Tweede coronagolf: onzekere tijden voor (food)service

Ondanks het coronavirus en alle beperkingen ging het in de zomer boven verwachting goed in de meeste afzetkanalen in food. De horeca profiteerden van het mooie weer. Ondernemende uitbaters wisten in de zomermaanden met grotere terrassen, meer bezorging en verschillende shifts voor het diner in het derde kwartaal zelfs een hogere omzet te boeken vergeleken met 2019. Ook supermarkten en speciaalzaken scoorden goed in de zomermaanden. Dat is te danken aan het feit dat Nederlanders veel meer in eigen land op vakantie gingen en ook meer te besteden hadden. Het vakantiegeld ging namelijk niet op aan duurdere vakanties in het buitenland.

Maar toen startte de herfst en daarmee ook de ‘tweede coronagolf’. De aanscherping van de richtlijnen eind september en uiteindelijk de gehele lockdown halverwege oktober is een ramp voor veel drink- en eetgelegenheden. Want op afhalen en bezorgen na, gaat alles naar verwachting tot minstens december dicht. Vergeleken met een ‘normale’ week uit 2019 mist de horeca daardoor wekelijks grofweg €250 miljoen aan omzet. Net als tijdens de vorige lockdown verschuift de foodservice-vraag naar de food retail: van horeca naar supermarkten en speciaalzaken. De totale groei in supermarktomzet komt dit jaar naar verwachting uit op een ongekende plus van 9%. Speciaalzaken zullen ongeveer 6% groeien, zie figuur 1.

Het is nog volstrekt onduidelijk wanneer de lockdown versoepeld en welke maatregelen dan gelden voor restaurants. Zelfs als de lockdown opgeheven wordt, verwachten wij nog grote beperkende maatregelen in foodservice. Denk bijvoorbeeld aan maximaal dertig gasten in een horecaruimte of vervroegde sluitingstijden.

Zoals het er nu uitziet, gaan we dan ook een onzekere start van 2021 tegemoet. Denk aan een breed pakket aan anderhalvemeter-maatregelen en het versoepelen van regels met de nodige horten en stoten. Langzamerhand werken we zo toe naar een enigszins normale situatie halverwege volgend jaar. Helaas niet helemaal normaal. Want voor de tweede helft van 2021 voorspellen we meer structurele effecten. Denk aan de impact van de economische recessie, veel meer thuiswerken, minder intercontinentale toeristen en voorzichtigheid bij consumenten om horeca te bezoeken. Vooral bedrijven in de foodservice zullen dat nog lang voelen. Van cateraars tot restaurateurs: zoals de cijfers in figuur 1 al aangeven, blijft ook in 2021 de omzet fors onder druk staan vergeleken met 2019.

Het coronavirus is ook nog lang niet onder controle in de landen om ons heen. Dat is een probleem, want voor veel foodbedrijven zijn dat belangrijke exportlanden. De beperkingen in foodservice nemen net als in Nederland toe. En in veel landen is er sprake van regionale of zelfs landelijke lockdowns. Vooral drinkgelegenheden worden hierdoor zwaar geraakt omdat zij geen inkomsten uit thuisbezorgen of afhalen van eten kunnen genereren. Verder daalt in veel landen het consumentenvertrouwen, daardoor neemt de consumptie ook af. Figuur 2 laat duidelijk de enorme terugval in omzet zien in de diverse EU-landen.

Voor 2021 verwachten we ook in onze buurlanden een langzame versoepeling van maatregelen, maar de impact zal tot ver in het jaar voelbaar zijn. Overheidssteun wordt ondertussen in de meeste landen afgebouwd, waardoor foodservice het zwaar blijft houden. We verwachten dan ook een economische recessie voor veel landen. Kortom, geen positief vooruitzicht voor 2021. Op langere termijn zal de consumptie buiten de deur in West-Europa wel weer opkrabbelen. Horecaformules moeten kritisch hun vestigingsbeleid bekijken en hun strategie herzien. Naar verwachting neemt het aantal bedrijven en outlets af door sluiting of faillissement. Tegelijkertijd blijft de concurrentie fors door toenemende consolidatie; bedrijven nemen elkaar over of fuseren.

De foodsector verandert door de impact van het coronavirus. We hebben de vijf belangrijkste trends voor je op een rijtje gezet.

De coronacrisis heeft een aantal marktontwikkelingen duidelijk versneld. Zo digitaliseert de foodsector rap. Van de productie automatiseren (man-arm produceren) tot de groei van online retail en meer service aan huis. Ondertussen staat gezondheid steeds hoger op de agenda van overheden én consumenten. Zo groeit het belang van gezondere voeding en ontstaat ‘eten op maat’, ook wel ‘personalised nutrition’.

Met sommige marktontwikkelingen hebben we eind 2019 absoluut geen rekening gehouden. Maar deze ontwikkelingen veranderen wel waar en wanneer we eten kopen of consumeren. Events gaan online, we werken vaker thuis, we vieren vaker op vakantie in eigen land en het wordt aantrekkelijker om buiten de stad te gaan wonen.

Opvallend genoeg draait corona ook bepaalde ontwikkelingen in de keten terug. Zo wordt voedsel weer vaker in plastic verpakt omdat dit in de perceptie van de consument hygiënischer is. Daarnaast zijn grote merken weer in opmars omdat consumenten voor vertrouwde producten kiezen. We eten ook vaker thuis in plaats van buiten de deur. Ook thuis neemt echter de behoefte aan gemak toe; we zien dan ook een verschuiving van ‘convenience’ buitenshuis naar binnenshuis. Retailers zullen dus meer foodservice-elementen aan hun portfolio toevoegen.

De NOW-regeling verbloemt nog steeds veel, maar we verwachten dat de oplopende werkloosheid en onontkoombare kostenbesparingen volgend jaar impact hebben op de koopkracht van de consument. Vooral restaurants merken dit. Fastfood-restaurants en cafetaria voelen deze impact minder. Supermarkten winnen tijdens een economische recessie marktaandeel. Hoe hoog of laag de consument de prijs vindt, wordt in zulke tijden weer belangrijker. Omdat consumenten minder te besteden hebben, worden huismerken en discounters populairder. Verwacht dus hogere promotiedruk en daarmee toenemende druk op de marges voor toeleveranciers.

In foodservice (omzetverlies), in foodretail (lege schappen) en bij producenten en groothandels (grenzen dicht) zijn foodondernemers de afgelopen maanden op onverwachte risico’s gestuit. We verwachten dat bedrijven die risico’s verder willen beperken. Denk aan het aanhouden van meer voorraad en het aangaan van intensievere samenwerkingen met ketenpartners. De keten zal door dit laatste verder integreren.

Het coronavirus zorgt voor veel onzekerheid bij ondernemers. Bekijk de veelgestelde vragen over het coronavirus en doe er je voordeel mee.