Economisch masochisme

Nederlanders staan internationaal bekend als gierig, maar de Duitsers stootten ons vorige week op dit gebied van de troon. Terwijl de Duitse economie op haar gat ligt en een stevige impuls kan gebruiken, presteren onze oosterburen het om een recordoverschot te behalen op de begroting. Maar liefst 13,5 miljard euro bleef in 2019 op de plank liggen en als we de lagere overheden meenemen loopt dat bedrag zelfs op tot 50 miljard euro. Ons land is dan ook onbetwist voorbijgesneld als Europa’s grootste zuinigheids-fetisjisten.

Het is zeker niet zo dat het geld op de plank blijft liggen omdat de Duitse economie geen behoefte heeft aan investeringen. Sterker nog, het tegenovergestelde is waar. Er zijn meer dan genoeg thema’s die een impuls van wat extra miljarden kunnen gebruiken. De overheid hoeft hiervoor geen filantropische instelling te worden; op deze investeringen is een goed (maatschappelijk) rendement te behalen. Dus voor het geval er een gebrek is aan ‘Ausgabe Inspiration’ voor de regering in Berlijn: bij deze een aantal mogelijkheden.

Wie denkt dat de Duitsers hun infrastructuur op orde hebben en instortende bruggen uitsluitend een Italiaans probleem zijn, moet zichzelf nog maar eens achter de oren krabben. Door achterstallig onderhoud zijn er al legio bruggen in Noordrijn-Westfalen waar de draagkracht te zwak is voor vrachtverkeer. Het KfW becijfert dat alleen al op gemeentelijk niveau een onderhoudsachterstand van 36 miljard euro bestaat voor wegen. De onlangs aangekondigde investeringen voor het spoornetwerk zijn een stap in de goede richting, maar er is nog een hoop werk te verrichten.

Duitsland scoort op digitaal gebied net iets boven het gemiddelde van de EU (figuur 1). Voor de grootste economie van de eurozone is dit op zijn zachtst gezegd toch een matige score. Dit gebrek aan digitalisering zien we terug op allerlei plekken. Van een gebrek aan digitalisering bij de overheid tot zogeheten ‘witte gaten’ waar geen telefoonbereik is. Wil Duitsland mee komen in de op handen zijnde AI-revolutie, dan moet het nog grote stappen zetten op het gebied van digitale infrastructuur en digitaal beleid.

Ten derde, politiek gewin. Angela Merkel gaat in 2021 (of misschien wel eerder) met pensioen. Nu zal haar pensioen wel in orde zijn, maar armoede onder ouderen is in Duitsland een serieus probleem. Momenteel staat de partij van Merkel er niet goed voor. De huidige coalitie van CDU/CSU en SPD verloor sinds de verkiezingen in 2017 een derde van de stemmen in de peilingen. Om haar partij klaar te stomen voor de volgende verkiezingen is het wellicht wijs om nog wat stemmen ‘te kopen’. Dit kan in de vorm van belastingverlagingen of bijvoorbeeld een beter staatspensioen. Een mooie bijvangst is dat de belastingverlagingen en hogere pensioenen een welkome impuls geven aan de momenteel kwakkelende economie.

Er is niks mis met een prudent begrotingsbeleid. Maar de fascinatie van de Duitse overheid met de ‘Schwarze Null’ op de begroting is net zo irrationeel als een multimiljonair die in een klein flatje woont. Het wordt hoog tijd dat onze Oosterburen meer investeren in de kwaliteit van de samenleving en in hun toekomstige verdienvermogen. Het huidige financiële masochisme dreigt blijvende littekens na te laten.

Deze column is eerder verschenen op RTL Z/Opinie, 22 januari 2020