Economische vernieuwing en regionale samenwerking in Noordoost Noord-Brabant

Samenvatting

Noordoost-Noord-Brabant heeft een gunstige uitgangspositie…

De regio Noordoost-Noord-Brabant (bestaande uit Den Bosch, Oss, Meierijstad en Land van Cuijk) is de zesde economische regio van Nederland, gemeten naar de bijdrage aan het bruto binnenlands product (bbp). Ze is bovendien gunstig gelegen tussen economische groeipolen als Brainport Eindhoven en de regio Amsterdam/Utrecht.

De afgelopen decennia is de A2-as een van de belangrijkste economische assen van Nederland geworden. Bovendien heeft de regio een aantrekkelijk leefklimaat, met bourgondische steden en een aantrekkelijke landelijke omgeving. Noordoost-Noord-Brabant heeft kortom een gunstige uitgangspositie voor een vitale economische toekomst.

…maar de regio ontwikkelt zich ‘gemiddeld’ en de trend is zelfs negatief

Als we echter dieper inzoomen op de economische groei valt op dat deze sinds 1995 (iets) onder het Nederlandse gemiddelde ligt. De regio behoort dus niet tot de groeiregio’s van Nederland. Een deel van de verklaring hiervoor is dat bedrijven in de regio minder profiteren van het regionale vestigingsklimaat: de elementen in de regio waaraan bedrijven voordeel ontlenen. Denk aan clustervoordelen, een vaardige beroepsbevolking, een sterke kennisinfrastructuur, en een goede bereikbaarheid, maar ook aan een goede organisatie van het economische ecosysteem en de financiering daarvan.

We zien dat de brede welvaart in de regio gemiddeld is, maar belangrijker: de ontwikkeling van de brede welvaart in de afgelopen tien jaar blijft achter bij de nationale trend. Zo is de woontevredenheid in de regio sneller gedaald dan nationaal en hetzelfde geldt voor sociale contacten. Ook zijn inwoners van Noordoost-Noord-Brabant simpelweg minder gelukkig geworden dan de gemiddelde Nederlander.

Veel bedrijven staan voor de opgave om te verduurzamen. De regio heeft weinig bedrijven die koploper zijn in de transitie naar een duurzame en inclusieve economie. De grote massa van bedrijven moet nog in beweging komen. De regio heeft kortom een forse opgave om een vitale toekomst te borgen, zowel vanuit economisch perspectief als wat betreft brede welvaart.

Drie vragen vergen specifieke aandacht:

1. Hoe kan de regio de transitie in goede banen leiden?
De agri-foodsector is een van de belangrijke pijlers in de economische structuur van de regio. Het is een sector met een transitie-opgave om toekomstbestendig te worden. Daarbij is het de vraag hoe deze transitie in goede banen geleid kan worden.

2. Welke kansen heeft de regio om te diversifiëren?
De regio Noordoost-Noord-Brabant staat daarnaast voor de vraag welke kansen er zijn om de economie te vernieuwen door te diversifiëren, ofwel door nieuwe economische activiteiten te ontwikkelen. De sterkste groei zit in sectoren waarin de regio (nog) geen specialisatie heeft, terwijl de economische activiteiten waarin de regio wel is gespecialiseerd veel minder groeien.

3. Hoe gaat de regio om met de kansen en uitdagingen rond de groei van Brainport Eindhoven?
De enorme groei van zowel het bedrijfsleven als het aantal inwoners in de aangrenzende regio Brainport Eindhoven heeft impact op de regio Noordoost-Noord-Brabant. Het is de vraag hoe de regio daarvan kan profiteren als groeimarkt, met toegang tot kennis. Maar vooral ook hoe ze kan voorkomen dat overloop vanuit de Brainport ervoor zorgt dat bijvoorbeeld de woning- en bedrijfsruimtemarkt in Noordoost-Noord-Brabant (nog) krapper wordt, of dat medewerkers van Noordoost-Brabantse bedrijven ervoor kiezen om voor bedrijven in Brainport Eindhoven te gaan werken.

Generiekere vraagstukken zijn er ook

Generieke vraagstukken die in verschillende regio’s spelen, maar zeker ook hier, gaan over zaken als: digitalisering, verduurzaming en bereikbaarheid. Het betreft vestigingsplaatsfactoren rond kennis en human capital, energie-infrastructuur en fysieke infrastructuur.

De regio heeft kortom een aantal specifieke en voorwaardelijke opgaven die onlosmakelijk aan een vitale toekomst zijn verbonden. Hoe hierop in te spelen was de centrale vraag in de interviews en dialogen die we voerden. De belangrijkste bevinding die daaruit naar voren komt is dat Noordoost-Noord-Brabant erg gefragmenteerd is.

Dat blijkt uit het volgende:
Noordoost-Noord-Brabant is geen functioneel geheel als je kijkt naar woon-werkdynamiek (pendelstromen). Er zijn vier deelregio’s zijn, te weten Den Bosch, Oss, Meierijstad en Land van Cuijk, die hun eigen oriëntatie (en regiofunctie) hebben en onderling niet sterk verbonden zijn.

Infrastructuur-assen zijn voor een belangrijk deel bepalend voor deze woon-werkdynamiek. Dit zijn de A2, A59 en A73. Er zijn relatief weinig west-oostverbindingen en het westelijk deel van de regio Noordoost-Noord-Brabant is niet sterk verbonden met het oostelijk deel. Dat deel is bovendien sterker verbonden met enerzijds Nijmegen en anderzijds Noord-Limburg.

Ook zijn er sociaal-culturele verschillen tussen de gebieden, wat vooral tot uitdrukking komt in een eigen identiteit binnen de deelregio’s.

Er zijn veel grote bedrijven in Noordoost-Noord-Brabant, maar die zijn opvallend weinig verbonden met de mkb-bedrijven. De waardeketen (onderlinge toeleveringen) bevindt zich voor de grote bedrijven niet per se in de regio. In die zin is de regio als geheel geen ondernemend ecosysteem.

Fragmentatie komt ook terug in de beperkte verweving van de triple helix-organisatie van de regio (AgriFood Capital) met het regionale bedrijfsleven. De RNOB (Regio Noordoost-Brabant) is het sterkst georganiseerd, en dat is een bestuurlijk netwerk van elf gemeenten en twee waterschappen. De publiek-private samenwerking is daarmee niet sterk ontwikkeld.

Vanuit de hierboven geformuleerde uitgangspositie, de urgentie, de (specifieke en generieke) vragen én de beschreven fragmentatie is de centrale opgave:

Hoe moet de regio Noordoost-Noord-Brabant hierop inspelen en wat is het samenwerkingsmodel voor de regio?

Lees de volledige studie 'Economische vernieuwing en regionale samenwerking in Noordoost Noord-Brabant' (pdf)