Outperformance Nederlandse economie was deels geluk, deels machinebouw

Je team leed een glorieuze nederlaag, hoewel jullie toch heel wat prachtige kansen hadden gecreëerd; die alleen nét niet tot een goal leidden. Botte pech, kan gebeuren. Nee, dan die prachtige overwinning van vorige week. Dat was een rechtvaardige beloning voor al dat harde werken. Dus trots is op zijn plaats. Toch? Als je deze redenering herkent, dan ben je niet de enige. Want mensen hebben wel vaker de neiging om succes aan hun eigen inspanning te relateren, en mislukking te wijten aan pech.

Zo is de verleiding ook groot om de relatief goede prestaties van de Nederlandse economie in de coronacrisis toe te schrijven aan het eigen handelen. Bijvoorbeeld aan de ‘intelligente’ lockdown tijdens de eerste golf, of aan de snelle switch naar digitaal werken en shoppen. Hoewel dit toch meer geluk dan wijsheid was: de intelligente lockdown bleek in de herfst-en wintergolf immers al snel onhoudbaar. En dat digitale shoppen hadden Nederlanders in de jaren ervoor al ontdekt, maar heus niet in voorbereiding op een pandemie. Een uitzondering willen we wel maken voor de snelle en omvangrijke coronasteun die het kabinet optuigde; dit was inderdaad geen geluk, en wel degelijkheid wijsheid. Maar dat compliment moet Den Haag delen met de centrale banken en de regeringen van zoveel andere landen die tegelijkertijd alles uit de kast trokken om een implosie van de mondiale economie te voorkomen.

Toch keken we de afgelopen tijd met een mengeling van trots en verbazing naar de prestaties van de Nederlandse industrie (figuur 1). De industriële productie leed onder de eerste lockdown, zeker, maar in veel mindere mate dan gemiddeld in de Eurozone. Het herstel zette bovendien op indrukwekkend tempo door, ook toen in landen als Duitsland en Frankrijk al stagnatie was opgetreden. Dit kon toch niet alleen maar liggen aan de kwakkelende auto-industrie in de buurlanden? Zou de Nederlandse industrie dan toch een magic touch hebben?

Daar lijkt het op het eerste gezicht wel op, als we wat dieper in de cijfers duiken. De Nederlandse industriële productie was in de zomer van 2021 met 7,3 procent méér gegroeid ten opzichte van dezelfde periode in 2019, dan in de EU gemiddeld. De sectorstructuur verklaart echter slechts ongeveer 30 procent van dit verschil. Concreter: het feit dat de auto-industrie in Nederland relatief klein is, en ons land dus minder last heeft van de algehele malaise in die sector, verklaart minder dan één derde van het Nederlandse industriële succes. De overige 5,3 procentpunt hogere groei is te verklaren doordat subsectoren gemiddeld beter presteren dan hun counterparts in andere EU-landen. Niet alleen geluk, dus?

Daarvoor hoeven we alleen maar navraag te doen bij een specifiek deel van de industrie, namelijk de machinebouw. Want alleen die sector presteert met ruime afstand beter dan zijn Europese concullega’s (figuur 2). Voor alle andere industriesectoren is het verschil in productiegroei met Europese peers beperkt, en bovendien is dit verschil in evenveel sectoren positief als negatief.

De Nederlandse machinebouw bedient een paar prachtige niches, met machines voor de voedselverwerkende industrie, de medtech en de halfgeleidersindustrie. Vooral die laatste staat in deze tijd van wereldwijde chiptekorten te springen om hoogwaardige Nederlandse leveranties. Maar ook voordat mondiale waardeketens verstoord raakten, maakten Nederlandse machinebouwers met innovatieve maatwerkoplossingen voor klanten over de hele wereld al verschil. Daarbij maken zij in unieke samenwerkingen met kennisinstellingen slim gebruik van de kennisinfrastructuur, en dragen er tegelijk aan bij. Dus nee, Nederland is niet exceptioneel. En het grootste deel van de Nederlandse industrie scoort ongeveer evenveel doelpunten als Europese tegenstanders. Maar we hebben wel een paar topscoorders, en daar mogen we zeker trots op zijn.

Eerder verschenen bij RTL Nieuws - Opinie.