Speelveld melkveehouderij onzeker, marktverwachting positief

De tweede helft van 2024 markeert een keerpunt in de groei van de melkproductie in de zeven grootste exportregio’s. De jaar-op-jaar groei van 0,5% maakt amper de daling van 0,5% in de tweede helft van 2023 goed. Seizoenspieken in Oceanië, de grootste in meer dan tien jaar, drijven deze groei. In 2025 groeit de productie in alle regio’s, voor het eerst sinds 2020. Toch blijft de volumegroei beheerst; RaboResearch verwacht een toename van 0,8% in 2025.

Melkprijzen stijgen, terwijl veevoer betaalbaar en ruim beschikbaar blijft. Deze combinatie verbetert marges en versterkt die waarschijnlijk verder in 2025. Vaccinaties bieden hoop op minder ziekte-uitbraken in Europa en de VS, al blijft voorzichtigheid geboden.

De Chinese zuivelsector verandert zichtbaar. In het derde kwartaal daalden melkprijzen tot het laagste punt in veertien jaar, wat leidde tot minder melkkoeien en het sluiten van vooral kleine melkveebedrijven. De vraag blijft zwak, maar er is hoop dat het dieptepunt voorbij is. RaboResearch verwacht een importgroei van 1,6% in 2025. Opvallend is hoe binnenlandse volle melkpoeder (WMP), goedkoper dan geïmporteerde Nieuw-Zeelandse producten, de markt beïnvloedt. Daarnaast heeft China maatregelen genomen om consumenten economisch te ondersteunen. Deze maatregelen zijn gericht op het stimuleren van de economische groei en het stabiliseren van de vastgoedmarkt. Een bijkomend effect zou kunnen zijn dat het inkomen en vertrouwen van de Chinese consument in 2025 worden gesteund. Dit kan indirect mogelijk bijdragen aan een herstel van de vraag naar melkproducten.

Wereldwijd blijft de vraag naar zuivel wisselend. In veel landen blijven consumentenuitgaven onder druk staan, wat doorwerkt in de zuivelaankopen. De foodservice blijft traag in de meeste grote markten.

De wereldwijze zuivelmarkt blijft richting 2025 grotendeels in balans. Meer melk en zuivelproducten komen beschikbaar, terwijl de vraag naar verwachting aantrekt. China heeft zijn voorraden grotendeels in balans gebracht. Bij genormaliseerde handel ondersteunen de huidige prijzen voor basiszuivelproducten betere marges voor melkveehouders, zonder grote druk op de marges van verwerkers (in elk geval wat betreft kosten voor zuivelproducten).

De melkproductie in de EU-27 en het VK steeg met 0,1% (met schrikkeljaar correctie) van januari tot augustus 2024, dankzij een lage vergelijkingsbasis. De groei verschilt sterk per land. Na een nat voorjaar in Noordwest-Europa en een hete nazomer verbeterden de weersomstandigheden in de herfst en mogelijk de vroege winter. Samen met stijgende melkprijzen biedt dit optimisme voor de Europese sector om 2025 mee te starten. RaboResearch verwacht een volumegroei van 0,3% in 2024 en 0,5% in 2025.

In Duitsland en Nederland daalde de melkproductie in het derde kwartaal met meer dan 1,5% en 3% jaar-op-jaar door hitte en blauwtongziekte. Deze virusziekte, overgedragen door insecten, vermindert de melkgift gedurende ongeveer twee maanden en beïnvloedt de vruchtbaarheid. Vertraagde conceptie, vroeggeboortes en abortussen zullen een remmend effect hebben op de zogenoemde voorjaarbloei van 2025 in Noordwest-Europa. De verwachting is dat vertraagde conceptie de lentepiek van 2025 in Noordwest-Europa kan uitstellen. In 2025 wordt meer vaccinatie verwacht, wat de impact van blauwtong moet beperken. In 2024 ontbraken voldoende vaccins.

