Binnenvaart in woelig water: vier trends

Voordat we ingaan op de vier trends vertellen we eerst wat meer over de algemene situatie in de binnenvaart. We maken in deze sector onderscheid tussen droge lading (denk aan zand, grind en kolen) en natte lading (zoals olie en chemische vloeistoffen).

De focus in de samenleving ligt op verduurzamen. Een ontwikkeling die ook effect heeft op de lading die de binnenvaart vervoert. Zo is er een verandering gaande richting duurzame landbouw met een kleinere veestapel en een vermindering in het gebruik van kolen voor elektriciteit. Voor 2020 en 2021 verwachten we een vermindering in het vervoer van bouwstoffen vanwege problemen rondom uitstoot van schadelijke stoffen. Containervervoer groeit naar verwachting minder hard dan voorgaande jaren als gevolg van het coronavirus. Voor de lange termijn (2024) verwachten we dat de sector stabiel blijft, of dat er een kleine groei plaatsvindt.

Tabel 1. Impact droge ladingstromen tot 2024

Voor de natte ladingstromen verwachten we tot 2024 dat deze stabiel blijven of licht groeien. Na 2024 wijzigt de verdeling van de twee belangrijkste ladingstromen (minerale olie en chemie) wel fors als gevolg van verduurzaming in de mobiliteitssector. Er wordt minder aardolie vervoerd, maar dat wordt opgevangen door de groei van vervoer van chemische producten.

Tabel 2. Impact natte ladingstromen tot 2024

Vergroenen is een belangrijk thema in de sector. Ten eerste vanwege de eigen uitstoot van de schepen en ten tweede vanwege de lading die ze vervoeren. Deze bestaat voor een groot deel uit fossiele brandstoffen. Alternatieven voor aandrijving van de schepen zijn biofuel, hybride, elektrisch en waterstof. Er is binnen de sector besef dat verandering nodig is, maar de snelheid waarmee dat gebeurt is laag in verhouding tot de gewenste vergroening van de hele transportsector. Hierdoor ontstaat het risico dat binnenvaart niet meer als ‘groen vervoer’ wordt gezien, wat een verlies van marktaandeel tot gevolg kan hebben.

Om te blijven concurreren moeten opbrengsten verhoogd worden en de kosten omlaag gebracht. De druk voor verlaging van de transportkosten leidt tot vergroting van schepen, en een verwachte afname van kleine en middelgrote schepen. Aanpassingen aan vaarwegen maken het mogelijk dat grotere schepen meer locaties kunnen bereiken. Naast dat de schepen groter worden, voorziet de Rabobank een versnelling in de toename van het aantal eigenaren van meerdere schepen (multiple ship-owners) en daarmee een afname van het aantal single ship-owners. De eerste groep is namelijk vaak beter in staat om schepen optimaal in te zetten.

Traditioneel gezien waren de rollen in de binnenvaart verdeeld: verladers (degene die producten vervoerd wil hebben), bevrachters (bemiddelaar tussen verladers en vervoerders) en scheepseigenaren (vervoerders). Deze rollen vermengen zich: er zijn steeds meer ondernemers die meerdere taken uitvoeren. Dit samenbrengen van werkzaamheden leidt tot meer samenwerkingsverbanden waarbij schepen worden ingezet om steeds dezelfde route af te leggen.

Voor de kleine drogeladingvaart zitten mogelijkheden door samenwerkingen aan te gaan met andere soortgelijke bedrijven en bijvoorbeeld een coöperatie te vormen. Daarmee ontstaan er betere mogelijkheden om contracten direct met grote verladers te sluiten en onderling kennis te delen.

In de binnenvaart vindt een grotere vergrijzingsgolf plaats dan in andere sectoren. Deze vergrijzing in de sector is zichtbaar in het materiaal (ongeveer 70% van de schepen is gebouwd voor 1980), maar ook bij de ondernemers (ongeveer 30% van de ondernemers is ouder dan 58 jaar). Omdat het grootste gedeelte van de binnenvaart bestaat uit de (kleine)drogeladingvaart, is bedrijfsopvolging een zorg die vooral hier voelbaar is.