De bitcoinhype is geen nieuwe tulpenmanie. Verre van dat.

De prijs van de bitcoin is, zij het met stevige horten en stoten, aan een indrukwekkende opmars bezig. Medio mei werd de grens van tweeduizend dollar per bitcoin doorbroken en onlangs noteerde de digitale munt meer dan 2.600 dollar. Inmiddels schommelt de koers rond de 2300 dollar. Dat betekent een prijsstijging van circa 300% procent ten opzichte van een jaar geleden. Over de wat langere termijn is de koersstijging nog indrukwekkender. In de afgelopen 4 jaar is de bitcoin circa dan 2000% in waarde gestegen. De bitcoin staat daarbij niet op zichzelf. Naast de bitcoin zijn ook digitale valuta’s als de Ether en de XRP aan een opmars bezig. De totale marktkapitalisatie van alle zogeheten cryptocurrencies tezamen bedraagt inmiddels meer dan 100 miljard dollar.

Vooralsnog is de bitcoin de meest zichtbare exponent van het nieuwe digitale geld. Daarom gaat het vervolg van dit artikel een slag dieper in op de bitcoin. Als het goed gaat met de bitcoin komt men al snel superlatieven tekort om de munt te beschrijven. De bitcoin wordt door sommigen als een alternatief gezien voor de bestaande geldstelsels. De term ‘virtueel goud’ is in dit kader ook al gebezigd. Toch is het maar de vraag of de bitcoin wel een dergelijk potentieel heeft. De munt kent in vergelijking met reguliere valuta’s namelijk enkele zeer grote handicaps.

Om te beginnen heeft de bitcoin nog minder dekking dan regulier giraal geld. Dat wordt zoals bekend in omloop gebracht door commerciële banken en is gedekt door de activa aan de actiefzijde van de balans. Het geldscheppingsproces door banken komt in de kern neer in het omzetten van illiquide activa in een liquide bezit, t.w. geld. De bitcoin wordt op een geheel andere wijze in omloop gebracht, via een digitale vorm van ‘mining’. Er is echter geen bitcoin uitgevende instelling met activa op de balans. De dekking is honderd procent virtueel, waarbij er dus geen sprake is van tegenwaarde.

De tweede handicap is dat een limiet is gesteld aan het maximaal in omloop te brengen bitcoins. Hiermee zijn alle nadelen van de Gouden Standaard al op voorhand ingebakken in het ontwerp van de bitcoin. De hoeveelheid bitcoin is niet elastisch en kan dus niet meegroeien met welke vorm van economische activiteit dan ook. Dit maakt de bitcoin structureel deflatoir, de munt zal bij aanhoudende populariteit voortdurend in waarde willen stijgen, wat betekent dat alle prijzen uitgedrukt in bitcoin bij voortduring in waarde dalen en de koopkracht van de bitcoin ten opzichte van de ‘bitcoin wereld’ structureel in waarde oploopt. Het gegeven dat bitcoins in steeds kleinere eenheden kunnen worden verdeeld is daarbij monetair gesproken volstrekt irrelevant. De munt is daarmee niet geschikt voor de meest basale vorm van financiële transactie: kredietverlening. Technisch gesproken kun je uiteraard een lening in bitcoin afsluiten. Maar een lening in bitcoin wordt in een ‘bitcoin context’ per definitie een molensteen. Ten opzichte van de wereld van de reguliere valuta’s is als gevolg van de enorme volatiliteit in de prijs van de bitcoin de waarde van een schuld volstrekt onvoorspelbaar, net overigens als de waarde van een bezit aan bitcoin.

Dit komt ook, en dat is het derde minpunt, dat er in de praktijk helemaal geen reguliere bitcoineconomie is. Daarmee doel ik op een economie waarin alle transacties (arbeid, goederen, diensten, financiële transacties) in bitcoin worden uitgedrukt. Zo’n economie bestaat nog niet, wat betekent dat het transactiecircuit van de bitcoin als een soort losse sluier over de reële economie hangt. Dat maakt dat het voor het overgrote deel van de economische participanten onaantrekkelijk is om zelf in bitcoin te gaan opereren. Dat gebeurt dus ook niet echt, het is nog steeds een rariteit naast het vele malen grotere reguliere circuit. Door dit alles voldoet de bitcoin niet aan de randvoorwaarden om als munt uiteindelijk succesvol te kunnen zijn.

Maar stel bij wijze van gedachtenexperiment nu eens dat een land dat zijn eigen munteenheid verlaat, bijvoorbeeld na een hyperinflatie, en de bitcoin invoert als nationaal betaalmiddel. In theorie zou het kunnen, al lijkt het niet waarschijnlijk. Want zo’n land wordt dan al direct geconfronteerd met het structureel deflatoire karakter van de bitcoin. Die maakt dat de geldhoeveelheid niet kan meegroeien met de economische activiteit, wat de economische ontwikkeling blokkeert. In dat geval zul je dan ook zien dat het bitcoinstelsel zich in korte tijd ontwikkelt tot een zogeheten ‘bitcoinkernstandaard’ Dan gaan banken eigen girale bitcoins en/of bitcoinbankbiljetten in omloop brengen zonder dat die volledig zijn gedekt door ‘echte’ bitcoins. Dit analoog aan de wijze waarop men met de uitgifte van onvolwaardig geld en later bankbiljetten en giraal geld de tekortkomingen van Gouden Standaard, die in de praktijk een ‘goudkernstandaard’ was, trachtte te ondervangen. Of aan de virtuele wereld rond de Yap-stenen in Polynesië.

De blockchaintechnologie achter de bitcoin is revolutionair. Dat is een blijvertje die zijn sporen door de financiële wereld zal trekken. De bitcoin als munt is echter een ander verhaal. Je kunt je nog voorstellen dat de bitcoin als bridge currency gaat functioneren om internationale betalingen in regulier geld via de blockchain van de ene naar de nadere valuta te transporteren. Maar het is het structureel deflatoire karakter dat de bitcoin diskwalificeert als serieus geld. Dit betekent wel, dat een crypto-currency zonder dit deflatoire karakter een groter potentieel kan hebben. Waarbij dan nog wel de andere bij de bitcoin genoemde nadelen recht overeind blijven

De levensvatbaarheid van de bitcoin in zijn huidige vorm moet op termijn dan ook niet hoog worden ingeschat. Hypes komen en hypes gaan. Waarbij de bitcoinhype in vergelijking met de tulpenmanie trouwens nog bleekjes afsteekt. Tijdens die manie kon je met sommige tulpenbollen een heel Amsterdams grachtenpand kopen. Daarmee vergeleken zal de prijs van de bitcoin eerst nog vele malen over de kop moeten gaan. De bitcoinhausse is al met al nog lang geen tulpenmanie. En mensen kopen nog steeds tulpen, waarschijnlijk meer dan ooit. Maar niet meer tegen zeventiende eeuwse prijzen. Zo zal het de bitcoin waarschijnlijk ook vergaan.

Verschenen op MeJudice, 20 juli 2017