In Ierland leidde beter herfstweer in september tot een groei van 0,8% jaar-op-jaar, de eerste positieve cijfers in meer dan een jaar. Toch zal de productie in 2024 naar verwachting 5% lager uitvallen dan in 2023. Daardoor daalde de productie van magere melkpoeder (jan-sept 2024) met 21,2% (-27.800 ton) en boter met 6,2% (-14.110 ton). Als het weer meezit, kan Ierland in 2025 de productie fors verhogen dankzij de zwakke vergelijkingsbasis van 2024.

Polen rapporteert sterke resultaten met een groei van 4% jaar-op-jaar (+400.000 ton) tot september. Het grootste deel werd verwerkt tot kaas, waarvan de productie 5,6% hoger lag (+41.320 ton) dan vorig jaar.

Frankrijk, met de op één na grootste melkproductie in de EU, boekt voor het eerst in jaren groei op jaarbasis. De groei van meer dan 2% in tweede kwartaal viel echter terug naar minder dan 1% in het derde kwartaal. Voldoende neerslag is nodig om deze groei in 2025 vast te houden.

Stijgende melkprijzen en betere marges stimuleren een verwachte productietoename van 0,5% in 2025. De gemiddelde EU-27 melkprijs overschreed in oktober EUR 50 per 100kg, het hoogste niveau sinds maart 2023, en stijgt naar verwachting verder richting het einde van het jaar. Spotprijzen naderen EUR 60 per 100kg. Of het gemiddelde het record van december 2022 (EUR 58,25 per 100kg) haalt, blijft onzeker. FrieslandCampina verhoogde de gegarandeerde melkprijs in november met twee euro naar EUR 55,5 per 100kg (4,45% vet en 3,58% eiwit), een aanzienlijke stijging ten opzichte van EUR 44,75 per 100kg in januari.

De zuivelvraag in Europa herstelt wisselend. Consumenten geven voorzichtig geld uit, terwijl de foodservice en retailers met smalle marges werken. Zuivelprijsindexen in het derde kwartaal in 2024 liggen onder de piek van 2023, maar laten sinds het tweede kwartaal een stijging zien: boter (+4,2%), volle melk (+1,1%) en kaas (+0,3%). Voor de vraag naar boter blijft voorzichtigheid geboden, vooral na de feestdagen. Dit biedt eindgebruikers de kans om vóór Pasen in te kopen.

De kaasproductie in de EU-27 steeg met 3,1% (+197.375 ton) van januari tot augustus 2024, terwijl volle melkpoeder, boter en magere melkpoeder respectievelijk met 7,5% (-37.680 ton), 2,4% (-34.780 ton) en 1,1% (-9.700 ton) daalden. Vloeibare melkproducten zoals room en consumptiemelk groeiden met 4,9% en 3,7%. Gefermenteerde producten namen toe met 4,1%. Consumptiemelk in verpakkingen tot twee liter groeide met 0,9%, gedreven door een stijging van 10,2% (+308.100 liter) in Spanje, ondersteund door Oost-Europa.

Gezuurde melk, zoals yoghurt, herstelt verder en groeide in 2023 met 1,8%. Tot en met augustus 2024 steeg de productie met 4,1%, op weg naar bijna acht miljoen ton, waarmee het record van 2018 (7,84 miljoen ton) wordt overtroffen.

Nederland, de vijfde grootste kaasproducent, zag de productie met 1,1% (-6.700 ton) dalen. Duitsland en Denemarken compenseren dit met stijgingen van 3,5% (+65.280 ton) en 5,5% (+18.400 ton), wat bijdraagt aan meer export.

Lagere productie van boter en melkpoederproductie in de eerste acht maanden van het jaar beperkte de export van EU-27: boter (-4,1%, -8.000 ton), magere melkpoeder (-8%, -45.000 ton) en volle melkpoeder (-20%, -38.000 ton). Daarentegen steeg de export van kaas, wei en lactose met 3,5% (+32.000 ton), 8% (+38.000 ton) en 14,7% (+23.000 ton).

