World dairy map 2023 | Zuivelhandel groeit in roerige tijden

De zuivelhandel groeide tussen 2017 en 2022, maar de groei was niet geleidelijk. Ontwikkelingen op het wereldtoneel beïnvloedden in die periode de zuivelhandelsstromen. De toename van internationale zuivelhandel vond plaats tegen een achtergrond van een veranderende globalisatie. Onze recent gepubliceerde World Dairy Map biedt een blik op de trends in de wereldwijde zuivelhandel.

In 2022 werd 90,6 miljard kg aan zuivelproducten verhandeld op de wereldmarkt, een daling ten opzichte van het recordvolume van 95 miljard kg in 2021. Toch is de trend duidelijk: de zuivelhandel blijft een groeisector. Tussen 2017 en 2022 liet de zuivelhandel een gemiddelde jaarlijkse groei zien van 1,1 procent. Het volume nam toe met 4,8 miljard kg, al ging dat met pieken en dalen.

Op de wereldkaart van de zuivelhandel staan enkele opvallende handelsstromenmet een volume van meer dan 3 miljard kg in 2022. Deze handelsstromen laten de export zien van Nieuw-Zeeland naar China, van de Verenigde Staten (VS) naar Mexico, van de Europese Unie (EU) naar het Verenigd Koninkrijk (VK) en van Belarus naar Rusland. Een kleine verschuiving in het volume van deze handelsstromen kan al fundamentele gevolgen hebben voor de wereldwijde zuivelmarkt.

Zuivel slaat zich goed door wereldwijde handelsperikelen heen

De groei van de zuivelhandel is tussen 2017 en 2022 niet gelijkmatig verlopen. Deze periode kenmerkte zich door een reeks internationale gebeurtenissen die gevolgen hadden voor de richting en de grootte van de zuivelhandelsstromen. De groei van de wereldwijde zuivelhandel vond plaats te midden van een veranderende globalisatie. Enkele voorbeelden hiervan zijn verstoringen in de ketens, de impact van de wereldwijde pandemie, geopolitieke spanningen die impact hebben op handel, voedselbeleid en protectionisme. Het valt echter op dat de structuur van de zuivelhandel in deze periode niet ingrijpend veranderd is.

Een wereld na de Brexit

Het VK verliet op 31 januari 2020 de Europese Unie. Door dat vertrek zijn handelsstromen binnen West-Europa nu inzichtelijk geworden, omdat ze voor de Brexit werden gezien als binnenlandse handelsstromen in de EU-28. In 2022 was het VK de grootste zuivelhandelspartner van de EU. Wereldwijd vertegenwoordigde het land de op twee na grootste jaarlijkse handelsstroom. Alleen de stromen van zuivelproducten van Nieuw-Zeeland naar China en die van de VS naar Mexico waren groter.

China hamstert in 2020 en 2021

China blijft veruit de grootste importeur van zuivelproducten. In 2022 was het importvolume van China twee keer zo groot als dat van de op een na grootste importeur, Mexico. In 2020 en 2021 begonnen Chinese importeurs massaal in te slaan. Sinds deze periode van recordinvoer worstelt de sector om de interne markt weer in evenwicht te brengen. Een sterke groei van de binnenlandse melkproductie in China en een beperkte consumentenvraag hielpen daar niet bij.

Gestage opmars zuivelexport VS

Nieuw-Zeeland blijft als land de grootste zuivelexporteur ter wereld en is goed voor 21 procent van de wereldwijde zuivelhandel. De EU heeft het grootste exportmarktaandeel (27,7 procent), maar de zuivelindustrie in de VS maakt langzaam maar gestaag opmars in de exportmarkt. In 2022 hadden de VS een aandeel van 16,1 procent in de wereldwijde zuivelexport. Hoewel nog steeds met een derde plaats op enige afstand van de nummers één en twee, is het de enige grote exporteur die marktaandeel heeft gewonnen sinds 2019, met een stijging van 3 procent.

Verstoring door corona

De wereldeconomie raakte tussen 2020 en 2022 zwaar ontwricht door de coronacrisis. Bedrijven in de foodsector werden hard geraakt en de toeleveringsketens van de voedselmarkten, werden ernstig verstoord. Ook de zuivelmarkt kreeg zware klappen, onder andere doordat de handelskanalen voor zuivelbedrijven flink ontregeld waren. Ook waren er wereldwijde verstoringen van het vrachtvervoer, die bevoorradingsproblemen veroorzaakten bij importeurs.

