij duurzaamheid dan wel hoog genoeg op de agenda staan? Wij denken dat hier voor IT-bedrijven nog winst is te behalen.

Duurzaamheid speelt zich in de IT-sector hoofdzakelijk af op 5 deelgebieden, waar de uiteindelijke eindgebruiker van de IT aan is te koppelen (zie figuur 3). Wat zijn de belangrijke elementen voordat een medewerker van een bedrijf zijn laptop aanzet of een consument een filmpje kan kijken op de telefoon?

Datacenters en netwerken zijn niet vies

Om in de digitale kopgroep van Europa te blijven, zijn datacenters en netwerken een onmisbare schakel in de IT-keten. Zonder datacenters kunnen bijvoorbeeld social media, foto-opslag in de cloud en kunstmatige intelligentie niet bestaan. Er is veel maatschappelijke onrust rondom datacenters maar door de focus op digitalisering en de groei daarvan, gaat dit onvermijdelijk leiden tot meer vraag naar datacentercapaciteit. Uiteraard nemen datacenters ruimte in en verbruiken ze energie, maar veel datacenters maken al gebruik van 100% groene stroom, restwarmte-oplossingen en innovatieve koeltechnieken. De samenhang van onderwerpen zoals digitalisering en de energietransitie vraagt om een goed doordachte nationale datacenter strategie. Hierbij is het belangrijk de verschillende belangen zoals digitalisering, duurzaamheid, de impact op de omgeving en de huidige digitale infrastructuur zo goed mogelijk af te wegen.

Kantoorgebouwen en E-mobility

De kantoorgebouwen waar IT-bedrijven zitten, spelen ook een belangrijke rol op het gebied van duurzaamheid. Voor de bebouwde omgeving ligt er een opgave om 3,4 miljoen ton CO2 te reduceren. De overheid stelt hierdoor steeds meer eisen aan vastgoed en dus ook aan kantoorgebouwen. Een van deze eisen is dat kantoren per 1 januari 2023 voorzien moeten zijn van een energielabel C. Voor 2030 moeten alle gebouwen een energielabel A hebben. De praktijk leert dat ook hier nog stappen gezet kunnen worden.

Daarbij dwingt Europese wet- en regelgeving autofabrikanten hun wagenpark te vergroenen. Gemiddeld mag een auto 95 gram CO2 per kilometer uitstoten, maar die emissiewaarde gaat de komende jaren verder naar beneden. De transitie naar elektrisch rijden wordt hierdoor versneld. Ook dit heeft impact op de mobiliteit binnen de IT-sector, zeker voor IT-bedrijven met grote wagenparken.

Productie van apparatuur

Tot slot de grootste negatieve milieu impact van de IT-sector: de productiefase van apparaten als desktops, hardware en tablets. Deze negatieve impact komt vooral door het gebruik van veel fossiele energiebronnen, de uitputting van metalen en de veelvoud aan ruwe grondstoffen die nodig zijn voor productie.

De enorme vraag naar grondstoffen legt een extreme druk op de planeet en is verantwoordelijk voor 50% van de uitstoot van broeikasgassen, met name CO2. Opschaling van de circulaire economie is van cruciaal belang om tegen 2050 klimaatneutraal te zijn. Dit terwijl economische groei dan ook nog eens moet worden losgekoppeld van het gebruik van grondstoffen. De EU en haar lidstaten hebben samen als doel de netto-uitstoot van broeikasgassen in de EU tegen 2030 met ten minste 55% (Fit for 55) te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.

Nederland wil in 2030 50% minder grondstoffen gebruiken en in 2050 een volledig circulaire economie hebben. Dit wil de overheid realiseren door in te zetten op efficiënter materiaalgebruik, hergebruik en recycling. Dat beperkt niet alleen de broeikasgasemissies van de productie, maar draagt ook veel bij aan milieubescherming, biodiversiteit en leveringszekerheid. Het is dus belangrijk om snel na te denken over de beschikbaarheid van kritieke grondstoffen. Levensduurverlenging, recycling en hergebruik beperken de afhankelijkheid van nieuw gewonnen grondstoffen. Zo kunnen bijvoorbeeld circulariteitsstrategieën bij (IT) bedrijven helpen om mogelijke leveringsrisico's te beperken of levensduur te verlengen.

