Grote dynamiek in de detail- en groothandel

In de Rabobank Sectorprognoses richten wij ons op de vooruitzichten voor dit en volgend jaar. We verwachten geen diepe economische crisis met een sterk oplopende werkloosheid zoals we dat in 2008 en 2012 zagen. Dit komt doordat de arbeidsmarkt nog altijd erg krap is.

Bescheiden groei

In het tweede kwartaal van dit jaar zagen veel sectoren hun toegevoegde waarde afnemen. Zo kromp de industrie en nam ook landbouw behoorlijk af. Ook de bouw zag zijn toegevoegde waarde dalen. Niet alleen de productiesectoren werden hierdoor getroffen, ook de sector informatie en communicatie, de handel, vervoer en horeca krompen.

In de handel camoufleren prijsstijgingen volumedaling

Voor vrijwel alle sectoren binnen de dynamische detail- en groothandel verwachten we een kleine groei in 2023 en 2024. De consument is door een afnemende koopkracht terughoudender geworden. Dit blijkt ook uit de negatieve koopbereidheid van consumenten. Vrijwel alle deelsectoren van de (non-food) detailhandel dalen in volume. In een paar deelsectoren gaat dit samen met een lichte omzetdaling maar vaak met een (kleine) omzetgroei. Prijsstijgingen camoufleren in de meeste gevallen dus de daling in volume. Daarnaast liet januari voor de detailhandel een bovennormale (jaar-op-jaar-)omzetgroei zien als gevolg van de lockdowns in januari 2022. Dit werkt door in het eindcijfer voor heel 2023.

Stevige uitdagingen

Ondernemers worden nog steeds geconfronteerd met stijgende kosten op verschillende fronten, zoals inkoop, personeel, huisvesting en energie. Deze hogere kosten kunnen zij niet altijd doorberekenen zonder het risico op verlies van omzet en marktaandeel. Daarbij leggen de terugbetalingsverplichtingen, van de schulden die zijn ontstaan tijdens de coronapandemie, extra druk op de liquiditeit van bedrijven. En die liquide middelen zijn cruciaal om te kunnen blijven investeren in de belangrijke transities zoals digitalisering en verduurzaming. De huidige economische omstandigheden leggen daarmee (in)direct ook hun beslag op de toekomstbestendigheid voor de middellange termijn.

Het winkelstraatbeeld ziet er onrustig uit. Dit heeft te maken met verschillende oorzaken. We schetsen ze hieronder.

Stijging aantal faillissementen

Tijdens de coronapandemie was het aantal faillissementen ten opzichte van eerdere jaren eigenlijk veel te laag. Dat kwam vooral door de steunmaatregelen van de overheid. De ontvangen steun en/of uitgestelde belastingen moeten nu worden terugbetaald. Hierdoor is de liquiditeitsruimte van veel bedrijven veel krapper geworden.

Van 2017 tot medio 2020 bleef het aantal faillissementen redelijk stabiel. Vanaf medio 2020 nam het aantal faillissementen aanzienlijk af en bereikte het in augustus 2021 een historisch laagtepunt van 109 faillissementen. De afgelopen 16 maanden is het aantal faillissementen constant gestegen in vergelijking met dezelfde maand in het voorgaande jaar.

Toename van Whoa procedures

Naast meer faillissementen verwachten wij ook dat meer bedrijven een beroep zullen doen op de Wet homologatie onderhands akkoord (Whoa).

De Whoa is een wettelijke regeling die sinds 2021 ondernemingen de mogelijkheid biedt om een faillissement te vermijden. Het hoofddoel van deze wet is om gezonde bedrijven die worden bedreigd door zware schulden te ondersteunen bij herstructurering. Doordat de rechter een “onderhands akkoord” tussen een onderneming en haar schuldeisers kan goedkeuren, krijgen noodlijdende bedrijven weer ruimte om te ademen. Op deze manier kan worden voorkomen dat een levensvatbaar bedrijf onnodig failliet gaat.

Winkelstraten dreigen minder aantrekkelijk te worden

Doordat grote ketens in de financiële problemen raken en verdwijnen, krijgen ook kleinere retailers het zwaar. Binnensteden bestaan idealiter uit een mix van bekende winkelketens en nieuwe, verrassende namen. Die eerste groep trekt veel bezoekers, waar de anderen van profiteren. In potentie is het dus een probleem als grote ketens verdwijnen uit steden.

Het aantal winkels in het centrum van de 17 grootste Nederlandse steden is de afgelopen 20 jaar flink afgenomen. Van 11.372 detailhandelspanden in 2004 naar 8.595 in 2023. Een afname van bijna 25%.

Retail is topsport. Het verschil tussen een succesvolle, winstgevende en een structureel verlieslatende retailoperatie kan heel klein zijn. Maar wees niet pessimistisch. Er zijn nog veel kansen voor de retail, vaak in de combinatie offline en online.

Goede ideeën met onderbouwde en realistische prognoses zijn nog steeds financierbaar zolang ze kunnen aantonen dat er voldoende kasstroom wordt gegenereerd om aan alle verplichtingen te blijven voldoen. Afhankelijk van de ontwikkelingsfase en groeiplannen van je bedrijf kun je terecht bij diverse financiers.

