Varkenshouderij: krap aanbod ondersteunt de huidige prijzen

De Europese varkensvleesproductie neemt in een rap tempo af. In de 27 EU-landen en het VK daalde de productie met 10% op jaarbasis in de periode tussen januari en april 2023. De productie daalde het hardst in Denemarken met 21%, daarna in het VK met 17% en in Nederland met 12% op jaarbasis. Maar ook in Duitsland (-9%), Spanje (-7%), Polen (-7%), Frankrijk (-6%) en Italië (-5%) bleef de productie dalen. Een paar slachterijen in Noordwest-Europa zijn al aan de slag gegaan met het verminderen van hun capaciteit omdat ze de komende jaren een structureel lager aanbod van varkens verwachten.

Het volume van varkensvlees dat beschikbaar is voor consumptie binnen Europa, is met 7% fors gedaald in de periode januari t/m april 2023 ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar (zie figuur 1). Daarnaast nam ook de export af met 18%.

Omdat er verminderd wordt geproduceerd in heel veel Europese landen is het Nederlandse vleesvarken in trek bij andere Europese landen. De export van vleesvarkens is met 4% gestegen in de eerste helft van 2023 ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder. De export naar Duitsland nam met 42% toe (naar 381 duizend) terwijl de export naar Spanje en België daalde met 53% (naar 24 duizend) en 40% (naar 25 duizend), respectievelijk. De totale export van biggen is in deze periode gelijk gebleven ten opzichte van vorig jaar maar de export naar sommige landen nam juist toe. Waaronder Spanje met 13% (totaal 977 duizend biggen) en Roemenië met 53% (totaal 78 duizend biggen). De export daalde naar België met 21% (totaal 244 duizend biggen) en Duitsland met 2% (totaal 1.377 duizend biggen).

Terwijl de productieniveaus kelderden, bereikten de varkensprijzen nieuwe recordhoogtes. De gemiddelde karkasprijs in de EU was in week 25 van 2023 zo’n 29% hoger in vergelijking met dezelfde periode van 2022. Prijsbewegingen wijken sterk af van het gebruikelijke seizoenspatroon en worden duidelijk gevoed door het lage aanbod van varkens. Ook voor het derde kwartaal van 2023 verwachten we dat opbrengstprijzen op een hoog niveau blijven. We verwachten namelijk niet dat het aanbod op korte termijn herstelt. De dalende trend in de Duitse varkensstapel houdt aan – het land telt 3% minder varkens in mei 2023 ten opzichte van november 2022. In Denemarken sloot één van de slachterijen van Danish Crown, wat het signaal geeft dat ook zij een lager aanbod verwachten. De Spaanse sector heeft nog altijd te kampen met de gevolgen van de uitbraak van het PRRS-virus, die de productie zeker dit jaar blijft beperken.

De druk vanuit retail om prijsstijgingen te beperken neemt wel toe. Maar in recente maanden konden slachterijen, met wat vertraging, hogere prijzen nog grotendeels verwaarden. De prijzen van belangrijke diervoedergrondstoffen in Europa keerden terug naar het niveau van voor de oorlog in Oekraïne (zie figuur 2). Begin juli zijn de graanprijzen licht gestegen in de afwachting van de verlenging van de graandeal. Maar de reactie op de graanmarkt op het nieuws dat Rusland van de graandeal uitstapte was tot nu toe relatief klein. De impact van de blokkade op de Zwarte Zee is nu veel kleiner dan een jaar geleden. Inmiddels zijn er alternatieve exportroutes uit Oekraïne ontwikkeld, bijvoorbeeld door de Donau. Toch zorgen de ontwikkelingen rondom de graandeal zeker voor een verschuiving van prijsrisico’s naar een opwaartse richting, waarbij tarwe voornamelijk wordt getroffen door de naderende oogst en daarna maïs. Droge weersomstandigheden in de Verenigde Staten, Canada en de EU zullen de opbrengsten van de zomergewassen ook negatief beïnvloeden.

In de eerste 4 maanden van 2023 daalde de export van varkensvlees uit de 27 EU-landen en het VK met 18% op jaarbasis, ofwel 250 duizend ton. De exportvolumes daalden naar de meeste bestemmingen, maar de grootste volumedalingen waren die naar de Filippijnen met 62 duizend ton, Zuid-Korea met 34 duizend ton, de Verenigde Staten met 25 duizend ton en Japan met 16 duizend ton. Lage beschikbaarheid, relatief hoge varkensprijzen en zwakke vraag vanuit importlanden houden de Europese export op de wereldmarkt onder druk in het derde kwartaal van 2023.

De export naar China in de eerste 4 maanden van 2023 was relatief goed met een daling van 4% ten opzichte van dezelfde periode in 2022. Toch verwachten we een lagere vraag van China in de tweede helft van het jaar ten opzichte van de eerste helft van 2023. Hoewel ook in China het aanbod van varkens daalt, blijft de consumptie zwak. Er waren opnieuw uitbraken van de Afrikaanse varkenspest (AVP) in de provincie Sichuan, een belangrijke productieregio voor varkens. Dit draagt allemaal bij aan het feit dat de varkensprijzen onder het break-even punt blijven liggen (zie figuur 3). Kelderende biggenprijzen tonen ook weinig vertrouwen in de markt.

Recente gebeurtenissen bevestigen dat er op korte termijn geen duidelijkheid komt. Het ontbreken van een Landbouwakkoord en de val van het kabinet dragen namelijk niet bij aan de duidelijkheid die zo hard nodig is. Onder andere duidelijkheid over een duurzaam toekomstperspectief van de Nederlandse agrarische sector, binnen de milieuopgaves die er liggen voor klimaat en natuur (waaronder stikstof, water, bodem en biodiversiteit).

Wel is zeker dat veel bedrijven, die door willen in de toekomst, met de verschillende opgaves zullen worden geconfronteerd. Ondanks alle onduidelijkheid is het toch goed om bij het maken van plannen en afwegingen daar nu al over na te denken. Wat speelt er hier in het gebied van mijn onderneming en wat zijn de uitdagingen? Met welke gebiedsopgave wordt mijn bedrijf mogelijk in de toekomst geconfronteerd? Zijn er nu al technieken beschikbaar om de benodigde reductie – bij benadering – te realiseren en wat kost zo'n investering? Zijn er andere verduurzamingsmogelijkheden voor mijn bedrijf om het sterk te houden voor de toekomst? Met de beschikbare kennis en kunde kom je tot gefundeerde keuzes. Dat kost tijd maar vraagt ook om leiderschap.