Detail- en groothandel: de kracht van lokaal ondernemerschap in tijden van transitie

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) heeft de voorlopige omzetcijfers 2024 in de detailhandel gepubliceerd. We maken, ondanks de mogelijke bijstellingen door het CBS, alvast de balans op.

De detailhandel zag een omzetstijging van 2,6% (waarde) en een volumestijging van 1,3% ten opzichte van 2023. Die stijging werd vooral veroorzaakt door de non-food detailhandelssectoren, met +3,9% in waarde en +4,3% in volume. De omzet van de food retailers stond vorig jaar meer onder druk waardoor zowel de waarde (-1,0%) als volume (-4,0%) daalden. Opvallend is dat non-food prijzen lijken te zijn gedaald, terwijl de food prijzen juist stegen.

Waarde versus volume

Consumentenelektronica, doe-het-zelfartikelen en kleding zagen een hogere volume- dan waardeontwikkeling. Dat kan op prijsdalingen duiden. Recreatieartikelen, drogisterijen en schoenen & lederwaren zagen juist een hogere waardeontwikkeling, wat prijsstijgingen impliceert. Vooral drogisterijen weten hun prijzen te verhogen zonder in te leveren op volume.

Voor meubels en woninginrichting was 2024, met een waardedaling van 6,3% en een volumekrimp van 1,5%, teleurstellend. De prijsdalingen van verkochte goederen, mogelijk door uitverkoop en dalende grondstofprijzen (zoals hout), drukten de omzet.

Online groeit door

Ook online was er sprake van omzetgroei (+5,8%) ten opzichte van 2023. Pure-players (uitsluitend verkoop via internet) noteerden een groei van 9% en multi-channel retailers een groei van 1,4%. De deelsector Voeding en Drogisterijwaren liet de hoogste omzetgroei zien met maar liefst 10% en is daarmee de voornaamste driver van het algemeen onlinegroeicijfer (zie figuur 1).

Consumentenelektronica groeide online met 3,4% terwijl de onlineverkoop van overige non-food artikelen een stijging van 5,6% noteerde. De deelsector Kleding en Modeartikelen kromp licht met 0,5%. Hoewel deze krimp relatief beperkt is, moet worden opgemerkt dat deze sector in 2023 al een krimp van 7,5% noteerde. Of de ‘bodem’ nu bereikt is, moet blijken in 2025.

Lokale zelfstandige ondernemers staan voor de uitdaging om te concurreren met grote filiaalbedrijven en onlinespelers. Toch hebben zij unieke voordelen. Wat is de kracht van lokaal ondernemerschap en welke factoren dragen bij aan het succes van lokale retailers?

Succesfactoren van lokaal ondernemerschap

Lokale ondernemers onderscheiden zich door vier belangrijke succesfactoren:

Wat onderscheidt winnaars?

Winnaars in de lokale retail onderscheiden zich door enkele cruciale elementen:

Platformgiganten als Amazon, Temu en Shein concurreren op de Nederlandse markt met agressieve prijsstrategieën en snelle logistieke netwerken. Ze bieden consumenten gemak, aantrekkelijke prijzen en een enorm aanbod. Dat zet lokale retailers onder druk. Wat is de kracht van deze internationale giganten en welke impact hebben ze?

Enorme wendbaarheid en ambitie

Consumenten profiteren van lagere prijzen en een breder aanbod, maar traditionele retailers staan voor grote uitdagingen. De snelle groei van internationale platforms zorgt voor een marktverschuiving. Bestaande retailers hebben daardoor moeite om bij te blijven en marges staan onder druk. Dit leidt tot intensievere concurrentie en de noodzaak voor bedrijven om hun bedrijfsmodellen te herzien.

Temu, een dochteronderneming van het Chinese Pinduoduo, heeft verschillende innovatieve businessmodellen geïntroduceerd om snel marktaandeel te veroveren. Na een start met extreem lage prijzen richt het bedrijf zich nu op het vergroten van het aantal verkopers en merken, het verhogen van de productkwaliteit en het verbeteren van de klantervaring.

