Zuivelmarkt: een veranderende boodschap

De afgelopen drie jaar is een groei in de wereldwijde melkproductie vrijwel in alle kwartalen afwezig geweest. Dat komt onder andere door het wisselvallige weer, minder dieren en hoge voerprijzen. De zwakke melkaanvoer wereldwijd was een stimulans voor stabiele tot hogere prijzen voor zuivelproducten in 2024. Wereldwijd leidde dit in de meeste gevallen tot meer melkgeld voor de melkveehouder, wat in combinatie met lagere voerprijzen zorgde voor een verbeterde marge en positiever sentiment onder melkveehouders.

Het huidige aanbod in de zuivelexporterende regio’s hapert. In 2025 zou dit kunnen groeien. Vanaf de tweede helft in 2024 verwacht Rabobank een bescheiden groei (zie figuur 1). Op jaarbasis gaat het om 0,15% van de zeven belangrijkste exporterende regio’s samen. De verwachting voor 2025 ligt op een stijging van 0,65% op jaarbasis. Als deze verwachting uitkomt, betekent dit dat het aanbod van melk uit exporterende regio’s boven het vijfjarig gemiddelde ligt.

Nieuw-Zeeland begint seizoen goed

Het seizoen 2023-2024 (juni t/m mei) is in Nieuw-Zeeland afgesloten met een melkvolume daling van iets meer dan 1% op jaarbasis. Het verlies van melkproductie op het Noordereiland, als gevolg van een natte, koude start van het seizoen, werd niet meer goedgemaakt. Inmiddels is de situatie omgedraaid. Het noorden lijkt dit seizoen een betere start te hebben gemaakt. Het milde herfstweer zorgt voor voldoende voerreserves. Op het Zuidereiland liggen de temperaturen lager, waardoor sommige melkveehouders hun voervoorraden sneller zien afnemen.

Melkproductie Verenigde Staten blijft achter

Net als in de vorige zuivelupdate heeft de Verenigde Staten te maken met een dalende melkproductie, waarbij in de maand juli de melkproductie 0,4% lager uitviel dan vorig jaar. Dit is inmiddels de twaalfde maand op rij met een lagere jaar-op-jaar melkproductie. Voor Amerikaanse begrippen is dit zeer ongebruikelijk. Nu marges in afgelopen maanden verbeterden, is de vraag naar melkkoeien toegenomen. Dat zorgt voor recordprijzen voor de aan te kopen koeien (het hoogste niveau in de afgelopen 10 jaar). De melkproductie voor het kalenderjaar 2024 komt naar verwachting 0,4% lager uit dan vorig jaar. Een inschatting voor 2025 ligt op een beperkte groei van 0,7% op jaarbasis.

Wisselende productiecijfers in de EU en het VK

Melkaanvoer in de Europese Unie (EU) en het Verenigd Koninkrijk (VK) verbeterde van januari tot en met mei met 0,3% op jaarbasis (zie figuur 2). Een natte lente in het grootste gedeelte van Noordwest-Europa, gevolgd door hoge temperaturen in juli en augustus waren negatief voor de melkaanvoer. In het VK ging het om -0,7%, in Ierland om -6,6% en in Nederland om -1,8%. De verminderde omstandigheden om koeien te laten grazen (grasgroei kwam laat op gang en het vertrappen van gras) maakten het vooral in Ierland uitdagend om door de piek van het melkseizoen heen te komen.

Andere belangrijke melkproducerende landen in Europa laten tegenovergestelde cijfers zien. Zo bleef de melkaanvoer in Duitsland, het land met het grootste melkvolume in de EU, in dezelfde periode gelijk. Frankrijk, dat na Duitsland het grootste producerende land is, rapporteert een bescheiden plus van 0,4%. De laatste weken is de melkaanvoer flink gedaald, als gevolg van het warme weer en blauwtonguitbraken in het noorden van het land. Italië en Polen noteerden de grootste toename van melkaanvoer van januari tot en met mei, namelijk 1,4% en 4,4%.

In de tweede helft van 2024 is de verwachting dat de melkaanvoer op jaarbasis zal gaan stijgen. In het derde kwartaal gaat het om 1,0% en in het vierde kwartaal om 1,5%. In 2025 verwachten we dat de volledige melkvolumes slechts minimaal toenemen (+0,5%) in vergelijking met 2024.

De Europese kaasproductie steeg in de maanden januari tot en met mei, net als de vraag naar vloeibare producten (waaronder room en verse melk). Tegelijkertijd daalde de productie van poeders en boter. De lagere productie van zuivelproducten tijdens deze vijf maanden droeg bij aan de lagere export van boter en poeders buiten de EU en het VK (zie figuur 3). Ondertussen steeg de export van kaas en wei-gerelateerde producten. Komende maanden worden lagere exportvolumes verwacht dan dezelfde periode vorig jaar. Dit is het gevolg van lage voorraden zuivelproducten en in de laatste maanden van 2023 werd relatief veel geëxporteerd, waardoor het lastiger is om een groei te realiseren boven op deze referentie.

Daling Chinese importvolumes zwakt af

Hoewel de melkproductie in China nog altijd stijgt, laten de groeicijfers wel een vertraging zien. Het eerste halfjaar van 2024 eindigde met een toename van 3,4% op jaarbasis en voor de tweede helft van 2024 verwacht Rabobank een toename van 2% op jaarbasis. De gemiddelde melkprijs in China was zwak in het eerste halfjaar van 2024 en blijft voorlopig dalen. Deze daling ging wel samen met een daling van de voerkosten.

