Voorzichtig optimisme over de zuivelmarkt in 2025

In 2025 staat de wereldwijde zuivelmarkt voor een bescheiden groei, gedreven door een toename van het aanbod en een stabiele exportvraag binnen een dynamisch handelsklimaat. Na een zwakke melkproductie in de belangrijkste zuivel exporterende regio’s in 2024 en hogere prijzen voor melkveehouders, schakelt de zuivelmarkt nu over naar een periode van aanboduitbreiding. RaboResearch verwacht een stijging van de melkproductie van 0,8% op jaarbasis in de zeven grootste exportregio's (EU, VS, Nieuw-Zeeland, Australië, Brazilië, Argentinië en Uruguay) , met een verwachte vergelijkbare groei in de eerste helft van 2026. Deze prognose is gebaseerd op een verwachte productiegroei van 0,5% in de EU, en een toename in de VS. Daar bleef de jaarlijkse groei de afgelopen jaren steken onder de 1%.

Ook in Oceanië en Zuid-Amerika wordt een productiestijging verwacht. Deze groei wordt echter grotendeels verklaard door een zwakke productie in 2024, waardoor deze verwachte groeicijfers relatief makkelijk te behalen zijn. Ondanks de toename in melkproductie blijven de prijzen hoog. De vraag blijft goed, waardoor voorraadtoename uitblijft.

Met een stevige melkprijs en nog altijd lage voerkosten, blijft het marktsentiment in de meeste delen van de wereld positief. Vooral in Nieuw-Zeeland is het vertrouwen groot, waar Fonterra zijn recordmelkprijsprognose van 10 NZ$ per kg vet en eiwit voor het seizoen juni 2024-mei 2025 handhaaft - deze prognose ligt hoger dan het vorige recordjaar 2021-2022. Dit versterkt het optimisme in de sector, zeker in combinatie met dalende rentetarieven, een belangrijke kostenpost voor Nieuw-Zeelandse melkveehouders. Ook in Australië, Brazilië, de EU en de VS blijven de marges gezond. In veel regio’s profiteren melkveehouders van een combinatie van hoge melkprijzen en lage voerkosten.

Terwijl de zeven grootste exportregio's hun melkproductie uitbreiden, beweegt China dit kwartaal juist in de tegenovergestelde richting. Na jaren van sterke groei daalde de Chinese melkproductie in 2024. Minder koeien en een scherpere daling in het vierde kwartaal dan verwacht, hebben ertoe geleid dat RaboResearch de prognose voor Chinese melkproductie in 2025 heeft verlaagd naar een krimp van 2,6% op jaarbasis. Dit zou het tweede opeenvolgende jaar van afname betekenen. De melkprijs voor Chinese melkveehouders lag in februari 15% lager dan een jaar eerder, waardoor het minder aantrekkelijk is om de productie op te schroeven.

Daartegenover staat de verwachting dat de vraagzijde in China zal aantrekken in 2025. De import van zuivel zal in 2025 hoger uitvallen dan in het zwakke jaar 2024. Jarenlang werd China gezien als een barometer voor de wereldwijde zuivelvraag, maar die tijd is voorbij nu het land steeds meer zelfvoorzienend wordt in zuivel. Ondanks China's terugtrekking als drijvende kracht achter de wereldwijde vraag, blijft de zuivelexport naar andere regio's bemoedigend. De Amerikaanse kaasexport bereikte in 2024 een recordhoogte, met positieve vooruitzichten voor 2025. Nieuw-Zeeland vindt eveneens kopers voor zijn extra melk, wat de recordhoge melkprijs voor seizoen 2024-2025 ondersteunt.

De groei van de melkproductie in de EU liet in 2024 een gemengd beeld zien. De EU-27 en het Verenigd Koninkrijk produceerden gezamenlijk 0,3% meer melk op jaarbasis. Het jaar begon moeizaam door een koud en nat voorjaar in grote delen van Noordwest-Europa. In de tweede helft van het jaar verbeterden de weersomstandigheden en daarmee de grasgroei, wat leidde tot een herstel van de melkproductie. Dit gold echter niet voor landen die te maken kregen met blauwtong. Deze door insecten overgedragen ziekte kan de melkproductie bij geïnfecteerde koeien met ongeveer 8% verlagen en zorgt bovendien voor een vertraagde vruchtbaarheid. De impact was vooral merkbaar in Nederland, Duitsland en Frankrijk, waar de ziekte rond het hoogtepunt eind zomer een aanzienlijke invloed had op de melkproductie en vruchtbaarheid. Vaccins zijn inmiddels ontwikkeld en toegediend, maar beperkte beschikbaarheid en de opkomst van nieuwe virusvarianten, waarvoor sommige vaccins minder effectief zijn, roepen zorgen op. Er blijft een risico dat de ziekte opnieuw de kop opsteekt zodra de temperaturen stijgen.

RaboResearch verwacht in 2025 een stijging van 0,5% in het Europese melkaanbod. In Duitsland lag de melkproductie in 2024 lager dan in 2023, waarbij het verschil gedurende het jaar groter werd. De angst voor mond- en klauwzeer in Brandenburg, gemeld op 10 januari 2025, is inmiddels afgenomen, zonder nieuwe gevallen en een geleidelijke versoepeling van de restricties. Ondanks dat blijft de melkproductie naar verwachting lager, mede doordat de veestapel nu ruim 3% kleiner is dan een jaar geleden.