De EU-lijst van 2020 bevat 30 kritieke grondstoffen. In 2011 waren dit nog 14 grondstoffen, in 2014 alweer 20 en in 2017 zelfs 27. Hoe kritiek een grondstof is voor de EU, wordt gemeten aan het economisch belang en hoe gemakkelijk aan een grondstof is te komen. In IT-apparatuur bevinden zich relatief veel kritieke grondstoffen, zo’n 20 van de 30. Maar 5 van deze grondstoffen kunnen worden gerecycled en opnieuw worden gebruikt. Dit vergroot het urgente belang van optimalisatie van de levensduur van IT-apparatuur. Hier is een cruciale rol weggelegd voor de IT-sector. Hoe IT-bedrijven eigen hardware gebruiken en hoe zij andere bedrijven kunnen helpen bij de inkoop van IT-apparatuur. Door bijvoorbeeld rekening te houden met circulariteit of duurzaamheidsaspecten. De IT-sector wordt zo een drijvende kracht voor circulariteit in andere sectoren. Zo zien we dat bij aanbestedingen of reguliere inkoop van IT-apparatuur steeds meer eisen worden gesteld aan groene/circulaire inkoop. De verwachting is dat deze beweging zich de komende jaren doorzet.

Een circulaire economie kan enorm bijdragen aan een wereldwijde daling van de uitstoot van broeikasgassen. De CO2-uitstoot van de producten die in Nederland geconsumeerd worden, ontstaat voor meer dan helft in het buitenland. De klimaatimpact van het circulaire IT-beleid van bedrijven in Nederland is daarom daar waarschijnlijk het grootst.

Op basis van de levenscyclusanalyse (LCA) data van fabrikanten van IT-apparatuur, hebben we inzicht in de verhouding tussen de CO2-uitstoot in de productie, transport, gebruik en recycling of end-of-life (EoL) fase van apparatuur. Bij bijvoorbeeld laptops zie je vooral dat verreweg het grootste deel van de CO2-uitstoot in de productiefase plaatsvindt. En als je in de gebruiksfase van apparatuur alleen duurzame energie gebruikt, verschuift bijna de hele CO2-uitstoot naar de productiefase.

Hierbij 3 voorbeelden van LCA data van laptops:

Om inzicht te krijgen in de circulaire impact van IT-apparatuur, hebben bedrijven inzicht nodig in onder andere de LCA data van IT-apparatuur, samenstelling van grondstoffen, werkelijke terugwinning van grondstoffen in de recyclingfase, de werkelijke gebruiksduur van IT-apparatuur en hoeveel jaar de software en hardware wordt ondersteund.

In onze gesprekken met IT-bedrijven, merken we dat zij vaak in een zoektocht zitten naar concrete doelen en impact op het gebied van duurzaamheid. Deze zoektocht begint vaak bij de formulering van de missie, visie en strategie en hoe duurzaamheid hierbinnen een goede plek kan krijgen. Hierbij is het soms worstelen om de visie en missie te vertalen naar een strategie en hieraan concrete operationele doelen te koppelen.

Probeer het eens vanuit de hiervoor beschreven deelgebieden te bekijken en na te gaan waar je als IT-bedrijf concreet impact kunt maken. Wij geven 5 praktische tips om je hierbij te helpen:

1. Maak duurzaamheid als eerste duidelijk onderdeel van de missie, visie en strategie. Draag dit uit binnen de organisatie, stel concrete doelen, vertaal naar KPI’s en maak medewerkers verantwoordelijk.
2. Koop groen of circulair in. Bijvoorbeeld: huur serverruimte bij energieneutrale (groene) datacenters of neem groene stroom af.
3. Gebruik de mogelijkheden die circulaire IT kan bieden, zowel voor eigen gebruik als voor de toeleverantie naar bedrijven in andere sectoren. Partijen als de Circular IT Group ondersteunt klanten bij de optimalisatie van de levensduur van IT hardware, HaaS (Hardware as a Service), de-installatie en opkoop van gebruikte IT-apparatuur, levering van refurbished IT-apparatuur en het inzichtelijk maken van de circulaire impact en reductie van CO2-uitstoot.
4. Kies voor de mogelijkheden voor de verduurzaming van kantoorruimten. Rabo Duurzaam Vastgoed kan helpen bij de oriëntatie.
5. Overweeg de mogelijkheden om het huidige wagenpark te elektrificeren. Rabo Electric helpt je met de financiering als je wilt overstappen naar elektrisch rijden.

In samenwerking met
Deze update is tot stand gekomen samen met Mathieu Sueters. Sueters is een afgestudeerd bedrijfseconoom van de RijksUniversiteit Groningen en heeft onder andere studies gevolgd aan Harvard, IMD, Wharton en INSEAD. Hij is lid van het Regieteam Uitvoeringsprogramma Circulaire Maakindustrie, lid van de Werkgroep Circulaire Financiering bij DNB en is Corporate Development Director bij de Circular IT Group.