Het tempo van schaalvergroting op bedrijfsniveau neemt toe. Door lagere marges in de afgelopen twee jaar is de uitstroom van kleinere en middelgrote melkveebedrijven gegroeid. Nationale cijfers laten het verloop zien: het aandeel melkveebedrijven met minder dan 1.000 melkkoeien daalde van 76% in 2019 naar 60% vorig jaar. Inmiddels heeft deze categorie bedrijven nog maar 17% van het aantal melkkoeien in China.

De importvolumes in het eerste halfjaar laten een daling van 18% zien op jaarbasis. Dat is het gevolg van de toegenomen melkpoederproductie en zwakke vraag in China. Voor kalenderjaar 2024 verwacht Rabobank een daling van 12% op jaarbasis. Ook in 2025 kan de lagere importbehoefte doorzetten, mogelijk zal de dalende melkproductie in China dit effect een beetje dempen.

De prijzen voor Europese zuivelproducten gaan omhoog (zie figuur 4). Prijzen voor boter en room stijgen op jaarbasis met 40% of zelfs meer. Dat komt door een seizoensmatige lagere melkaanvoer en lagere vet- en eiwitgehalten in de melk. Een aankomende tender voor melkpoeder in Noord-Afrika, waarbij verkopende partijen een prijs kunnen bieden, kan de prijsontwikkeling van magere melkpoeder op de wereldmarkt beïnvloeden. De Europese kaasprijs (Goudse folie) is in augustus gestegen. Recente prijzen zijn 15% hoger dan vorig jaar. Tot het einde van het jaar worden verdere prijsstijgingen verwacht.

Europese inflatie van zuivel

Europese consumenten blijven voorzichtig in hun bestedingen en zowel foodservice als foodretailers blijven werken met krappe marges. De consumentenprijsindex (CPI) laat voor de 27 landen in de Europese Unie in juni lagere prijzen zien voor boter (-1,8%), melk (-5,1%) en kaas (-1,9%) (zie figuur 5). Verschillen tussen landen zijn groot: waar Duitse en Nederlandse consumenten op bijna 5% lagere prijzen voor zuivel konden rekenen in april vergeleken met vorig jaar, steeg deze voor de Franse consument in dezelfde periode.

In Nieuw-Zeeland heeft zuivelbedrijf Fonterra haar prognose voor de melkprijs voor het seizoen 2024/25 verhoogd naar 8,50 NZD (Nieuw-Zeelandse dollar) per kilogram vet- en eiwit. Dat is ongeveer € 42 per 100 kilogram melk. Liquiditeit blijft hierdoor krap, dit niveau van de melkprijs zit rond het nationaal break-even punt van de kostprijs voor melk.

Verenigde Staten: stijgende melkprijs verwacht

In de Verenigde Staten (VS) is de melkprijs recent gestegen. De klasse III melkprijs lag op bijna 20,00 USD per hundredweight (ongeveer € 42 per 100 kilogram melk) in juni en is daarmee op zijn hoogst sinds december 2022. Rabobank verwacht hogere melkprijzen in de tweede helft van 2024. Gecombineerd met lage voerkosten (een daling van bijna 20% in het eerste halfjaar vergeleken met het eerste halfjaar 2023) zijn de vooruitzichten voor de marges op melkveebedrijven sterk verbeterd.

Ook in EU stijgende melkprijs verwacht

Met Europese spotprijzen die momenteel boven de € 55 per 100 kilogram melk uitkomen, wordt een verdere opwaartse beweging verwacht van de melkprijs in Europa. Vergeleken met juni vorig jaar is de gemiddelde Europese melkprijs gestegen met 4% (zie figuur 6). De garantieprijs van FrieslandCampina in september bedraagt € 51,00 per 100 kilogram (4,45% vet en 3,58% eiwit). Dit is een duidelijke verbetering ten opzichte van € 44,75 per 100 kilogram melk in januari 2024.

In het tweede kwartaal van 2024 daalde de Nederlandse melkaanvoer met 1,7% op jaarbasis (zie figuur 7). In juli liep de melkaanvoer met ruim 3% op jaarbasis terug.

De afgelopen maanden verhoogden melkverwerkers hun melkprijzen. We verwachten een verdere stijging van de melkprijzen richting het einde van het jaar, gebaseerd op de waarde van zuivelproducten. Tegelijkertijd werden meer melkkoeien afgevoerd, wat ervoor zorgde dat het aantal runderslachtingen tot en met week 32 steeg met 5% op jaarbasis. Er is niet één specifieke oorzaak voor het hogere aanbod. Wat meespeelt is dat in de periode van hoge melkprijzen minder rendabele koeien langer werden aangehouden. Daarnaast spelen de hoge mestafzetkosten en een hoger aanbod slachtkoeien als gevolg van stoppende melkveebedrijven een rol. De slachtprijzen stegen vanaf januari met ongeveer 13% tot € 4,30 per kilogram in week 32.

Melkprijzen zijn de afgelopen periode gestegen. Dit geeft melkveebedrijven wat lucht. Deze ruimte is ook nodig om de verder stijgende mestprijzen en andere kosten te dekken. Met een langer uitrijseizoen van twee weken is de verwachting dat de prijzen voor mestafzet iets lager gaan worden, al blijft het de vraag of er op ieder bedrijf voldoende mest kan worden afgevoerd om de winterperiode door te komen. De maisopbrengst zal in verschillende regio’s als gevolg van het weer lager dan gemiddeld zijn. De liquiditeitspositie op melkveebedrijven is de afgelopen maanden licht verbeterd, al ligt de liquiditeit op een lager niveau dan dezelfde periode vorig jaar. Gemiddeld genomen is de liquiditeitspositie nog acceptabel, hoewel de dynamiek op de mest- en maismarkt bijdraagt aan grotere verschillen tussen de bedrijven.