Iedereen aan de dynamische elektriciteitstarieven?

Steeds meer energieleveranciers bieden dynamische elektriciteitscontracten aan. Hierbij is de prijs die een consument voor een verbruikte kWh elektriciteit betaalt direct gekoppeld aan de prijs van deze energiedrager op de zogeheten day-aheadmarkt. Op deze markt wordt elektriciteit per uur verhandeld voor levering de volgende dag. De tarieven van een dynamisch contract kunnen dus elk uur anders zijn.[1]

Onderstaande figuur geeft de Nederlandse elektriciteitsprijzen op de day-aheadmarkt weer voor donderdag 23 maart 2023. Te zien is dat de prijzen het hoogst waren in de ochtend tussen 7 en 9 uur en in de avond tussen 18 en 20 uur. Op deze momenten is de vraag naar elektriciteit doorgaans hoog, met name op werkdagen. Daarnaast is duidelijk het effect van de zon te zien. Donderdag 23 maart was een zonnige dag, waardoor de in Nederland geïnstalleerde zonnepanelen rond 12 uur zo’n 9,7 GW aan vermogen leverden volgens energieopwek.nl . Tegelijkertijd stond er de hele dag aardig wat wind, waardoor ook de windturbines tijdens het middaguur ongeveer 7,2 GW aan elektriciteit leverden. Samen was dit voldoende om aan de vraag naar elektriciteit op dat moment te voldoen. Hierdoor zakte de prijs onder nul en zijn er zelfs windturbines op zee afgeschakeld.

[1] Ook bestaan er dynamische contracten voor aardgas. In dat geval variëren de tarieven per dag, niet per uur.

Consumenten met een dynamisch elektriciteitscontract konden donderdag 23 maart tussen 12 en 14 uur profiteren van erg lage tarieven. Tussen 13 en 14 uur was de prijs op de day-aheadmarkt het laagst, namelijk -11,4 euro per MWh, wat overeenkomt met -1,14 cent per kWh. Dit betekent echter niet dat consumenten daadwerkelijk geld toe kregen voor hun elektriciteitsconsumptie op dat moment, want zij betalen anno 2023 12,56 cent energiebelasting per kWh en btw. Daarnaast berekenen dynamische energieleveranciers meestal nog een aantal cent per kWh aan marge (bovenop vaste abonnementskosten van vijf tot tien euro per maand). Het totale dynamische elektriciteitstarief kwam daarmee tussen 13 en 14 uur uit op ongeveer 16 cent per kWh.[2] Dit is veel lager dan de tarieven die energieleveranciers op dit moment aanbieden bij vaste en variabele contracten. Deze tarieven liggen namelijk ongeveer tussen 32 en 50 cent per kWh. Het prijsplafond ligt op 40 cent per kWh.[3] Zelfs tussen 19 en 20 uur, toen elektriciteit op de day-aheadmarkt ongeveer 11,5 cent per kWh kostte, was een consument met een dynamisch tarief maar ongeveer 32 cent per kWh kwijt.

Dit kalenderjaar[4] was de elektriciteitsprijs op de day-aheadmarkt ongeveer 7 procent van de uren dusdanig hoog dat het daaraan gekoppelde dynamische elektriciteitstarief boven het prijsplafond uitkwam. De overige uren lag het eronder. Zelfs op het duurste uur dit jaar tot nu toe,[5] lag het dynamische elektriciteitstarief rond de 50 cent per kWh. Daarmee valt het binnen de bandbreedte van de tarieven die energieleveranciers op dit moment bieden voor vaste en variabele contracten.

