Personeelstekort: tijdelijk probleem of nieuwe realiteit?

Bijna een kwart van de Nederlandse ondernemers geeft aan dat een tekort aan personeel een belemmering is voor hun productie of dienstverlening. Intussen zijn er in Nederland meer vacatures dan werklozen, en was de vacaturegraad in vier decennia niet zo hoog. Een tekort aan ICT’ers vormt sinds jaar en dag voor veel ondernemers een probleem, maar inmiddels is er ook een schreeuwend tekort aan onder andere beveiligers, dierenartsen, loodgieters, webdesigners en hoveniers.

Je zou verwachten dat vakbonden op de arbeidskrapte reageren door hun looneisen flink opwaarts bij te stellen. Maar tot nu toe zien we de krapte nog nauwelijks terug in de loon- en prijsontwikkeling. De loongroei schommelde de afgelopen maanden rond de 2 procent en ook de inflatiecijfers zijn dit jaar gemiddeld nog relatief gematigd. Of komt het nog?

In ons basisscenario gaan we er voorlopig van uit dat de huidige krapte van korte duur is. Alleen al het verder afbouwen van de test- en prikcapaciteit bij de GGD’s zal ervoor zorgen dat zo’n 30.000 mensen vrijkomen die kunnen overstappen naar sectoren waar het water aan de lippen staat, zoals de horeca en de detailhandel. Ook de recente aankondiging dat de generieke overheidssteun per 1 oktober stopt, zal ervoor zorgen dat er meer personeel vrijkomt, doordat naar verwachting meer bedrijven failliet zullen gaan.

Maar er is natuurlijk een scenario denkbaar waarin de arbeidsmarktkrapte veel langduriger en hardnekkiger is dan waar we momenteel van uitgaan. Bijvoorbeeld wanneer de vacaturegraad door blijft stijgen richting de 4 procent en na de piek minder hard daalt dan we momenteel vermoeden. In dit geval laten onze berekeningen zien dat de lonen kunnen stijgen met 3,3 procent in 2022 en liefst 3,8 procent in 2023. Dat is veel hoger dan de 2,4 en 2,5 procent in ons basisscenario. Goed nieuws voor de portemonnee van werknemers, maar vervelend voor ondernemers. En we moeten niet vergeten dat huishoudens de krapte ook deels zelf voor de kiezen krijgen via hogere inflatie, waardoor de extra koopkracht (als gevolg van hogere lonen) weer gedeeltelijk wordt uitgehold.

Zijn er nou nog oplossingen te bedenken waarmee we kunnen voorkomen dat we in een scenario terechtkomen waarin de arbeidskrapte ons nog jaren zal achtervolgen? Ja, dat zijn er. Ten eerste zijn mensen die werken in deeltijd wellicht met goede afspraken over werk en zorg tot meer uren werken te verleiden. Ten tweede zijn nog steeds meer dan 50.000 55-plussers op zoek naar een baan. Werkgevers zouden hier eens wat vaker naar kunnen kijken, of naar mensen met een arbeidsbeperking. De overheid heeft hier voor werkgevers allerlei regelingen en kostenvoordelen voor. Ten derde zou de overheid veel duidelijker kunnen communiceren over de arbeidsmarktkansen van opleidingen. Informatie hierover is versplinterd en weggemoffeld in studiebijsluiters en de overheidssite Studiekeuze123. Of zou de overheid gewoon actief moeten sturen op het meenemen van arbeidsmarktperspectieven in haar beleid? Bijvoorbeeld via het opleggen van numeri fixi bij opleidingen met slechte arbeidsmarktperspectieven.

Tot slot is het belangrijk om jongeren ook veel beter te informeren over wat bepaalde beroepen nou precies inhouden, via onder meer de loopbaanoriëntatie op middelbare scholen. Hiermee kan wellicht worden voorkomen dat ze vanuit onwetendheid kiezen voor een generieke opleiding waar ze uiteindelijk niks mee kunnen. Ik laat me hierbij graag inspireren door mijn zwager: hovenier van beroep en een echte vakman. Ik weet zeker dat de liefde en het enthousiasme waarmee hij praat over het ontwerpen en aanleggen van tuinen menig scholier over de streep zou trekken om ook die kant op te gaan.

Eerder verschenen bij RTL Nieuws - Opinie.