Wat is circulaire economie?

De onderwerpen klimaatverandering en grondstoffenuitputting zijn steeds vaker in het nieuws. Zij zullen ook vaker direct impact hebben op ondernemers en consumenten. Niet alleen omdat het een groeiende trend is, maar ook omdat Nederland steeds ambitieuzere doelstellingen heeft. Dit stelt eisen aan, maar creëert ook veel mogelijkheden voor ondernemers die duurzaam willen ondernemen. Daarom geeft dit artikel een beknopt overzicht van wat de grootste milieu-uitdagingen zijn, wat de oorzaken zijn van klimaatverandering, uitleg over mogelijke oplossingsrichtingen en hun impact op het milieu.

Duurzaamheid is een breed begrip met veel verschillende definities. Twee grote duurzaamheidsuitdagingen zijn de klimaatverandering door te veel broeikasgassen (BKG) in de atmosfeer en de onhoudbare consumptie van (schaarse) grondstoffen. Het Parijsakkoord is voor de verlaging van de uitstoot van broeikasgas een belangrijke mijlpaal. Een transitie naar een circulaire economie heeft invloed op beide uitdagingen.

De aarde is aan het opwarmen door de toenemende hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer (Anderson, 2016). Dit komt doordat er wereldwijd meer broeikasgassen zijn uitgestoten dan dat de aarde weer kon opnemen. Deze gassen hebben de eigenschap om de warmte van de zon vast te houden, waardoor deze warmte de ozonlaag weer minder goed kan verlaten (EPA). Sinds de industriële revolutie is de CO2-uitstoot explosief toegenomen.

Grondstoffen kunnen in twee categorieën worden ingedeeld; hernieuwbare en niet-hernieuwbare. Fossiele brandstoffen zijn bijvoorbeeld niet hernieuwbaar en plantaardige brandstoffen wel.

Het huidige gebruik van niet-hernieuwbare grondstoffen kent twee problemen. Allereerst is het niet houdbaar omdat we steeds meer grondstoffen uit de grond halen, zeker tegen de achtergrond van de alsmaar groeiende wereldbevolking. Deze zijn op een goed moment op. Ten tweede worden veel producten die van deze grondstoffen zijn gemaakt niet hergebruikt en verworden deze tot afval. Hierbij is het afval op zichzelf niet een groot probleem, maar wel wanneer het de schone omgeving en schone lucht vervuilt.

Er zijn grote verschillen tussen de verschillende typen producenten als het gaat om de hoeveelheid broeikasgasemissies. De energiesector stoot de meeste broeikasgassen uit, gevolgd door de industrie. Nederland is hierin niet bijzonder; dit geldt over het algemeen ook voor andere landen. Energie is input voor de andere sectoren, dus ondernemers kunnen hun footprint flink verlagen door minder energie te gebruiken. Belangrijk om daarbij te beseffen is dat de footprint van bedrijven groter is dan alleen de uitstoot die in Nederland plaatsvindt. Door het gebruik van producten die in andere landen worden geproduceerd, veroorzaken bedrijven indirect uitstoot buiten Nederland.

Om het grondstoffengebruik en de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, zijn er twee mogelijke oplossingsrichtingen: de energietransitie en de circulaire economie. Deze richtingen hebben niet altijd een positief effect op zowel de broeikasgasemissies als het grondstoffengebruik. Wat houdt de circulaire economie in?

De circulaire economie gaat onder meer over het sluiten van de grondstofkringlopen, het behouden en creëren van meervoudige waarden, een complete systeemverandering en een andere manier van denken en werken. Het meest tastbare zijn de grondstoffen, dus deze stromen in kaart brengen is vaak een goed startpunt. Om dit voor elkaar te krijgen is samenwerking binnen en tussen sectoren belangrijk. Circulaire economie is meer dan ‘afval 3.0’, het gaat om de toegevoegde waarde van producten zo veel mogelijk te behouden door efficiënt hergebruik. Hergebruik heeft bijvoorbeeld een hogere waarde dan recycling.

Om tot een circulaire economie te komen zijn er nieuwe bedrijfsmodellen nodig. Op hoofdlijnen zijn er vijf verschillende bedrijfsmodellen. De infographic laat twee dingen zien: de cirkel van de productieketen en hoe deze circulaire bedrijfsmodellen hierbij passen. Per bedrijfsmodel is er een voorbeeld gegeven en laten de kleuren van de pijlen zien op welke plek in de productieketen dit model impact heeft.