Een vertraging is nog geen achterstand

In aanloop naar de eindtoets voor groep 8 en de eindexamens van middelbare scholen worden de zorgen over leerachterstanden groter. Anders dan vorig jaar gaan de centrale toetsen en examens dit jaar wél door. Een ook studenten die vorig jaar online moesten starten met hun vervolgopleiding hebben het niet gemakkelijk.

Het online onderwijs is voor veel scholieren en studenten minder prettig en effectief dan les in een echt lokaal. Toch merk ik dat ik mij begin te ergeren aan de veelvuldige berichten dat jongeren ‘leerachterstanden’ oplopen. Die ergernis zit hem vooral in het woord ‘achterstand’. Dat klinkt mij veel te fatalistisch in de oren, alsof – als je eenmaal een achterstand hebt opgelopen – je daar nooit meer vanaf komt. En het doet mij denken aan andere probleemwoorden, zoals ‘achterstandsleerling’ of ‘achterstandswijk’.

Ik hoop maar dat de jongeren hier zelf niet al te lang bij stilstaan, en zich geen quasi-onoverbrugbare achterstand laten aanpraten. Het zou jammer zijn als hun zelfvertrouwen een knauw krijgt en zij hun talenten begraven door voor een minder uitdagende vervolgopleiding kiezen. Uit onderzoek blijkt keer op keer dat een goede school- en studiekeuze – zowel het niveau als de gekozen studierichting – sterk bepalend zijn voor je latere loopbaan en inkomen. En dat beïnvloedt zelfs je gezondheid en je relaties.

Laten we in plaats van ‘achterstand’ het woord ‘vertraging’ gebruiken. Nog steeds vervelend, maar het klinkt al een stuk minder definitief. Met een beetje geluk en extra inspanning kun je de vertraging weer flink inlopen, en in het ergste geval kom je gewoon wat later aan dan oorspronkelijk gepland.

Wel zorgt zo’n vertraging voor extra kosten, zowel maatschappelijk als individueel. Een jaar langer op dezelfde opleiding betekent immers een jaar korter werken. Op macroniveau begrenst het lagere arbeidsaanbod dan de potentiële groei. En het jaagt de studenten zelf op kosten. De aangekondigde halvering van het college- of lesgeld is daarom zo gek nog niet. Al had ik het persoonlijk liever gezien in de vorm van een volledig gratis ‘uitloopjaar’ voor wie dat ook écht nodig heeft. En nog iets: zorg ervoor dat iedereen die recht heeft op een aanvullende beurs van DUO die ook aanvraagt. Het blijkt namelijk dat maar liefst een kwart van de eerstejaarsstudenten die hier recht op hebben dat niet doet. Daarmee lopen zij gemiddeld 175 euro per maand mis; ongeveer wat je als achttienjarige verdient met een bijbaan van één dag in de week.

Alle scholieren en studenten zou ik daarom op het hart willen drukken: houd vast aan je oorspronkelijke doel en gun jezelf de tijd om dat te bereiken. Vraag eventueel op school of in je omgeving of iemand je bijles kan geven – veel mensen vinden dat leuk om te doen. Er zijn ook speciale organisaties die extra bijles organiseren, zoals Studiezalen.com en StudentinzetopSchool.nl. Lukt het niet om de vertraging in te lopen, dan is het geen ramp als je een jaar langer over je opleiding doet. Veel belangrijker is dat je de juíste opleiding kiest. Je kunt straks nog lang genoeg werken.


Eerder verschenen in hetReformatorisch Dagblad.