Blik op de wereld: licht aan het einde van de tunnel?

De wereldeconomie deed het in het derde kwartaal van dit jaar beter dan verwacht. Zowel de particuliere consumptie als de handel herstelde fors. De sterke stijging van de consumptie hangt gedeeltelijk samen met het feit dat mensen geld zijn gaan uitgeven dat in het tweede kwartaal onder normale omstandigheden zou zijn besteed aan vrijetijdsactiviteiten. In het derde kwartaal gaven zij dit geld deels uit aan onder meer woningverbeteringen en nieuw meubilair.

In de strijd tegen het coronavirus is de komst van een effectief vaccin goed nieuws. Verschillende farmaceutische bedrijven geven aan dat hun vaccin voor 95 procent effectief is. De verwachting is dat begin volgend jaar kan worden gestart met een internationale uitrol van de vaccinatie. In het Verenigd Koninkrijk zijn de eerste mensen in december al gevaccineerd.

Maar zelfs als er een vaccin beschikbaar komt, blijft wel de vraag of dit snel genoeg is. In veel landen, zoals Brazilië, nemen de besmettingen immers weer toe. Delhi kampt ook met een derde golf, die rechtstreeks verband houdt met de gevaarlijke luchtverontreiniging in de hoofdstad, die naar verluidt als een superverspreider fungeert. Er bestaat een kans dat Brazilië en India dezelfde weg inslaan als Europa en de VS, waar een tweede golf beleidsmakers opnieuw dwong tot een gedeeltelijke lockdown.

Joe Biden wordt in januari (vrijwel zeker) de 46ste president van de Verenigde Staten. In tegenstelling tot het beleid van Trump van enorme belastingverlagingen en lage overheidsuitgaven streeft Biden ernaar de belastingen voor de rijkste Amerikanen te verhogen en te investeren in onder meer duurzame infrastructuur, R&D en onderwijs. We hebben berekend (zie dit rapport) dat de plannen van Biden zouden zorgen voor een hogere groei van de Amerikaanse economie in vergelijking met ons basisscenario. De keerzijde hiervan is dat de overheidsschuld naar verwachting zal stijgen tot ergens tussen 164 en 170 procent van het bbp, aanzienlijk hoger dan de 147 procent die we in ons basisscenario verwachtten.

Wat de handel met China betreft, verwachten we echter dat de regering-Biden hetzelfde harde standpunt inneemt als de regering-Trump. Net als Trump heeft Biden gezegd dat hij oneerlijke handelspraktijken door China wil terugdringen, zoals diefstal van intellectueel eigendom, grootschalige subsidies aan staatsbedrijven en gedwongen overdracht van technologie. Daarom heeft Biden al aangekondigd dat hij de tarieven op Chinese goederen die zijn opgelegd door de regering-Trump niet zal terugdraaien.

Hij heeft ook gezegd dat hij de Fase-1-deal die begin 2020 door de VS en China is ondertekend, niet onmiddellijk zal beëindigen. Peking heeft al aangegeven dat het land opnieuw over die deal wil onderhandelen wanneer Biden als president wordt geïnstalleerd. Dit aangezien de importdoelen in deze deal als onrealistisch worden beschouwd en China nog mijlenver van deze doelen is verwijderd.

We naderen snel 1 januari, de deadline voor een handelsovereenkomst tussen het VK en de EU. In tegenstelling tot eerdere deadlines, die nogal flexibel bleken, is deze specifieke deadline niet te verlengen. Wij denken nog steeds dat er uiteindelijk een magere deal komt, die primair is gericht op de handel in goederen. Onze berekeningen laten zien dat een Brexit zonder handelsovereenkomst een grote belemmering zou vormen voor het herstelpotentieel van het VK van de coronacrisis.

Het positieve nieuws over de komst van een vaccin en het beter dan verwachte derde kwartaal zorgen voor wat licht aan het einde van de tunnel. Maar er is nog een lange weg te gaan. Bedrijven worden momenteel zwaar ondersteund door enorme stimuleringspakketten van overheid en centrale bank. Hierdoor bevinden faillissementen zich nog steeds op een historisch laag niveau en blijft de werkgelegenheid redelijk intact. De vraag is wat er gebeurt als deze steun eenmaal is afgebouwd.

Een ander probleem waarmee de wereldeconomie te maken krijgt in de nasleep van de coronacrisis is de enorme opkomst van zogenaamde zombiebedrijven. Dit zijn bedrijven die hun rentelasten niet meer kunnen dragen en weinig zicht hebben op winstgevendheid. Door krediet en kapitaal te verstrekken aan bedrijven die hard zijn getroffen door de coronacrisis, kunnen regeringen de pijn op korte termijn verzachten. De keerzijde is echter dat dit krediet en kapitaal niet wordt toegewezen aan productievere delen van de economie. Zoals de BIS in diverse onderzoeken heeft aangetoond, drukt dit op de groei van werkgelegenheid en productiviteit op middellange tot langere termijn.