Daling van het aantal varkens in de EU vlakt af

De varkensvleesproductie in de EU27 en het Verenigd Koninkrijk daalde scherp, met 8,6% in de eerste 7 maanden van 2023 ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar (januari tot en met juli). Positieve marges in de varkenshouderij zorgden voor een langzamere daling van de zeugenstapel in de eerste helft van 2023 in de meeste grote varkensvlees producerende landen (zie figuur 1). In Duitsland is de zeugenstapel per juni 2023 met 2% gedaald ten opzichte van december 2022. In Nederland was de daling -0,6% in het eerste half jaar van 2023. In Spanje, Frankrijk en Denemarken hebben we zelfs een lichte stijging gezien, waarbij de zeugenstapel in juni 2023 met respectievelijk 2,5%, 1,1% en 0,4% steeg in vergelijking met december 2022.

Ontwikkelingen in de varkensstapel in de tweede helft van 2023 zullen een rol spelen, maar een uitbreiding van varkensvleesproductie in 2024 zal hoogstwaarschijnlijk uitblijven. Structurele afname van de varkensstapel in Duitsland, aanhoudende PRRS (Porcine Reproductive and Respiratory Syndrome) uitbraken in Spanje die de productiviteit verlagen , en de uitkoop programma’s gericht op ammoniakreductie in Nederland en België zijn een paar factoren die hieraan zullen bijdragen.

Het varkensaanbod in de meeste delen van Europa blijft waarschijnlijk krap in de tweede helft van 2023. In sommige landen, waar de zeugenstapel is uitgebreid, zien we een beperkt herstel van de productie ten opzichte van de eerste helft van dit jaar.

Varkensprijzen zijn sinds de zomer gedaald door een zwakkere vraag binnen Europa en op internationale markten. Toch lag de gemiddelde prijs voor varkenskarkassen in de EU nog steeds 8% hoger in week 39 van 2023 ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar, terwijl de prijs voor biggen 26% hoger was. In Nederland zijn varkensprijzen ook met 12% gezakt sinds medio juli. Naast de neerwaartse druk op de vraag, zorgde een toename in varkensslachtingen sinds het dieptepunt in juli waarschijnlijk ook voor deze daling (zie figuur 2).

In de EU verwachten we dat de prijzen in het vierde kwartaal van 2023 zullen herstellen als gevolg van de verwachte seizoensgebonden verbetering van de vraag. Waarschijnlijk zijn structureel lagere consumentenprijzen nodig om de vraag aanhoudend te laten stijgen.

In Nederland zorgen de dalende prijzen van varkens en biggen voor lagere marges bij de varkenshouderijen. Toch zijn de cijfers gemiddeld nog steeds positief. Voerprijzen waren gemiddeld 20% lager in september ten opzichte van de periode vorig jaar, wat de daling van de varkensprijzen compenseert. We verwachten dat de prijzen van agrarische grondstoffen verder zullen dalen. Het toenemende aanbod van mais en een lagere vraag naar soja vanuit China zorgen voor een neerwaartse druk op de prijzen van deze grondstoffen.

Mondiaal gezien liggen de varkensprijzen in Europa nog steeds op een relatief hoog niveau, waardoor de export onder druk blijft staan. De export uit de EU27 en het VK daalde met 22% op jaarbasis in de periode tussen januari en juli 2023. Terwijl de volumes naar de meeste importerende landen daalden, steeg de varkensvleesexport naar Vietnam in de eerste 7 maanden van 2023 met 45% ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar, oftewel met 7 ton. Dit is slechts een marginale verbetering in het totale plaatje.

Relatief lagere prijsniveaus maken Braziliaans varkensvlees meer concurrerend op de wereldmarkt. In de eerste 9 maanden van 2023 is de export uit Brazilië met 19% (90 duizend ton) gestegen in vergelijking met dezelfde periode vorig jaar. Volumes uit Brazilië naar markten in Azië zijn gestegen. Dit zijn ook populaire bestemmingen voor Europese exporteurs, zoals Hong Kong (+23%), Filippijnen (+27%), Singapore (+11%) en Vietnam (+19%) .

Door de verminderde mogelijkheden op internationale markten voor varkensvlees, plaatsen sommige exporteurs relatief meer product in de Europese markten dan vorig jaar. In de eerste 7 maanden van 2023 hebben Spanje en Nederland 10% en 13% meer varkensvlees afgezet binnen de EU27 en VK (figuur 3) ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar.

Export uit Duitsland en Denemarken is juist gedaald in deze periode. Ondanks hogere exportvolumes van sommige landen binnen de Europese markt is er toch minder varkensvlees beschikbaar in Europa vanwege de daling in productie. Daarom is de consumptie in EU27 en VK met 5,5% gedaald in de eerste 7 maanden van het jaar ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar.

De ambitie om tot een duurzamer voedselsysteem te komen is voor de varkenshouderij niet nieuw. Het biedt de sector kansen om zich met een transparante ketenproductie te onderscheiden op het gebied van circulaire landbouw, voedselkwaliteit, gezonde dieren, dierenwelzijn en CO2 footprint. Vraaggestuurde ketens en onderscheidende concepten met een (gedeeltelijke) vergoeding op basis van kostprijs plus zijn daar een voorbeeld van.

In een periode dat reguliere marktprijzen laag zijn, biedt een vaste vergoeding comfort. Nu dit jaar de voerwinsten juist bovengemiddeld zijn, leidt dit bij sommige varkenshouders juist tot heroverweging van deelname aan een keten of concept.

Als destijds weloverwogen de keuze is gemaakt voor een keten dan zal bij velen het financieel voordeel op korte termijn niet zwaarder wegen dan het lange termijn perspectief, mits er nog altijd vertrouwen is in de keten. Er komen ook weer tijden dat de opbrengstprijzen laag zijn en dat een vaste vergoeding weer comfort biedt. Samenwerken in een keten vraagt aan alle ketenpartijen om transparantie, wederkerigheid en een blik vooruit. Ook in tijden dat het goed gaat.