Bouwen met artificiële intelligentie en boerenverstand

AI, of kunstmatige intelligentie, is software die mensachtige vaardigheden kan vertonen, zoals redeneren, leren, plannen en creativiteit. AI werkt op basis van snelle rekenkracht, statistiek en vooral grote hoeveelheden data. Hoe meer data en context AI heeft, hoe beter de resultaten. Bedrijven die veel met data werken, zoals banken, maken al langer gebruik van AI. Met de komst van ChatGPT en soortgelijke tools heeft nu ook het grote publiek kennisgemaakt met AI.

ChatGPT is een vorm van generatieve AI. Dit betekent dat AI zelf nieuwe inhoud genereert op basis van een database vol informatie en gebruikersaanwijzingen. Volgens het IMF zal deze technologie op korte termijn invloed hebben op 40% van de banen en zelfs 60% in ontwikkelde landen als Nederland. Toch dacht eind 2023 nog slechts 6% van de Nederlandse werknemers dat hun baan hierdoor geraakt zou worden. Een bank blijft financieel gezond als haar klanten met de tijd meegaan en zich voorbereiden op innovaties. Al in 2020 schreven we in een bouwbericht over ‘de digitale sprong vooruit’. Daarin bespraken we onder andere Digital Twins, BIM en Blockchain en gingen we ook al in op AI. Met de opkomst van generatieve AI is het nu tijd om dieper op dit onderwerp in te gaan.

Vooral ‘witteboordenbanen’ worden geraakt door AI. In de bouw zijn veel ‘blauweboordenbanen’, waardoor de sector waarschijnlijk minder direct wordt beïnvloed. Dat blijkt ook uit onderstaande grafiek. Toch laat de grafiek zien dat er nog een grote stap zit tussen de huidige en toekomstige AI-toepassingen in de bouw. De impact is dus zeker niet te onderschatten.

Impact betekent niet per se dat banen verdwijnen, maar wel dat ze veranderen. En zelfs als banen verdwijnen, hoe groot is dat probleem in een sector met 26.000 openstaande vacatures? De bouw kampt al lange tijd met een tekort aan arbeidskrachten. Industrialisatie en robotisering worden al gezien als oplossingen, misschien kan generatieve AI daar net zo goed aan bijdragen. Stel je voor hoe deze ‘super assistent’ kan helpen het arbeidstekort te verkleinen en de productiviteit te verhogen.

Generatieve AI biedt vooral toegevoegde waarde in vier categorieën:

1. Automatisering van repetitieve taken: AI kan administratieve taken overnemen, zoals notulen schrijven, teksten samenvatten en vertalen, betalingen verwerken en offertes genereren.
2. Data-analyse en marktvoorspellingen: AI-tools kunnen grote hoeveelheden data analyseren en nauwkeurige voorspellingen doen over bijvoorbeeld kostenstijgingen, markttrends of onderhoudsplanning.
3. Creatief ontwerp en visualisatie: AI helpt bij brainstorming en het genereren van ideeën. Het kan architecten en ontwikkelaars ondersteunen met geoptimaliseerde gebouwontwerpen op basis van criteria en parameters zoals daglichttoetreding en minimale vloeroppervlaktes.
4. Duurzaamheid en milieuvriendelijkheid: AI draagt bij aan energiezuinige en materiaal besparende oplossingen en helpt bij het voorspellen van onderhoudsbehoeften.

Het aantal AI-tools voor de bouwsector groeit dagelijks. Net zoals in de beginjaren van het internet ‘startpagina's’ populair waren, zijn er nu ‘cheatcards’ die de best beoordeelde AI-tools verzamelen. AI-expert Stjepan Mikulic biedt een goed overzicht van toepassingen specifiek voor de bouw. De mogelijkheden lijken eindeloos en alle toepassingen opsommen is onbegonnen werk. Toch lichten we een paar concrete voorbeelden uit.

Doorzoekbaarheid van data en documenten

Bouwprojecten genereren enorme hoeveelheden documentatie. AI-tools zoals DocAnalyzer.ai en NotebookLM helpen bij het snel doorzoeken van deze documenten. Gebruikers kunnen direct met hun data communiceren, wat tijd bespaart en de efficiëntie verhoogt.

AI-assistent voor bouwvoorschriften en bestemmingsplannen

Struck.build is een AI-assistent die nationale, regionale en lokale regels verzamelt in een virtuele bibliotheek. Deze tool analyseert bouwvoorschriften en bestemmingsplannen voor vrijwel elk adres en biedt inzicht in gebruiksmogelijkheden, uitbreidingsopties, bouwhoogtes, parkeernormen en meer.

