Fit for 55: wat betekenen Europese klimaatwetten voor voedselketen?

Om de doelen uit het Klimaatakkoord te bereiken en hun footprint te verkleinen, is het nodig dat bedrijven in alle sectoren snel actie ondernemen. Maar vooral in de ETS (Emissions Trading System)-sectoren is de urgentie hoog. In onder meer de energieopwekking, staalindustrie en de plastic-, papier-, glas- en kunstmestproductie wordt erg veel CO2 uitgestoten. Om CO2 te mogen uitstoten, zijn emissierechten nodig. De Europese Commissie vermindert geleidelijk het aantal rechten in Europa. De sectoren met hoge uitstoot hebben daardoor twee opties: rechten kopen, of minder uitstoten. De strijd om rechten zal toenemen en leidt tot hogere kosten. In de voedselketen zal je dat bijvoorbeeld terug zien in duurdere energie, verpakkingen en stikstofkunstmest.

Ook andere sectoren krijgen te maken met een of meerdere van de Fit for 55-maatregelen. De impact zal per sector verschillend zijn, maar ook per land. Dit heeft te maken met de ESR, de Effort Sharing Regulation. Hierin is voor elk land een afzonderlijk doel vastgelegd voor emissie-verlaging. De doelen per land zijn gebaseerd op het BBP (Bruto Binnenlands Product) van elk land. Omdat in Nederland het BBP vrij hoog is, is ons ESR-doel 48%. Nationale overheden bepalen zelf welke sectoren hoeveel bijdragen aan het doel.

In de transportsector zal het meest moeten veranderen. De meeste bedrijven zullen dat ook merken. Auto’s en vrachtwagens zullen uiteindelijk geen fossiele brandstoffen meer mogen gebruiken. En na 2035 worden er zelfs geen auto’s met benzinemotor meer verkocht; auto’s worden elektrisch of rijden op waterstof. Dat raakt dus ook vrachtwagens, schepen en vliegtuigen. Transport heeft een grote rol in de voedselketen. Transportbewegingen worden duurder door de Fit for 55-maatregelen, wat uiteindelijk dus leidt tot hogere kosten. Niet alleen in de transportsector maar in de hele voedselketen.

Vanaf 2030 vormen de landbouw en bosbouw samen een nieuwe sector: landgebruik (land use). Deze sector moet in 2035 al klimaatneutraal zijn. Bossen en landbouw bodems stoten nu nog meer broeikasgassen uit dan ze vastleggen. De Fit for 55-maatregelen willen uitstoot en vastlegging in balans brengen: de uitstoot van broeikasgassen in de landbouw zal dus omlaag gaan en het vastleggen van CO2 in de land- en bosbouw omhoog. Dat zorgt vooral in Nederland voor een flinke uitdaging, want hier is relatief weinig bos.

Balans in uitstoot en vastlegging

Er zijn verschillende mogelijkheden om de uitstoot en vastlegging meer in balans te brengen. Landbouwgrond kan bijvoorbeeld omgezet worden in bosgrond, om zo meer CO2 vast te leggen. Extensievere landbouw (met een minder intensieve bewerking van de grond) is een andere optie. Hierbij wordt CO2 vastgelegd in landbouwgrond. Ander voer en verbetering van de efficiëntie kunnen ook bijdragen aan het klimaatneutraal maken van de landgebruik-sector net als tot slot een krimp van de veestapel.

Kansen voor landbouw

Koolstofvastlegging biedt ook kansen om er inkomsten uit te halen. Al is dat in Nederland wat lastiger, door onze intensievere landbouw. Maar als je hierin voorop loopt en nu actie onderneemt, hoef je later minder te doen. Veel boeren maken al gebruik van bijvoorbeeld windmolens en zonnepanelen. Koolstofvastlegging is hierbij een goede toevoeging, maar gaat wel vaak gepaard met extensieve landbouw.

Alle sectoren zullen de impact van de Fit for 55-maatregelen merken. En hoewel deze maatregelen pas over een jaar of vier (2026) echt gaan spelen, is het belangrijk om nu alvast stappen te zetten. Het regeerakkoord voorziet hier in. Daarnaast zijn veel bedrijven op vrijwillige basis al bezig met minder CO2 uitstoten. Diverse bedrijven in de voedselketen hebben hun eigen doelstellingen om hun footprint te verkleinen en zullen agrarisch ondernemers steeds meer stimuleren om hier aan bij te dragen. Vanaf 2023 wordt het Fit for 55-pakket vastgelegd in de Europese wetgeving. Per EU-lidstaat wordt dan gekeken wat dit betekent voor het land. Maar hoe eerder bedrijven inzicht krijgen in hun uitstoot en mogelijke maatregelen om deze te verlagen, hoe beter.

Met ons rapport geven we ondernemers in de landbouwsector een overzicht van de verschillende Fit for 55-maatregelen en wat dit voor hen betekent. Lees het hele Fit for 55-rapport.