EU-27 boterprijzen overschreden in het vierde kwartaal EUR 8.000 per ton, meer dan 40% hoger dan in januari. Duitse en Nederlandse boterprijzen schommelden in november rond EUR 8.000 per ton. Prijzen variëren waarschijnlijk tussen EUR 6.500 per ton en EUR 8.000 per ton.

Prijzen voor magere melkpoeder in Europa blijven stabiel, maar een stijging ligt in het verschiet. Met EUR 2.550 per ton liggen ze honderd tot tweehonderd euro lager dan prijzen in Oceanië en de VS. Voor 2025 worden prijzen tussen EUR 2.500 per ton en EUR 3.000per ton verwacht.

De Europese kaasprijs (Gouda folie) steeg in november tot boven EUR 4.700/ton, bijna 15% hoger vorig jaar. Verdere stijgingen in 2025 lijken onwaarschijnlijk door extra wereldwijde kaasproductiecapaciteit.

Republikeinen veroverden bij de recente Amerikaanse verkiezingen de macht. De focus van de wereldwijde markten verschuift naar toenemend protectionisme en mogelijke handelsconflicten. Voor de zuivelsector kunnen nieuwe tarieven handelsstromen verstoren, terwijl de beschikbaarheid van arbeidskrachten op boerderijen onder druk wordt gezet. In 2025 blijft onzekerheid heersen, terwijl de wereld afwacht welke beloften van president Trump realiteit gaan worden.

Een verhoging van EU-tarieven op Chinese elektrische voertuigen leidde tot een tegenreactie uit China. Het Chinese ministerie van Handel onderzoekt EU-zuivelsubsidies, wat de Europese export flink kan raken. Doelproducten zoals room en kazen vertegenwoordigen in 2023 een handelswaarde van USD 572,5 miljoen. Europese zuivelexporteurs naar China en de VS nemen waarschijnlijk nu al voorzorgsmaatregelen.

De Amerikaanse dollar werd na de verkiezingen sterker. RaboResearch verwacht een koers tussen 1,05 en 1,03 in de komende 12 maanden. Deze sterke dollar beïnvloedt de handel voor zuivelexporteurs en –importeurs met zwakkere valuta.

Ziekte-uitbraken blijven een uitdaging in Europa en de VS. De vogelgriep trof delen van de VS, waaronder Californië, goed voor 18% van de Amerikaanse melkproductie en de grootste producent van magere melkpoeder. In Europa blijft blauwtong invloed uitoefenen. Beide ziektes verlagen de melkproductie en verstoren fokprogramma’s met mogelijk langere gevolgen in 2025. Vaccinaties bieden hoop om de impact te beperken.

Markten volgen nauwgezet of Chinese stimuleringspakketten de consumptie stimuleren. De huidige maatregelen ondersteunen economische groei en stabiliseren de vastgoedmarkt, maar verhogen huishoudinkomens en consumentenvertrouwen nog niet. Dit blijft cruciaal voor herstel in zuivelconsumptie. Verdere stimuleringsmaatregelen blijven mogelijk.

De boerderijmelkprijzen in Nederland zijn dit jaar flink gestegen. Deze hogere opbrengsten hebben de fors gestegen mestkosten deels gecompenseerd. Naast de hogere prijzen voor de afvoer van mest baart het gebrek aan plaatsingsruimte grote zorgen. Met het verdere afbouwen van de derogatie in 2025 zal de druk op de mestmarkt verder toenemen. Mogelijk vertaalt zich dat in nog hogere afzetprijzen, maar ook in meer druk op de plaatsingsruimte.

Hoewel we voor de komende periode een goede markt voor zuivelproducten verwachten, kan dit toch zorgen voor liquiditeitsdruk op individuele melkveebedrijven. Daarom is het belangrijk dat melkveehouders een plan maken voor komend jaar en zicht houden op voldoende liquiditeit.

Een snellere daling van het aantal dieren in Nederland zou de mestmarkt wat lucht kunnen geven, evenals een mogelijke invoering van het gebruik van Renure in het komende groeiseizoen. We kijken met spanning uit naar 2025, en dat niet specifiek vanwege de ontwikkeling van de melkprijs.