Het gebruik van standaard AI-tools kan een goede eerste stap zijn om technologische mogelijkheden als bedrijf te verkennen en laagdrempelig te starten met experimenteren. Let wel altijd op de privacyaspecten van deze tools. Gezien de vertrouwelijkheid van veel documenten kiezen steeds meer bedrijven voor maatwerkoplossingen die dataveiligheid garanderen.

AI ontwikkelt zich razendsnel en biedt eindeloze mogelijkheden. Toch zijn er ook risico’s. Eén van de grootste uitdagingen zit in de algoritmes. Als data beperkt of onvolledig beschikbaar is, kan AI bevooroordeelde of onjuiste resultaten geven. Ook gebruikers kunnen uitkomsten verkeerd interpreteren. Daarom ontstaat er waarschijnlijk juist nieuw werk op het gebied van controles en interpretaties, zelfs als AI sommige banen vervangt. Misschien wordt dat werk wel interessanter en minder eentonig.

Daarnaast brengt AI veiligheidsrisico’s met zich mee. Zoals eerder genoemd, is vertrouwelijkheid een aandachtspunt. Er zijn steeds meer gevallen van identiteitsdiefstal en deepfakes, waarbij mensen zich voordoen als iemand anders. Aandacht voor deze cyberrisico’s vraagt dus om blijvende aandacht. Vrije toegang tot kennis betekent niet dat iedereen er verantwoord mee omgaat. Om AI-gebruik te reguleren, sloten de EU-lidstaten begin 2024 een akkoord over de AI-Act, die vanaf 2025 gefaseerd in werking treedt. Dit is een positieve stap, maar sluit misbruik niet volledig uit.

Een andere uitdaging is de milieubelasting van AI. AI vraagt enorme rekenkracht, waardoor datacenters veel energie verbruiken. Dit verhoogt de CO₂-uitstoot en staat haaks op de klimaatdoelen. Daarom is het belangrijk om nieuwe datacenters zo energieneutraal mogelijk te bouwen en te draaien.

Veel bedrijven staan nog aan het begin van de AI-adoptie en weten misschien niet waar te beginnen. Hieronder vijf tips om je op weg te helpen.

1. Omarm en faciliteer verandering
   Sta open voor nieuwe technologieën en bouw zo snel mogelijk expertise op, met oog voor risico’s. Wees nieuwsgierig, maak tijd vrij om AI te verkennen, praat met klanten en andere ondernemers en betrek jongere, digitaal vaardige medewerkers.
2. Begin vanuit je bestaande businessmodel
   AI beïnvloedt verschillende onderdelen van je bedrijf. Kijk naar terugkerende taken in je bedrijf en stel de ‘Wat als?’-vraag. Bijvoorbeeld ‘Wat als ik het documentatieproces automatiseer en medewerkers anders inzet?’.
3. Trek eropuit en leer van anderen
   Blijf nieuwsgierig en maak gebruik van je netwerk. Bezoek events en leer van experts, bijvoorbeeld bij één van de zeven AI Hubs in Nederland.
4. Maak duidelijke keuzes en begin klein
   Begin met een klein experiment om te kijken wat werkt (een ‘proof of concept’). Leer hiervan en bouw hierop voort. Zo ontwikkel je intern expertise.
5. Investeer in talentontwikkeling
   Digitalisering en de inzet van AI vraagt om strategische keuzes en investeringen, vooral ook in je medewerkers. De technologie is er al, maar de juiste vaardigheden ontwikkelen is cruciaal. Investeer in AI-kennis, zowel bij het management als op de werkvloer. Domein- en technologische kennis zullen goud waard zijn.

De snelle opkomst van generatieve AI is een volgende stap in de digitalisering van de samenleving. Voor de bouwsector liggen er veel kansen. AI kan repetitieve taken automatiseren, data-analyse verbeteren, creatief ontwerp ondersteunen en duurzaamheid bevorderen. Toch verandert AI niet alles. Om kunstmatige intelligentie écht effectief te benutten, blijft gezond boerenverstand essentieel.

Bouwbedrijven die nu investeren in AI en juiste vaardigheden ontwikkelen, krijgen een voorsprong op de concurrentie. Maar het echte voordeel ligt misschien wel in het creëren van een cultuur van innovatie en flexibiliteit. Door voortdurend te leren en zich aan te passen aan nieuwe technologieën en trends, kunnen bouwbedrijven niet alleen overleven, maar ook floreren in een snel veranderende wereld.