Digitale dominantie Nederland onder druk: hoe blijven we innovatief?

De vooruitzichten voor de IT-sector zijn nog steeds goed. Voor 2024 verwachten we een groei van 4%. Ook voor de lange termijn blijft ons vooruitzicht positief.

Technologie en IT integreren steeds meer in de bedrijfsvoering van ieder bedrijf. Trends als Hyperautomation, Generatieve AI, IT-outsourcing, cloud integratie en cybersecurity zorgen ervoor dat bedrijven continu blijven investeren in IT. Hierbij zal enterprise software het grootste groeidomein zijn. Het vinden van het juiste personeel blijft door de krappe arbeidsmarkt het grootste probleem voor IT-bedrijven. Onze verwachting is dat deze situatie de komende tijd niet zal veranderen.

Naast de krapte op de arbeidsmarkt veranderen ook de functieprofielen. Met de adoptie van AI en straks ook quantum computing zullen banen en functies een steeds grotere techcomponent krijgen. Door AI is iedere werknemer straks in potentie een citizen developer, ofwel iemand die zelfstandig eenvoudige software kan ontwikkelen.

Er is daarnaast ook een minder positieve dynamiek die de IT-sector deels raakt. De sector is namelijk niet immuun voor de tragere economische groei. We zien dat de investeringsbereidheid bij bedrijven soms wat afneemt en dat er kritischer wordt gekeken naar budgetten. Deze ontwikkeling is ook terug te zien in onderstaande grafiek (figuur 1) waar de lijn van onvoldoende vraag stijgt. Impact van minder investeringsbereidheid zien we voornamelijk bij de IT-bedrijven actief in advies- en consultancysector. Grotere projecten worden uitgesteld of opgeknipt in kleinere projecten. Of er staat druk op de uurtarieven van consultants.

Ook bij digital agencies, een aangrenzende tech-gerelateerde sector, zien we in bepaalde gevallen een stagnatie in de groei of een terugloop in de vraag. Daarnaast zien we in deze specifieke sector opvallend veel overnametrajecten en een enorme impact van AI. Gecombineerd met kostenstijgingen kan dit veel impact hebben op de bedrijfsvoering.

De Consumer Electronics Show (CES) in Las Vegas is de grootste technologiebeurs ter wereld en was weer een waar spektakel. Veel innovatieve technologieën en productlanceringen, gecombineerd met focus op AI-integratie in verschillende industrieën. Rabobank reisde dit jaar mee met de Nederlandse missie naar deze techbeurs. 70 Nederlandse innovatieve bedrijven namen deel en stelde hun producten tentoon aan 130.000 bezoekers op het NL Tech Pavilion. Wat viel ons op en hoe presteerde innovaties van eigen bodem?

AI zit in alles

Je had net zoveel kans om te winnen bij de gokautomaten als om een bedrijf te vinden dat niet opschept over zijn AI-product. Dit is natuurlijk niet de eerste keer dat AI-aangedreven producten te vinden zijn tussen de stands, maar 2024 is echt het jaar dat AI de beurs domineerde. Dat Nederlands op dit vlak veel koplopers heeft, viel ook internationaal op. We noemen een paar voorbeelden.

1. Whispp kreeg bezoek van Satya Nadella (CEO van Microsoft) die wel heel nieuwsgierig was naar de AI-gestuurde spraaktechnologie voor mensen met een spraakaandoening.
2. Focus.ai zet AI in om toekomstige technologietrends te identificeren op basis van patentdata. Hiermee kun je als bedrijf strategisch beter, sneller en dus goedkoper beslissingen nemen in opkomende technologieën.
3. De AI-chatbot van Happybase is gericht op medewerkerontwikkeling. Hierdoor wordt de medewerker in staat gesteld om de regie te nemen over hun eigen ontwikkeling en groei.

Met de snelle opkomst van generatieve AI zien we ook een versnelling in adoptie binnen verschillende sectoren en de verwachte impact op de toekomst. Van slimme huishoudelijke apparaten en gezondheidsmonitors tot zelfrijdende voertuigen en stemassistenten. AI is overal aanwezig om ons leven gemakkelijker, veiliger en leuker te maken.

AI zien we nu al terug in verschillende sectoren. We zetten een aantal voorbeelden op een rij.

Voedseltransitie

AI heeft nu al flinke invloed op de agrifoodsector. We lichten een aantal voorbeelden uit. Zo waren er bedrijven die AI gebruiken om voedselverspilling te verminderen, waar het Nederlandse Orbisk overigens al jaren pionier in is. Daarnaast waren er bedrijven die de voedselproductie verder weten te optimaliseren zoals John Deere’s See & Spray Select, een AI- en computervisiegestuurd systeem dat onkruid detecteert en bestrijdt. Blendhub’s cloud based platform stelt voedselproducenten in staat om recepten te creëren, te optimaliseren en te delen met behulp van AI. Tot slot trok de Nederlandse startup Sevvy veel aandacht met het gebruik van technologie die laag is in energieverbruik en zo het kookproces schoner maakt. Dit zorgt weer voor lagere CO2-uitstoot.

Toekomst van mobiliteit

AI zal ook steeds meer de toekomst van mobiliteit vormgeven. Dit zijn de vijf belangrijke gebieden volgens Microsoft:

1. Het mogelijk maken van de volgende generatie digitale cockpits;
2. Het versnellen van de ontwikkeling van autonome voertuigen;
3. Het verbeteren van de veiligheid en de beveiliging;
4. Het stimuleren van de duurzaamheid en de circulariteit;
5. Het versterken van de klantrelaties en de loyaliteit.