Ierland kende een moeizame start van 2024 door langdurige winterse omstandigheden die de grasgroei beperkten. In de tweede helft van het jaar herstelde de productie sterk, met een groei van 25% in Q4. Storm Éowyn trof het eiland begin januari 2025, maar het zuidoosten - waar veel zuivelbedrijven gevestigd zijn – werd grotendeels gespaard, waardoor de impact op de melkproductie beperkt bleef. Door hogere melkopbrengsten, gunstige voerprijzen en een zwak productieaanbod in 2024 verwachten we een stijging van 5% in het Ierse aanbod in 2025.

In Frankrijk groeide de melkproductie in 2024 met 1,4% ten opzichte van een zwak 2023, de eerste stijging in jaren. De onderliggende langetermijntrend van melkproductie blijft echter negatief door een krimpende veestapel en een vergrijzende boerenpopulatie. Polen blijft een van de weinige EU-landen met een groeiende melkveestapel (+1%). In 2024 leverden Poolse melkveehouders 3,9% meer melk dan in 2023, wat hen goed positioneert voor verdere groei in 2025.

In Nederland verwachten we in 2025 een productiekrimp, omdat het jaar werd gestart met 2% minder koeien dan in 2024. Daarbij komt het effect van de lbv en lbv-plus regeling die volgens minister Wiersma de veestapel met maximaal 69.000 stuks melkvee (4% van de veestapel) vermindert door uitkoop. Daarnaast hebben veel melkveehouders extra kosten voor de verwerking van mest waardoor sommigen zich gedwongen zien hun veestapel te verkleinen.

Voor januari meldt RVO een 1,9% lagere melkaanvoer dan in januari 2024. De in februari aangekondigde mogelijke verhoging van de drempelwaarde naar 1 mol per ha per jaar zal voor sommige PAS-melders een weg naar een oplossing zijn. Voor de Nederlandse melkveehouderij als geheel heeft de mogelijke aanpassing relatief weinig gevolgen, aangezien de totale stikstofuitstoot nog steeds met 50% moet worden teruggebracht. Hierdoor blijft de eerdere prognose van een 20 à 30% krimp van de veestapel tegen 2035 ongewijzigd.

Wereldwijd ontstaat een voorzichtig evenwicht in consumentenprijzen. In 2024 daalden de zuivelprijzen in de meeste regio's, wat een welkome afwisseling was na de sterke voedselinflatie in 2022 en 2023. De relatief hoge melkprijzen die melkveehouders ontvangen, zullen echter in 2025 ook gaan leiden tot hogere zuivelprijzen in de winkel en in foodservice. Deze trend werd eind 2024 in de EU al zichtbaar. Significante prijsstijgingen in supermarkten of foodservice kunnen weerstand oproepen bij prijsbewuste consumenten, ondanks de lichte economische groei in de EU.

In de EU zijn de ogen gericht op de mogelijke verhoging van de handelstarieven in de VS. Zuivel lijkt voorlopig buiten schot voor verdere beperkingen nu farmaceutica, auto's en chips worden aangepakt, maar de kou is nog niet uit de lucht. Daarnaast heerst bezorgdheid over een mogelijke heropleving van blauwtong, vooral als nieuwe stammen opduiken en de effectiviteit van vaccins onzeker blijft. In Duitsland is de uitbraak van mond- en klauwzeer, de eerste in meer dan dertig jaar, onder controle en zijn de beperkingen versoepeld.

In de VS kunnen nieuwe importtarieven en mogelijke tegenmaatregelen van handelspartners de Amerikaanse zuivelexport negatief beïnvloeden. In 2024 steeg de kaasexport naar Mexico, de grootste afzetmarkt voor Amerikaanse zuivel, met 30% op jaarbasis. China kocht in 2024 42% van de Amerikaanse wei-export. Hoewel verdere beperkingen voor de zuivelsector vooralsnog lijken afgewend, kunnen de gevolgen aanzienlijk zijn. Verminderde export zou de Amerikaanse melkprijzen onder druk kunnen zetten, met een opstuwend effect op de wereldmarkt.

In Nieuw-Zeeland bevindt het vertrouwen onder melkveehouders zich op het hoogste niveau in tien jaar volgens Federated Farmers NZ. Dit komt mede door de recordhoge melkprijsprognoses voor 2024-2025 en recente stijgingen in de Global Dairy Trade-prijzen. Hoe deze positieve stemming doorwerkt in de melkproductie in Nieuw-Zeeland tijdens de piek in het voorjaar van 2025, zal een belangrijke graadmeter zijn voor hoe de markt zich gaat ontwikkelen richting de tweede helft van het jaar.

In Zuid-Amerika blijft de volatiliteit in wisselkoersen een cruciale factor voor de handelsstromen. De recente versterking van de Argentijnse peso zou de zuivelexport van dit land onder druk kunnen zetten, aangezien binnenlandse verkoop aantrekkelijker wordt voor zuivelproducenten.

Ondertussen stuurt China signalen uit om de lage binnenlandse consumptie te stimuleren. Voor het eerst sinds 2018 ontmoette president Xi leiders uit de particuliere sector, onder wie vertegenwoordigers uit de elektrische auto-industrie en de zuivelsector. Dit duidt mogelijk op overheidsmaatregelen om de consumentenbestedingen te versterken in de komende maanden. De resultaten van het Chinese onderzoek naar overheidssteun in de Europese zuivelmarkt, dat begin 2026 wordt verwacht en werd gestart na de invoering van Europese importtarieven op Chinese elektrische auto's, kunnen mogelijk leiden tot importbeperkingen voor Europese zuivel.