Brexit en concurrentie van Marokkaanse tomaten beïnvloeden export Nederlandse tomaat naar VK

Sinds 2011 stijgt het Marokkaanse exportvolume van verse tomaten met gemiddeld 3% per jaar terwijl dat van Spanje gemiddeld met hetzelfde percentage daalt. De hoeveelheid tomaten die Nederland exporteert ligt nog steeds op bijna hetzelfde niveau. De Marokkaanse tomaten worden steeds populairder en daar zijn verschillende agrarische belangengroepen en politici in de EU (en dan vooral uit Spanje) niet blij mee. Ook Nederlandse belangenbehartigers doen inmiddels mee aan de lobby voor strengere invoerregels voor Marokkaanse tomaten in de EU.

Strengere invoerregels in de EU hebben echter weinig effect op de Nederlandse exportpositie. De meeste concurrentie tussen Marokkaanse en Nederlandse tomaten vindt namelijk in het VK plaats. Daar zal de opkomst van de Marokkaanse tomaat door de Brexit verder versnellen.

Concurrentie tussen Nederlandse en Marokkaanse tomaten gebeurt vooral in het VK. In de totale EU en het VK is de positie van Marokko redelijk beperkt: het marktaandeel is ongeveer 6% in een tomatenmarkt van zeven miljard kilo. Frankrijk is de grootste afnemer van Marokkaanse tomaten met 320 miljoen kilo. Het VK en Spanje volgen met respectievelijk 83 en 78 miljoen kilo. Frankrijk en Spanje zijn voor Nederland vrij kleine afzetmarkten. Voor Spanje zijn de Spaanse en Franse markt respectievelijk de grootste en derde belangrijkste afzetmarkten (Duitsland is nummer twee). Het VK is voor Nederlandse tomaten wel een grote markt, de derde na Duitsland en Nederland. En juist daar stijgt het marktaandeel van Marokko sterk en neemt de concurrentie dus flink toe (zie figuur 1).

In 2019 en 2020 voerde het Verenigd Koninkrijk veel minder tomaten in. Vooral de invoer uit Nederland daalde behoorlijk in de maanden mei, juni en juli. In 2020 was de import vanuit Nederland 40 miljoen kilo lager dan in 2018. De grootste daling was in 2019, dus nog voor de coronapandemie. Spanje had een afname van 15 miljoen kilo. De binnenlandse productie kon de lagere import niet goedmaken, want ook deze daalde volgens cijfers van het Department for Environment Food & Rural Affairs met 1,5 miljoen kilo. De invoer vanuit Marokko bleef in diezelfde periode wel doorgroeien (zie figuur 2).

Voor Nederlandse exporteurs is de export naar het VK door alle douaneformaliteiten lastiger geworden sinds de Brexit. Mede hierdoor kan het verleggen van exportstromen interessant zijn voor Nederlandse bedrijven. Voor de Marokkaanse tomatenexport is er niets veranderd. Marokkaanse telers zijn steeds meer gespecialiseerd in de populaire snacktomaatjes, waarvan de plukkosten in Marokko een stuk lager zijn dan in Nederland. Dit alles maakt Marokko op de Britse tomatenmarkt een steeds belangrijkere concurrent. De Nederlandse tomatenexport zal de hoge niveaus van de jaren 2011-2014 en 2018 niet meer bereiken maar kan de exportdaling stoppen door de meest smaakvolle en duurzame geteelde tomaten te blijven aanbieden. En het liefst het hele jaar rond, zodat klanten niet steeds hoeven wisselen van leverancier. Daarnaast kunnen Nederlandse bedrijven hun klanten ontzorgen met een goede service. Door een groot gebrek aan personeel hebben de Britten zelf namelijk moeite om diensten als transport en verpakken te regelen.