Een grondstoffen-‘supercyclus’

De wereldwijde markt voor basiszuivelproducten maakt een periode door van grote volatiliteit van de grondstofprijzen. Sterke schommelingen in vraag en aanbod liggen daaraan ten grondslag. In 2022 waren de prijzen van zuivel op de grondstoffenmarkten in Australië en Nieuw-Zeeland op of nabij recordhoogte, wat een uitdaging vormde voor importeurs. Ook de sterke positie van de Amerikaanse dollar in die tijd verhoogde de druk voor zuivelimporteurs en had gevolgen voor de handel.

De sterke Amerikaanse dollar was vooral een voortvloeisel van de proactieve opstelling van de Federal Reserve (Amerikaanse koepel van centrale banken) in 2022, een sterke economie en een vlucht naar de Amerikaanse valuta in tijden van verhoogd wereldwijd risico. Op het moment van schrijven hebben zwakke ‘fundamenten’ in 2023 hun intrede gedaan. Voorbeelden hiervan zijn een trage groei van de vraag naar zuivelproducten en een zwakke groei van de melkaanvoer. Ook de handel naar belangrijke exportbestemmingen (waaronder China) verliep langzaam. Dit zorgt voor verlichting in de marges van zuivelverwerkers, maar werkt door in de hele keten en leidt tot lagere melkprijzen op boerderijniveau.

Kaashandel is stuwende kracht van groei

De wereldwijde handel in kaas is met 3,48 miljoen ton verhandelde kaas in 2022 aanzienlijk. De EU domineert het landschap van de kaashandel met in 2022 een wereldwijd aandeel van 38,3 procent. Wanneer we inzoomen op de kaasmarkt dan valt op hoeveel afzonderlijke jaarlijkse handelsstromen van meer dan 10.000 ton er bestaan voor kaas. In 2022 waren er in totaal 64 handelsstromen van dit zuivelproduct met een minimaal volume van 10.000 ton kaas, het grootste aantal binnen het zuivelcomplex.

Rabobank verwacht dat de handel in zuivelproducten op de middellange termijn blijft groeien. Maar we voorzien een paar kleine verschuivingen die kunnen leiden tot een verdere herstructurering van de wereldwijde handelsarena.

In de nabije toekomst houden Nieuw-Zeeland en de EU dankzij ruime exportoverschotten een dominante positie in de wereldhandel in zuivelproducten. Maar een gematigde groei van de melkproductie in beide regio's zal gevolgen hebben voor de zuivelhandel.

Zoals beschreven in onze China dairy outlook en in ons recente rapport over zuivelmarkten in Zuidoost-Azië, blijft Rabobank optimistisch over de groei van de vraag naar zuivel in Azië, met name in Zuidoost-Azië en China. Hoewel de lokale productie in deze regio’s in ontwikkeling is - wat een weerslag zal hebben op het importvolume – verwachten we dat de import op de middellange termijn tot 2030 verder zal toenemen.

De zuivelindustrie in de VS heeft een stevige basis om aan marktaandeel te winnen. Als een van de belangrijkste zuivelexporterende regio’s zal het land naar verwachting naar 2030 de binnenlandse melkproductie uitbreiden. Tegelijkertijd blijft de consumptie van vloeibare melk onder druk staan. Daardoor is er meer melk beschikbaar voor verwerking en zijn er meer zuivelproducten voor export.

De internationale zuivelmarkt had en heeft te maken met een aantal internationale ontwikkelingen waardoor handelsstromen veranderen. Een voorbeeld hiervan is de positie van China in de zuivelmarkt. Hoewel de zuivelhandel een groeisector blijft, zullen alle spelers in de internationale handel hun toeleveringsketen opnieuw beoordelen op eventuele kwetsbaarheden. In het bijzonder voor Europese spelers is de vraag in hoeverre zij nog kunnen aanhaken op de groei in wereldwijde handel. Binnen de EU hebben ontwikkelingen als Fit for 55 en Farm to Fork een impact op de melkaanvoer en indirect op het volume zuivelproducten bestemd voor de internationale markt. Zeker in de huidige context van verhoogde geopolitieke risico's en potentiële deglobalisering in een tijd van toenemend protectionistisch handelsbeleid.

Download deze kaart

Een poster van de World Dairy Map is beschikbaar voor klanten van Rabobank. Neem daarvoor contact op met je accountmanager.