Het beoordelen van financieringsaanvragen

Dit proces is afhankelijk van het type financiering, de aard van de aanvrager (persoon of bedrijf) en de specifieke (markt)omstandigheden. De basis is eenvoudig. Daarin is het van belang dat, los van onderpand of zekerheden, het bedrijf in staat is om op basis van een goede strategie en positionering voldoende cashflow te genereren om aan de rente- en aflossingsverplichtingen te kunnen voldoen, vervangingsinvesteringen te verrichten én een normale boterham te kunnen verdienen.

In het proces worden de haalbaarheid en risico's van een financieringsverzoek afgewogen om te kunnen beslissen of de gevraagde financiering wordt verstrekt. Hierin wordt gekeken naar onder andere de strategie, het bedrijfsmodel, de kwaliteit van het management, het eigen vermogen, het opgebouwde ‘trackrecord’, de marktkansen, concurrentie, groeiprognoses en de manier waarop de financiering zal worden gebruikt.

Andere mogelijkheden

Startende ondernemingen en scale-ups beschikken vaak nog niet over een bewezen ‘trackrecord’ om aan te kunnen tonen dat ze aan bovenstaande voorwaarden kunnen voldoen. Vaak hebben ze (aanloop)verliezen en onvoldoende of zelfs een negatieve kasstroom. Een financiering door een bank behoort in dat geval vaak (nog) niet tot de mogelijkheden. Gelukkig zijn er verschillende alternatieven. Zoals durfkapitaal vanuit investeerders (venture capital of angel investors) die bereid zijn meer risico te nemen in ruil voor een aandeel in het bedrijf. Crowdfunding is ook een mogelijkheid net als ‘peer-to-peer’ lenen van particulieren, subsidies of een beroep op vrienden en familie.

Discounters hebben voordelen ten opzichte van andere formules tijdens economische onzekerheid. Maar ook prijsvechters ervaren uitdagende omstandigheden zoals stijgende inkoopprijzen, personeelskosten, huisvestingskosten en energiekosten. Om in dit segment financieel succesvol te zijn moet er strak worden gestuurd in de operatie. Je kunt als discounter een winnaar zijn met een uitgekiende inkoop- en verkoopstrategie, gecombineerd met een scherpe focus op de operationele kosten.

Maar als je de plank misslaat op prijs, product, plaats of promotie en onvoldoende onderscheidend vermogen hebt, slaat winstgevendheid snel om in een verlieslatende operatie. Discountretail vraagt om een duidelijke visie, strategie en excellentie in de executie, zelfs wanneer economische omstandigheden in het voordeel zijn.

Vanuit de bouwstenen van de welbekende marketingmix bekijken we de strategische keuzes van non-fooddiscounters, die leiden tot succes of falen.

Prijsvechters en duurzaamheid: het kan zeker!

Discounters kunnen een positieve bijdrage leveren aan verduurzaming. Koopjesketens die restpartijen opkopen zorgen bijvoorbeeld dat producten alsnog een goede bestemming krijgen. Grote discounters kunnen vanuit een dominante marktpositie een sturende en dwingende rol spelen in de verduurzaming van de gehele waardeketen – van transport tot productie.

Het grootste voordeel voor de klant van huren of leasen is dat er niet opeens grote investeringen nodig zijn, maar dat de kosten van de beschikbaarheid van producten over een langere periode worden uitgesmeerd. Voor steeds meer klanten is de beschikbaarheid van producten belangrijker dan het eigendom ervan.

Productverhuur biedt retailers meer regie over de periode dat een klant over het product ‘beschikt’. Zo kunnen retailers verschillende diensten aan klanten bieden in de huurperiode, waardoor een stevige klantrelatie wordt gebouwd.

We zien en onderscheiden in de markt 3 vormen van dienstverlening:

1. Het bieden van beschikbaarheid van producten in plaats van eigendom;
2. Het verkopen van producten via een abonnements- of lidmaatschapsmodel;
3. Het bieden van toegevoegde waarde bovenop de producten.

Van bezit naar gebruik: niet alleen voordelen

Diensten kunnen een bijdrage leveren aan duurzaamheid door via huur of lease de levensduur van producten te verlengen. Producten worden hierdoor beter beheerd, onderhouden, gerepareerd en indien nodig gerecycled. Dit kan helpen om verspilling te verminderen en de ecologische impact te minimaliseren.

De opkomende deeleconomie vanuit verhuurplatforms voor bijvoorbeeld accommodaties, auto’s, fietsen en scooters laat zien dat consumenten steeds meer openstaan voor het delen of huren van goederen in plaats van ze te bezitten. Maar daar zit ook een groot nadeel aan. Mensen lijken minder netjes om te gaan met geleende of gehuurde spullen dan met hun eigen spullen. Dat is nog wel iets om eens goed over na te denken.

Consument moet scherp blijven

Het is cruciaal dat consumenten voorzichtig en verantwoordelijk omgaan met hun geld, bestedingen en het aangaan van schulden. Iedereen moet in de kern uiteraard alleen leningen of overeenkomsten aangaan waarbij financiële verplichtingen kunnen worden nagekomen.