Minder faillissementen dan verwacht, maar piek voorlopig nog niet bereikt

Het aantal faillissementen nam het afgelopen jaar met ruim 30% toe ten opzichte van 2023, zo blijkt uit recente cijfers van het CBS. In totaal werden in 2024 4270 bedrijven en instellingen (inclusief eenmanszaken) door een rechter failliet verklaard. Dat zijn er bijna duizend meer dan in 2023, toen het aantal uitgesproken faillissementen met ruim 1100 bedrijven toenam ten opzichte van 2022.

In 2024 hebben we uitgebreide studies gepubliceerd naar het verwachte aantal faillissementen (zie Erken, Džambo en Vincent, 2024) en het aantal bedrijven dat door de coronasteun is behoed voor faillissementen (zie Erken, Džambo, Groot en Vincent, 2024). In dit rapport geven we een korte update van onze verwachtingen, gegeven de meest recente economische ontwikkelingen.

We verwachten dat het aantal bedrijfsfaillissementen in 2025[1] en 2026 met ongeveer 17% tot 18% toeneemt. Het aantal bereikt in onze prognoses in 2027 een piek, met tussen de 1600 en 1700 faillissementen per kwartaal. In de periode daarna verwachten we een stabilisatie of daling van het verwachte aantal faillissementen.

[1] Voor 2025 komen we op basis van onze faillissementsmodellen uit op een bandbreedte in de voorspelling van het aantal faillissementen van tussen de 15% en 25%, maar we kennen meer gewicht toe aan het model dat de ondergrens van onze voorspellingsbandbreedte aangeeft. Daarom is onze puntschatting voor 2025 17%.

Noot: Het verwachte aantal faillissementen ligt binnen de bandbreedte van het basismodel en het alternatieve model. Meer informatie over deze modellen is terug te vinden in bijlage B1 van onze eerdere faillissementsstudie.

De verwachte stijging tot 2027 heeft verschillende oorzaken en is te wijten aan een combinatie van factoren, zoals:

1. Coronasteunmaatregelen: We komen uit een periode waarin het aantal faillissementen zeer laag lag. Volgens onze berekeningen zijn in de periode tussen 2020Q2 en 2024Q2 meer dan 12.000 bedrijven behoed voor faillissement door de coronasteun. Dat effect is nog niet volledig ingehaald.
2. Uitgestelde belastingschuld: Veel ondernemers kampen nog steeds met uitgestelde belastingschulden sinds de coronacrisis. In het tweede kwartaal van 2024 bedroeg deze schuld nog 13 miljard euro. Hoewel deze uitstaande schuld wellicht is gedaald in de afgelopen kwartaal, staat nog steeds een aanzienlijke post open, wat financiële druk blijft uitoefenen op een groep ondernemers.
3. Renteontwikkelingen: Hoewel de ECB de beleidsrentes de afgelopen kwartalen heeft verlaagd, zijn ze nog steeds hoger dan voor de inflatiepiek. Geopolitieke risico's hebben de kapitaalmarktrentes doen stijgen, waardoor lange financiering voor ondernemers duurder is geworden. De 10-jaars EUR swap is bijvoorbeeld gestegen van ongeveer 2% begin december naar bijna 2,6% op het moment van schrijven.
4. Stijgende loonkosten: De loonkosten in Nederland zijn de afgelopen periode sterk gestegen, en stijgen nog steeds hard gezien de cao-loonstijging van 6,3% in december 2024. Voor 2025 wordt een verdere stijging van 4,7% verwacht, gevolgd door een verwachte stijging van 4,2% voor 2026. Veel bedrijven kunnen deze kosten niet doorberekenen aan de consument zonder marktaandeel te verliezen, met een lagere winstgevendheid tot gevolg.
5. Hoge energiekosten: Hoewel de energieprijzen niet meer zo hoog zijn als tijdens de energiecrisis, blijven de gasprijzen met 45 tot 50 euro per megawattuur (MWh) aanzienlijk hoger dan voor de crisis. Dit blijft voor veel bedrijven een zware last.

Ondanks de verwachte stijging, viel het aantal faillissementen in 2024 lager uit dan we eerder dit jaar in onze faillissementsstudie hebben voorspeld. Het aantal faillissementen steeg niet met 35% maar met ongeveer 30%. Dit komt doordat de economische groei in het tweede en derde kwartaal groter was dan verwacht, met respectievelijk 1,1% en 0,8%. Daarnaast zijn de beleidsrentes en de olieprijzen iets sterker gedaald dan eerder gedacht, wat de kosten voor ondernemers heeft verlicht.

Het is nog onzeker of dit de faillissementsgolf is die sinds de coronacrisis wordt verwacht. Hoewel er sinds 2022 ruim 7500 bedrijven failliet zijn gegaan, is er nog geen sprake van normalisatie. Dit blijkt uit de krappe arbeidsmarkt en het hoge aantal bedrijven met lage winst, hoge schulden en een negatieve omzetgroei. Bovendien is het aantal ondernemingen sinds corona met zo'n 15% gestegen, waardoor het aandeel faillissementen in verhouding tot het totaal aantal bedrijven nog onder het langjarig gemiddelde ligt (zie figuur 2) .

In 2024 was de handel – met name de detailhandel, de sector die zwaar werd getroffen door faillissementen – goed voor 19% van het totale aantal faillissementen. Ook de zakelijke dienstverlening (18%) en de bouwsector (14,5%) droegen aanzienlijk bij aan het totale aantal faillissementen. Tegelijk is het niet verwonderlijk dat juist in deze sectoren het aantal faillissementen hoog was, aangezien deze bedrijfstakken tot de grootste binnen de marktsector behoren.

Gecorrigeerd voor het aantal bedrijven zagen we afgelopen jaar de meeste faillissementen in de transportsector en in de horeca, sectoren die te maken hebben met stijgende loonkosten en hoge energiekosten (zie figuur 3). Vooral in de horeca is sprake van problematische schuldenlasten. Onder meer door nog relatief veel openstaande belastingschulden, opgebouwd toen veel horecaondernemers in zwaar weer zaten tijdens de coronacrisis.

Hoewel faillissementen voor individuele ondernemers een zware klap zijn, kunnen ze de groei van de economie juist verhogen. De werkloosheid is laag (3,7%) en de vacaturegraad is hoog (44 per 1000 banen). Dit betekent dat werknemers snel elders werk kunnen vinden, mogelijk bij productievere en gezondere bedrijven.[2] Dit is iets wat we na het recente faillissement van Blokker ook daadwerkelijk zagen gebeuren. Dit proces van ‘creatieve destructie’, zoals beschreven door Joseph Schumpeter in 1942, zorgt ervoor dat middelen worden herverdeeld en terecht komen bij winstgevende bedrijven met groeipotentieel.

[2] Ook toen Nedcar in Born in 2024 de deuren sloot, was er wel kleine piek in de WW-instroom te zien van technisch personeel in die regio, maar die was erg klein in vergelijking met het totaal aantal ontslagen.