Digitale gezondheidszorg

AI kan en zal de gezondheidszorg op verschillende manieren verbeteren. Zo versnelt het onderzoek, gaat het de patiëntenervaring verbeteren en draagt het bij aan het verminderen van fouten. Zo waren er van slimme maskers, draagbare biosensoren, AI-gestuurde diagnoses en behandelingen en virtuele realiteit voor therapie en training te bewonderen. Het Nederlandse Healthplus.ai was blikvanger op het Nederlandse paviljoen met de inzet van AI om infecties na operaties te voorkomen.

Showcase van trends

CES 2024 was dus een geweldige showcase van de nieuwste technologische ontwikkelingen en trends. Daarbij mogen we als Nederland trots zijn op de impactvolle innovaties die we hebben laten zien. Dit uitte zich in onder andere veel (media)aandacht en erkenning voor deze innovaties. Twaalf van de CES Innovation awards zijn toegekend aan Nederlandse IT-gedreven startup en scale-ups, waaronder smartQare, Axelera, PhoneCam en Focus. Dit soort bedrijven zijn belangrijk om maatschappelijke uitdagingen op te lossen en transities te versnellen.

Het is mooi om te zien hoe ons kleine landje in staat is om met zo veel kennis voor innovaties te zorgen. Innovatie blijft enorm belangrijk. Het investeren in kennis, technologieontwikkeling en innovatie draagt namelijk structureel bij aan het verdienvermogen van Nederland. En juist hier wringt momenteel de schoen. Er is in Nederland de afgelopen jaren te weinig aandacht geweest voor het vestiging- en ondernemingsklimaat.

Op de langere termijn kan dit ook gevolgen hebben voor het verdienvermogen in de IT-sector. Als we niet oppassen dreigen we onze positie als digitale koploper te verliezen. Internationaal gezien investeert Nederland structureel minder in research and development (R&D) en technologie dan bijvoorbeeld Frankrijk waar de ambitie is uitgesproken om ‘voorop te lopen in de nieuwe industriële revolutie.’

Deze ambitie heeft geresulteerd in een gerichte lange termijnvisie als het gaat om investeringen in technologie. Het France 2030 investeringsplan heeft tot doel het industriële concurrentievermogen van Frankrijk te vergroten. In dit investeringsplan zit veel aandacht voor investeringen in technologie. Het plan omvat bijvoorbeeld een oproep tot het indienen van voorstellen die specifiek gericht zijn op quantum computing, een gebied waar Frankrijk het voortouw wil nemen. Daarnaast werd deze zomer aangekondigd € 500 miljoen te investeren in AI. Frankrijk ziet daarmee AI en quantum computing als leidende toekomstige technologieën.

Deze visie heeft aantoonbaar resultaat. Een voorbeeld hiervan is dat in de eerste helft van 2023 Franse startups € 4,3 miljard aan durfkapitaalinvesteringen aantrokken. Frankrijk staat hiermee op de derde plaats in Europa en op de zesde plaats wereldwijd op het gebied van durfkapitaalinvesteringen. Alleen al in de EU is Frankrijk verantwoordelijk voor een kwart van alle durfkapitaalinvesteringen.

We leven in onzekere tijden. Een demissionair kabinet, verschillende belangen, onduidelijkheid over de lange termijn, toenemende regeldruk en zorgen over de toekomstige verslechtering van de overheidsfinanciën zijn slechts een paar voorbeelden. Hoe realiseren we dan nu technologisch leiderschap en behouden we onze digitale koppositie? Hiervoor is een duidelijke lange termijnvisie noodzakelijk waarbij gericht geïnvesteerd wordt in de technologieën van de toekomst.

Doen we dan helemaal niets in Nederland? Nee, dat zeker niet. Maar snelheid is wel geboden. De gepubliceerde rapporten De staat van de digitale infrastructuur en De Nationale Technologiestrategie geven hierbij richting en ook een ambitie richting 2035.

Het belang van het hebben en behouden van een goede digitale infrastructuur is cruciaal voor Nederland. De ontwikkelingen rondom AI, en straks quantum computing, gaan voor een enorme toename in de hoeveelheid data zorgen. Dit zorgt weer voor een toenemende vraag naar datacenterruimte en op dit moment is de vraag naar ruimte veel groter dan het aanbod tegelijkertijd zorgt dit wel weer voor uitdagingen op het gebied van duurzaamheid in de vorm van een hoog elektriciteitsverbruik.

De Nationale Technologiestrategie geeft richting aan welke 10 sleuteltechnologieën belangrijk zijn voor Nederland op de langere termijn. Deze sleuteltechnologieën leveren een grote bijdrage aan ons verdienvermogen. Daarnaast zijn ze belangrijk voor veiligheid en maatschappelijke uitdagingen.

Om op technologisch gebied aan kop te blijven moeten we gericht investeren in de sleuteltechnologieën en R&D-projecten met behoud van een goede digitale infrastructuur als uitgangspunt. Hierbij wordt het nationaal groeifonds intact gelaten en ziten we niet aan de 30%-regeling voor expats. Deze kenniswerkers hebben we namelijk hard nodig. En dit alles gebaseerd op een integrale lange termijnstrategie met als doel onze internationale concurrentiepositie te houden. En dit kan. We hebben namelijk alles in huis in Nederland. We hebben hoge kwaliteit wetenschappelijk onderzoek, een goed opgeleide bevolking, sterke internationale connecties en veel publiek-private samenwerking.