Temu verhoogt ook de aanvankelijk door het bedrijf zelf gesubsidieerde prijzen om de winstgevendheid te verbeteren en het ontwikkelt duurzamere producten om aan de groeiende vraag en eisen voor milieuvriendelijkere opties te voldoen. De flexibele bedrijfscultuur en enorme wendbaarheid stelt Temu in staat zich snel aan te passen aan veranderende marktomstandigheden, met het ambitieuze doel een omzet van 300 miljard dollar in 2027.

Gevolgen voor de lokale markt

De aanwezigheid van platformgiganten heeft zowel positieve als negatieve gevolgen voor de Nederlandse markt. Consumenten profiteren van lagere prijzen, een breder aanbod en verbeterde klantervaringen. Maar lokale retailers staan onder aanzienlijke druk om concurrerend te blijven en hun bedrijfsmodellen aan te passen. Dit heeft geleid tot een roep om strengere Europese wet- en regelgeving om een gelijker speelveld te creëren en duurzaamheid te bevorderen. Innovaties op het gebied van duurzaamheid en bewuste keuzes van consumenten spelen een belangrijke rol in de markttransities.

De toekomst van de Nederlandse handel hangt af van de balans tussen de voordelen van platformgiganten en de noodzaak om lokale bedrijven te ondersteunen en te beschermen. Grote platforms dwingen met lage prijzen, snelle logistiek en enorme marketingbudgetten de concurrentie om prijzen te verlagen. Consumenten wennen snel aan lagere prijzen, want het brein van klanten past zich sneller aan dan toezichthouders of wetgevers.

Het Digitale Product Paspoort (DPP) is een initiatief van de Europese Commissie om duurzaamheid en transparantie in productieketens te bevorderen. De Commissie streeft naar meer transparantie in de productieketens. Dit zodat consumenten en bedrijven beter geïnformeerde keuzes maken en producenten duurzamere producten ontwikkelen. Daarnaast wil de Commissie de levenscyclus van producten verlengen door consumenten te informeren over onderhoud, reparatie, hergebruik en recycling. Dat draagt bij aan een circulaire economie.

Wat is een Digitaal Product Paspoort?

Het Digitaal Product Paspoort (DPP) is een digitaal dossier dat alle relevante informatie over een product verzamelt en toegankelijk maakt. Het bevat gegevens over de gebruikte materialen, productieprocessen, milieu-effecten en mogelijkheden voor recycling en hergebruik. Het DPP is bedoeld om tijdens de volledige levenscyclus van een product beschikbaar te zijn, van productie tot afvalbeheer. Consumenten en bedrijven moeten altijd toegang hebben tot gedetailleerde productinformatie.

Complexiteit en data-uitdagingen

De implementatie van het DPP brengt verschillende uitdagingen met zich mee. Het verzamelen en beheren van gedetailleerde productinformatie vraagt om uitgebreide samenwerking tussen verschillende ketenpartijen, zoals producenten, leveranciers en recyclers. Ook zijn er zorgen over de naleving van wetgeving en de bescherming van gevoelige bedrijfsinformatie. Duidelijke richtlijnen en standaarden zijn essentieel om deze uitdagingen aan te pakken en ervoor te zorgen dat het DPP effectief kan worden ingevoerd.

De rol van de consument

De rol van de consument is belangrijk voor het commercieel slagen van het DPP. Hoewel sommige consumenten aangeven een DPP te willen bekijken, is het de vraag of ze bereid zijn meer te betalen voor extra informatie en duurzaamheid. Dit stelt hoge eisen aan de retailsector en ketens, die moeten innoveren binnen de bereidheid om te betalen (WTP) en moeten voldoen aan de informatieplicht. Anders blijft het een tool voor toezichthouders zonder toegevoegde waarde in de keten. Dan is het ook onzeker of de EU haar duurzaamheidsdoelen bereikt.

Toch zijn er ook kansen om het DPP succesvol te maken, maar dan moet het meer zijn dan alleen een duurzaamheidsrapportagetool. Het moet ook waarde toevoegen voor de consument.