Gemiddeld zijn dynamische energietarieven goedkoper dan de tarieven voor variabele en vaste contracten doordat de energieleverancier niet het risico van langetermijninkoop hoeft af te dekken. Voor consumenten die de mogelijkheid hebben en bereid zijn om (een aanzienlijk deel van) hun elektriciteitsverbruik te verschuiven naar de goedkope uren van de dag, zijn dynamische elektriciteitscontracten extra interessant. Vaak komt het erop neer dat het elektriciteitsverbruik tijdens de ochtend- en avondpieken moet worden verschoven naar het midden van de dag of naar de nacht. Dit kan een consument zelf regelen door op het juiste moment een wasmachine aan te zetten of een elektrische auto op te laden, maar er zijn ook energiemanagementsystemen die dat automatisch kunnen regelen. In het algemeen geldt: hoe meer elektriciteit een consument verbruikt, des te interessanter een dynamisch contract is, zeker als de consument dit verbruik ook kan en wil verschuiven in de tijd.

Dynamische elektriciteitscontracten zijn echter niet interessant voor consumenten die zelf een groot deel van hun elektriciteitsverbruik opwekken met zonnepanelen. Zij kunnen hun elektriciteitsverbruik immers salderen met de opwekking van de zonnepanelen, waardoor het niet meer uitmaakt wanneer en tegen welk tarief zij elektriciteit verbruiken. In situaties waarin de consument evenveel elektriciteit opwekt als verbruikt, komen de maandelijkse elektriciteitskosten zelfs op nul uit.[6] Met een dynamisch elektriciteitscontract is dat niet het geval, omdat de consument bij een dergelijk contract vaste abonnementskosten moet betalen. Hierdoor kan een dynamisch contract voor deze groep consumenten duurder uitpakken dan een variabel of vast elektriciteitscontract. Zelfs wanneer de salderingsregeling verdwijnt, zullen dynamische tarieven niet voor elke consument met zonnepanelen interessant zijn. Op het moment dat zonnepanelen elektriciteit leveren, is het dynamische (teruglever)tarief namelijk hoogstwaarschijnlijk erg laag (want op dat moment is er veel aanbod van goedkope, hernieuwbare elektriciteit) en wanneer de zonnepanelen geen elektriciteit leveren, is het dynamische tarief waarschijnlijk hoog.

Behalve voor zonnepaneeleigenaren zijn dynamische elektriciteitscontracten ook minder interessant voor de groep die veel waarde hecht aan een voorspelbare energierekening. Als de prijzen op de energiemarkten plotseling sterk stijgen, worden mensen met een dynamisch contract daar veel sneller mee geconfronteerd dan mensen met een vast of variabel contract. Andersom, bij dalende prijzen, geldt dit overigens ook. Dynamische energietarieven zijn volatieler, waardoor het voor kan komen dat er een keer een maand tussen zit waarin de energierekening plotseling onverwacht hoog is.[7] Een consument moet wel in staat zijn om een dergelijke tegenvaller op te vangen. Daarnaast weten klanten die een dynamisch contract hebben pas een dag van tevoren met welke tarieven ze te maken krijgen. Niet iedereen vindt dat prettig. Consumenten die de behoefte hebben aan zekerheid en/of niet in staat zijn om een tegenvallende energierekening financieel op te vangen, doen er daarom goed aan een ouderwets vast energiecontract af te sluiten.

[2] Uitgaande van 2 cent per kWh marge voor de energieleverancier.

[3] Klanten met een dynamisch energiecontract vallen ook onder het prijsplafond. In hun geval wordt er gekeken naar het gemiddelde tarief dat over een maand is betaald. Het prijsplafond wordt dus niet per uur toegepast.

[4] Tot en met 27 maart 2023.

[5] Op 23 januari tussen 9 en 10 uur was de day-aheadprijs 270,2 euro per MWh.

[6] Dit is exclusief de belastingvermindering per elektriciteitsaansluiting. Inclusief de belastingvermindering is het maandbedrag negatief.

[7] Sommige aanbieders van dynamische energiecontracten werken met een voorschotbedrag, anderen niet. In dat laatste geval kan het te betalen bedrag per maand sterk wisselen.

Deze column is eerder verschenen bij Energiepodium.