Nieuwe werkwijze en digitalisering versnellen transformatie medisch specialisten

Het demissionair kabinet heeft ingestemd met het beter laten aansluiten van het aantal opleidingsplaatsen Geneeskunde bij het advies van het Capaciteitsorgaan 2024-2027. Daarom verlagen ze vanaf studiejaar 2024-2025 het maximaal aantal opleidingsplaatsen van 3.050 naar 3.015. Het budget dat hiermee vrijkomt wordt onder meer ingezet voor de opleiding Physician Assistant (PA) en Verpleegkundig Specialist (VS). In het rapport 2024-2027 van het Capaciteitsorgaan staat dat voor het behalen van een evenwicht tussen de zorgvraag en het aanbod van medisch specialisten in 2040, een totaal van 26.900 fte nodig is. Dit is een groei van 20% in 18 jaar tijd. Bij de vorige raming werd met een groei van 27% in dezelfde periode rekening gehouden. De groei is dus aan het afvlakken.

De politieke discussie over het mogelijk beëindigen van het zelfstandig ondernemerschap van medisch specialisten binnen het ziekenhuis gaat door. Demissionair minister Ernst Kuipers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft aangegeven dat een wetgevingstraject, inclusief consultatie, toetsing, advisering en parlementaire behandeling, een paar jaar duurt. Rabobank verwacht dat zowel loondienst als ondernemerschap binnen de medisch specialistische zorg voorlopig blijft. Ondernemerschap betekent voor eigen rekening en risico actief te zijn binnen en/of buiten het ziekenhuis. Buiten het ziekenhuis bijvoorbeeld als eigenaar van een zelfstandig behandelcentrum. Binnen het ziekenhuis, bijvoorbeeld door mee te financieren. De Federatie Medisch Specialisten zet zich in voor het behoud van keuzevrijheid voor vrij beroep en loondienst.

Digitalisering is verder geprofessionaliseerd in het ziekenhuis voor patiënt en medisch specialist. De Europese Unie eist dat lidstaten vóór 2025 voor digitale toegang tot medische gegevens zorgen. Sinds 1 juli 2023 geldt de Wet elektronische gegevensuitwisseling in de zorg (Wegiz). Dit betekent dat zorgaanbieders wettelijk verplicht worden om zorggegevens elektronisch uit te wisselen. Als zorgverleners dit doen, komt informatie over de behandeling en zorg voor patiënten sneller beschikbaar en is het risico op fouten kleiner. De Federatie Medisch Specialisten geeft in haar verkiezingsagenda aan dat patiëntgegevens altijd en overal toegankelijk moeten zijn. Medisch specialisten willen een gebruiksvriendelijk elektronisch patiëntendossier (EPD) dat in elk ziekenhuis hetzelfde werkt, want de gebrekkige beschikbaarheid van patiëntgegevens is een gevaar voor de patiëntveiligheid en is een obstakel voor het leveren van passende zorg.

Digitalisering draagt bij aan en leidt ook tot een andere manier van werken: thuis als het kan, in het ziekenhuis als het moet. Voorbeelden zijn online consulten en controlegesprekken tot telemonitoring en huisbezoeken door een gespecialiseerde verpleegkundige. Patiënten gebruiken een thuismeet-app waarin ze vragen over het beloop van hun ziekte invullen en met een gespecialiseerd verpleegkundige kunnen chatten. Daarnaast zorgt patiëntmonitoring op afstand aan de ene kant voor een kortere ligduur en aan de andere kant het voorkomen van opname. Bij chronische zorg is het ziekenhuis geen ziekenhuis meer, maar een partij die samenwerkt met huisartsen en thuiszorg-wijkteams om zorg bij de patiënt thuis te verlenen.

In november 2022 is Green Deal 3.0 ondertekend. De deal staat voor zorg met minimale CO2-uitstoot en impact op de leefomgeving, met oog voor circulariteit van grondstoffen en materialen. Hiermee draagt de sector bij aan het beperken van de toenemende zorgvraag én aan de beweging richting passende zorg.

In de Green Deal hebben partijen doelen en acties afgesproken voor de periode 2023 tot en met 2026. Iedere sector zou een uitvoeringsplan moeten maken, dat op sectorniveau concrete en tijdgebonden (tussen)doelen stelt. Het inleveren van de portefeuille-routekaart is verschoven naar 1 januari 2024. In samenwerking met Gupta is een roadmap voor ziekenhuizen ontwikkeld. Primaire aandachtspunten zijn verduurzaming van het vastgoed, energieverbruik en verminderen van gebruik van wegwerpmaterialen (disposables).

Het Integraal Zorgakkoord (IZA) wil meer nadruk leggen op het voorkomen van opnames van kwetsbare ouderen. De ministeriële plannen met het Programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO) hebben daarnaast als doel om ouderen zo lang mogelijk zelfstandig te laten wonen. Aan de ene kant wordt er ingezet op preventie en aan de andere kant op langer thuis wonen. Maar zodra ouderen een acute gebeurtenis hebben, bestaan er niet veel andere oplossingen dan doorsturen naar de Spoedeisende Hulp. Inmiddels lopen er diverse trajecten, zoals de WijkKliniek en MESO-zorg, om betere zorg aan ouderen te bieden en de medisch specialistische zorg en huisarts te ontlasten. 'Hiervoor wordt een structurele betaaltitel verwacht; een regeling om zorg regulier te kunnen declareren in het zorgsysteem.

Amsterdam UMC en verpleeghuisinstelling Cordaan zijn met zorgverzekeraar Zilveren Kruis aan een nieuw zorgconcept begonnen: de WijkKliniek in Amsterdam-Zuidoost. Jaarlijks worden zo’n 700 kwetsbare ouderen met een acuut medisch probleem opgevangen die normaliter in het ziekenhuis verblijven. Naast delierpreventieve maatregelen bij verwardheid en het betrekken van de mantelzorger, is bewegen belangrijk. Na een behandeling van gemiddeld 8 dagen kunnen zij weer naar huis. Vergeleken met kwetsbare ouderen in het ziekenhuis, leidt de aanpak in de WijkKliniek tot een delierreductie van 50%. Bovendien leidt de herstelgerichte werkwijze tot 30% minder heropnames in het ziekenhuis.

Een huisarts die zich zorgen maakt over een oudere patiënt heeft verschillende mogelijkheden om extra hulp in te schakelen. Als eerstelijnszorg niet (meer) voldoende is, kan een Specialist Ouderengeneeskunde (SO) gevraagd worden om mee te denken. MESO-zorg voorkomt tweedelijns zorg bij zo’n 75% van de verwezen patiënten en stelt in bijna 40% verpleeghuisopname uit met meer dan een jaar en in 60% met minder dan een jaar. Maar in 2% is opname in het verpleeghuis op korte termijn niet uit te stellen. 75-90% van de verwezen patiënten is (zeer) tevreden over de ontvangen zorg. Nervositeit en somberheid dalen met een kwart tot 30%. In 5 gemeenten in Nederland heeft een aantal huisartsen de mogelijkheid de oudere naar een MESO-team te verwijzen. Als de huisarts het MESO-team inschakelt, blijft hij of zij de hoofdbehandelaar. De huisarts en het MESO-team werken samen met andere zorgverleners aan de best mogelijke zorg voor de thuiswonende oudere. Als er een nieuw evenwicht is bereikt, sluit het MESO-team af en neemt de huisarts het weer volledig over.